مقاومت دانشگاه‌هاي امريكا در برابر بازگشايي پرخطر
زهرا تخشيد
چندي پيش در حالي كه مسوولان دانشگاه‌ها در امريكا بعد از حدود دو ماه رايزني برنامه‌هاي خود را براي چگونگي بازگشايي در سال جديد تحصيلي اعلام كرده بودند به ناگاه دولت ترامپ موضع خود را پيرامون جواز برگزاري كلاس‌هاي غيرحضوري براي دانشجويان خارجي تغيير داد. مطابق قانون دانشجويان خارجي با ويزاي اف-يك براي داشتن اقامت معتبر در امريكا تنها مي‌توانند يك درس يا سه واحد را به صورت غيرحضوري در هر ترم در دانشگاه بگذرانند. اما بعد از شيوع گسترده ويروس كرونا اداره مهاجرت و گمرك امريكا در ماه مارس اعلام كرده بود كه اين مقرره را موقتا تا زمان ادامه وضعيت اضطراري اعمال نخواهد كرد، در نتيجه بسياري از دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه هاروارد و ام‌اي‌تي تصميم خود مبني بر برگزاري آنلاين كلاس‌ها در ترم پاييز را اعلام كردند. چنين تغيير ناگهاني رويكرد در ماه جولاي توسط اداره مهاجرت امريكا كمتر از دو ماه به بازگشايي دانشگاه‌ها بحران گسترده‌اي را براي دانشجويان خارجي و دانشگاه‌ها به وجود آورد. بنا بر تصميم جديد دانشجويان خارجي با ويزاي اف-يك بايد يا دانشگاه خود را به دانشگاهي كه كلاس‌هاي حضوري را برگزار مي‌كرد تغيير مي‌دادند يا خاك امريكا را براي ترم پاييز ترك مي‌كردند.1
با اعلام اين خبر دو دانشگاه هاروارد و ام‌اي‌تي عليه چندين نهاد دولتي از جمله اداره مهاجرت و وزارت امنيت در دادگاه فدرال بوستون طرح شكايت كردند و خواستار توقف فوري دستور توسط دادگاه شدند. آنها مدعي شدند كه اين دستور بدون طي مراحل ضروري جهت تغيير قانون و بدون اعلام قبلي صادر شده بوده است. به‌علاوه طبق قانون آيين اداري امريكا دادگاه‌ها مي‌توانند دستور نهاد دولتي كه «خودسرانه، شامل سوءاستفاده از اختيارات يا به دلايل ديگر غيرقانوني باشد» را باطل اعلام كنند. از اين رو دو دانشگاه در دادخواست خود از جمله مدعي شدند كه دستور فعلي خود سرانه و بر مبناي سوءاستفاده از اختيارت صادر شده بوده است و به هيچ‌وجه به سلامت اساتيد و دانشجويان توجه نداشته است. چنين دستوري كه بدون هيچ توجيهي صادر شده بود تنها مي‌توانست گواهي بر تلاش دولت فدرال امريكا براي اجبار به بازگشايي دانشگاه‌ها تعبير گردد.2
با اعلام شكايت رسمي اين دو دانشگاه و آغاز دعواي حقوقي در خبرها آمد كه سازمان‌هاي دولتي مربوطه قبل از شروع جلسه دادرسي با عقبگرد از موضع خود حاضر شد تا مجدد به دانشجويان خارجي اجازه تحصيل به صورت مجازي بدهد. در اين راستا رييس دانشگاه هاروارد نيز با ابراز خوشحالي از اين پيروزي اعلام كرد كه دادگاه صلاحيت خود را در رسيدگي به دعوا قبول كرده بود و در صورتي كه دولت فدرال مجدد تصميم به تغيير رويه بگيرد دانشگاه هاروارد براي جلوگيري از چنين تصميماتي به دادگاه مراجعه خواهد كرد.
دولت فدرال امريكا برخلاف وجود آمار بالاي مرگ و مير به دليل شيوع ويروس كرونا دستوري مبني بر تعطيلي يا حتي اجباري كردن ماسك صادر نكرده است. بدون وجود قانون فدرال در اين زمينه اين فرمانداران و مقامات ايالتي هستند كه مي‌توانند در حوزه اختياري خود دستورات داخلي براي ايالت خود صادر كنند. همين امر سبب شده تا برخي ايالات در كنترل ويروس نسبت به ايالات ديگر موفق‌تر عمل كنند. بدين‌ترتيب دانشگاه‌ها نيز با اختيارات خود در هر ايالتي برنامه آموزشي ويژه‌اي را اعلام كردند.
