ايجاد مزاحمت جنگنده اف- 15 امريكايي براي هواپيماي مسافربري ايراني در آسمان سوريه منجر به باز شدن يك پرونده حقوقي جديد توسط جمهوري اسلامي ايران عليه اقدام‌هاي غيرقانوني ايالات متحده شده است. محسن بهاروند، معاون حقوقي و امور بين‌الملل وزير خارجه در گفت‌وگويي كوتاه با «اعتماد» درباره راه‌هاي پيش روي تهران براي پيگيري حادثه شامگاه پنجشنبه تاكيد مي‌كند كه مرجع اول مراجعه در اين گونه موارد سازمان بين‌المللي هواپيمايي كشوري يا ايكائو است. اما از آنجا كه اقدامات امريكا خطري براي صلح و امنيت بين‌المللي محسوب مي‌شود بايد سازمان ملل متحد به خصوص شوراي امنيت در جريان اين اقدامات قرار گيرد. مشروح اين گفت‌وگو را در زير بخوانيد.
از نظر حقوق بين‌الملل، ايجاد مزاحمت براي يك هواپيماي مسافربري چه حكمي دارد؟
مزاحمت براي هواپيماي مسافربري يك عمل غيرقانوني و خلاف حقوق بين‌الملل است. اصل بر ايمني پروازهاي مسافربري است. هيچ كس حق ندارد، عامدانه ايمني هواپيمايي كشوري را به مخاطره بيندازد. مساله را از يك منظر بزرگ‌تر هم بايد ديد. قدرت نرم امريكا، مشروعيت و ديپلماسي اين كشور با حضور چهره‌هاي غيرديپلمات و امنيتي و نظامي در دستگاه ديپلماسي آن دچار افول شده و بر عكس امريكايي‌ها در مورد هر موضوعي از ابزار نظامي و روش‌هاي نظامي‌گري استفاده مي‌كنند. نظامي‌گري امريكا، صلح و امنيت بين‌المللي را با خطر مواجه كرده است. هيچ افتخاري در اين نيست كه يك هواپيماي پيشرفته نظامي براي يك هواپيماي بي‌دفاع غيرنظامي كه كودكان و مردان و زنان بي‌دفاع مسافر آن هستند، مزاحمت ايجاد نكند و ايمني آن را با خطر مواجه كند.
در حال حاضر ايران به كدام مراجع بين‌المللي مي‌تواند در اين زمينه شكايت كند؟
مرجع اول مراجعه در اين گونه موارد سازمان بين‌المللي هواپيمايي كشوري يا ايكائو است. اما از آنجا كه اقدامات امريكا خطري براي صلح و امنيت بين‌المللي محسوب مي‌شود بايد سازمان ملل متحد به خصوص شوراي امنيت در جريان اين اقدامات قرار گيرد. در عين حال مخاطب ما جامعه بين‌المللي هم هست. باعث تاسف است كه بخش بزرگي از اعضاي جامعه بين‌المللي منفعلانه نظاره‌گر ماجراجويي‌هاي امريكا در اقصي نقاط جهان هستند و صداي خود را در مقابل اين اعمال بلند نمي‌كنند. امريكا بايد در قبال اعمال خود پاسخگو باشد و براي عدم تكرار چنين اقدامي تضمين كافي بدهد.
طرف امريكايي ادعا كرده كه فاصله ايمن را رعايت كرده است. آيا اين ادعا مي‌تواند مانع از پيگيري حقوقي ايران يا به نتيجه رسيدن آن شود؟
فاصله ايمن را رعايت كرده باشند يا نه، نتيجه ايجاد مزاحمت براي هواپيماي غيرنظامي بوده كه آن را تا مرز يك فاجعه پيش برده است. هر اقدامي يا هر فاصله‌اي كه ايمني هواپيمايي كشوري را به مخاطره بيندازد، نقض حقوق بين‌الملل محسوب مي‌شود. البته ما در پيگيري‌هاي خود سعي مي‌كنيم دچار غلو و زياده‌روي نشده و تا حد امكان اصول حرفه‌اي و منطقي را رعايت كنيم.
در 24 ساعت گذشته از اين حادثه، ايران دست به چه اقدام‌هاي حقوقي زده است؟
سفير و نماينده دائم جمهوري اسلامي ايران آقاي دكتر تخت‌روانچي بدون فوت وقت فعاليت‌هاي خود را شروع كرده‌اند و اقدامات اوليه ما انجام شده است. نماينده جمهوري اسلامي ايران در ايكائو هم اقدامات خود را شروع كرده است. ما بايد بررسي دقيق‌تري انجام دهيم و اطلاعات فني بيشتري به دست بياوريم تا بر آن اساس برنامه‌ريزي لازم صورت پذيرد. همان طور كه عرض كردم، امريكا بايد عمل خلاف خود را جبران كند و براي عدم تكرار اين كار به جامعه بين‌المللي تضمين كافي بدهد. اين تضمين نه فقط به ايران بلكه به جامعه بين‌المللي است مبني بر اينكه ايمني هواپيمايي كشوري با مخاطره روبه‌رو نشود. هر اقدامي كه امريكا در رابطه با هواپيمايي غيرنظامي انجام مي‌دهد براي ما يادآور حمله اين كشور توسط ناو جنگي وينسنس به هواپيماي مسافربري كشورمان بر فراز خليج فارس و به شهادت رساندن ده‌ها نفر اتباع ايران و ساير كشورهاست. لذا اين حركات از سوي ما بسيار جدي تلقي شده و نگران‌كننده هستند. لازم به گفتن است كه امريكا هيچگاه مسووليت اين اقدام بي‌رحمانه و غيرقانوني خود را به عهده نگرفت و نه تنها نظاميان خود را تنبيه نكرد بلكه به آنها مدال افتخار هم اعطا كرد.
مسووليت كشور ثاني كه اين حادثه در آسمان آن رخ داده از منظر حقوق بين‌الملل چيست؟
اين اتفاق در آسمان سوريه رخ داده است. سوريه خود يكي از قربانيان نظامي‌گري امريكاست. بخشي از سرزمين و قلمرو هوايي سوريه در اشغال نظاميان امريكاست. اصولا حضور هواپيماهاي امريكا در آن نقطه خود عملي غيرقانوني و نقض منشور ملل متحد محسوب مي‌شود. امريكايي‌ها به جاي توجيه رعايت فاصله ايمن با هواپيماي مسافربري ابتدا بايد توضيح دهند كه بر چه اساسي بدون اجازه و برخلاف منشور در آن نقطه حضور دارند و با عمل خلاف قانون ديگر هواپيماهاي مسافربري را رهگيري مي‌كنند. در عين حال سوريه هم مي‌تواند به مراجع بين‌المللي مراجعه كرده و به اين عمل غيرقانوني اعتراض كند. موضوع ايجاد خطر براي هواپيماي غيرنظامي يك مساله جهاني است و همه اعضاي جامعه بين‌المللي بايد نگران اقدامات امريكا باشند.
پس از وقوع اين رويارويي ميان جنگنده امريكايي و هواپيماي مسافربري ايراني، برخي از لزوم مقابله به مثل ايران سخن گفتند. تا چه اندازه چنين مساله‌اي را به صلاح مي‌دانيد و البته آيا در دستور كار است؟
در مورد بحث مقابله به مثل ايران قصد چنين اقدامي ندارد. عمل امريكا يك عمل غيرقانوني است و پاسخ به يك عمل غيرقانوني الزاما تكرار آن عمل نيست. دو كار بد الزاما نتيجه خوب به بار نمي‌آورد. اگر نظاميان امريكا عليه يك هواپيماي غيرنظامي چنين اقدامي كرده‌اند، نيروهاي مسلح ايران به خاطر اقدام غيرقانوني آنها جان افراد بي‌گناه را با مخاطره روبه‌رو نمي‌كنند. نيروهاي مسلح ما در عين شجاعت و صلابت اصول حرفه‌اي، اخلاقي و انساني را رعايت مي‌كنند و اين تفاوت ما با قدرت‌هايي است كه همه مسائل خود را سعي مي‌كنند با زورگويي حل كنند و تكيه‌گاه اصلي آنها قدرت مادي بدون اخلاقيات است.
نيروهاي مسلح ايران جان افراد بي‌گناه را با مخاطره روبه‌رو نمي‌كنند
در مورد بحث مقابله به مثل ايران قصد چنين اقدامي ندارد. عمل امريكا يك عمل غيرقانوني است و پاسخ به يك عمل غيرقانوني الزاما تكرار آن عمل نيست. دو كار بد الزاما نتيجه خوب به بار نمي‌آورد. اگر نظاميان امريكا عليه يك هواپيماي غيرنظامي چنين اقدامي كرده‌اند، نيروهاي مسلح ايران به خاطر اقدام غيرقانوني آنها جان افراد بي‌گناه را با مخاطره روبه‌رو نمي‌كنند. نيروهاي مسلح ما در عين شجاعت و صلابت اصول حرفه‌اي، اخلاقي و انساني را رعايت مي‌كنند و اين تفاوت ما با قدرت‌هايي است كه همه مسائل خود را سعي مي‌كنند با زورگويي حل كنند و تكيه‌گاه اصلي آنها قدرت مادي بدون اخلاقيات است.