در اين ميان دانشگاه‌هايي كه از وضع مالي بهتري برخوردار بودند، توانستند به رويكرد برگزاري كلاس‌هاي آنلاين روي آورند و سلامت دانشجويان و اساتيد خود را در اولويت قرار دهند (براي مثال دانشگاه هاروارد اعلام كرد كه ميانگين سن اساتيد دانشكده هنر‌ها و علوم بالاي ۶۰ سال است. به عبارت ديگر بازگشايي مجدد كلاس‌هاي حضوري بيش از آنكه خطري براي دانشجويان باشد، اساتيد دانشگاه‌ها را نيز در خطر جدي قرار مي‌داد). اما از سوي ديگر برخي دانشگاه‌هاي خصوصي با درآمد كمتر به دليل ريسك قرار گرفتن در معرض ورشكستگي اعلام كرده‌اند كه كلاس‌ها را به صورت حضوري برگزار خواهند كرد. اين مساله از آنجا نشأت گرفته است كه در صورت اعلام برگزاري آنلاين كلاس‌ها بسياري از دانشجويان اقدام به ثبت‌نام در دانشگاه‌ها نخواهند كرد و دانشگاه‌ها نخواهند توانست هزينه‌هاي خود را با گرفتن شهريه از دانشجويان تامين كنند. برخي ديگر از دانشگاه‌ها نيز مدل‌هاي تركيبي را ارايه دادند. براي مثال برخي دانشكده‌هاي حقوق اعلام كردند كه كلاس‌هاي دانشجويان سال اول به صورت حضوري و مابقي به صورت آنلاين برگزار خواهد شد. بدين‌ترتيب دانشجويان سال اول از شروع تحصيل و پرداخت شهريه منصرف نخواهند شد. مساله دسترسي به اينترنت يا مشكلات سكونتي در برخي مناطق يا در ميان خانواده‌هاي محروم نيز مساله‌اي بود كه بعضي دانشگاه‌ها را وا داشت تا با وجود برگزاري آنلاين كلاس‌ها، خوابگاه‌ها را براي كساني كه توان گذراندن آنلاين ترم پاييز را در محل سكونت خود ندارند بازگشايند.
براي برنامه‌ريزي جهت بازگشايي مجدد مراكز آموزش عالي دولتي در ايران بايد درنظر داشت كه بسياري از دوره‌هاي تحصيلي روزانه به صورت رايگان است و ترس از عدم پرداخت شهريه دانشجويان يا ورشكستگي دانشگاه‌ها مطرح نيست.
در نتيجه دولت بايد علاوه بر مساله سلامت دانشجويان، سلامت اساتيد و كاركنان را كه باتوجه به قرار گرفتن بسياري از آنان در گروه پرخطر به دليل بالاتر بودن ميانگين سني، مورد توجه ويژه قرار دهد. علاوه بر آن گسترش هرچه جدي‌تر زيرساخت‌هاي اينترنتي و برنامه‌هاي كامپيوتري واحد و جامع موردنياز براي برگزاري هر چه بهتر كلاس‌هاي آنلاين نيز مساله‌اي است كه نبايد از آن غافل شد.
متاسفانه شيوع ويروس جديد كرونا تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت. هر چند با رعايت نكات بهداشتي مي‌توانند از موارد ابتلا به بيماري كاست اما تا زمان توليد و دستيابي همگاني به واكسن يا كشف درمان موثر براي بيماري شاهد تغيير چشمگيري در اين زمينه نخواهيم بود كه بتواند اجازه بازگشت به زندگي عادي را به شهروندان بدهد. در نتيجه بهتر است تا به جاي انكار خطر جدي آن و تلاش غير اخلاقي براي ايجاد امنيت جمعيتي
(herd immunity) كه به‌طور جدي منجر به قرباني شدن افراد پرخطر مانند افراد مسن خواهد شد، تلاش كرد تا حد امكان از برگزاري كلاس‌هاي حضوري خودداري كرده و تنها در موارد ضروري به مدل آموزش حضوري روي آورد. تصميم‌گيري در اين باره نيز بايد باتوجه به نوع و محتواي آموزشي از دانشكده‌اي به دانشكده ديگر متفاوت باشد. براي مثال امكان آموزش غيرحضوري در رشته فلسفه يا حقوق با آموزش غيرحضوري براي برخي دروس مهندسي رشته متالورژي يا مكانيك يكسان نيست. از اين رو بهتر است چنين تصميماتي با مشاوره مستقيم با هر دانشكده صورت گرفته و از صدور دستوري كلي و مبهم كه فاقد درنظر گرفتن نوع آموزش در رشته‌هاي گوناگون است خودداري شود.
1-https://www.nytimes.com/2020/07/08/us/harvard-mit-trump-ice-students.html
2-https://www.harvard.edu/sites/default/files/content/sevp_filing.pdf