امريكا و چين يك به يك اماكن كنسولي يكديگر را تعطيل و تسخير مي‌كنند
تصرف در برابر تصرف
شهاب شهسواري
صبح دوشنبه، وزارت خارجه چين در بيانيه‌اي اعلام كرد كه بعد از تعطيلي كنسولگري امريكا در چنگدو، مقام‌هاي وزارت خارجه چين از در جلويي اين ساختمان ديپلماتيك وارد آن شده‌اند تا به اقدام تعرض‌آميز هفته پيش مقام‌هاي امريكايي بعد از تعطيلي كنسولگري چين در هيوستون تگزاس پاسخي متقابل داده باشند. تصرف كنسولگري‌ها تازه‌ترين نشانه‌ها از تنش روزافزون ميان قدرت‌هاي اقتصادي بزرگ جهان است كه به سرعت در حال رويارويي گسترده‌تر با يكديگر هستند، رويارويي بي‌سابقه‌اي كه بعد از پنج دهه رابطه ديپلماتيك ميان دو كشور، نگراني‌ها را نسبت به قطع اين رابطه ديپلماتيك و بازگشت دو كشور به دوران عدم شناسايي بيشتر كرده است. پكن در واكنش به اقدام هفته گذشته دولت امريكا در تعطيلي كنسولگري چين در هيوستون تگزاس و تعرض غيرقانوني مقام‌هاي امريكايي به اين مكان ديپلماتيك متعلق به چين، دقيقا همين اقدام‌ها را تكرار كرد. چيني‌ها دقيقا ۷۲ ساعت به دولت امريكا فرصت دادند كه كنسولگري اين كشور در چنگدو را تعطيل كند و بعد از پايان اين مهلت چند مقام وزارت خارجه را به درون اين ساختمان ديپلماتيك فرستادند. ساعت 6:18 دقيقه صبح روز دوشنبه به وقت محلي، پرچم امريكا از اين كنسولگري پايين كشيده شد و ساعت ۱۰ صبح با پايان مهلت دولت براي تخليه اين ساختمان، مقام‌هاي چيني وارد آن شدند. تفاوت اين بود كه مقام‌هاي پكن تصميم گرفتند از در اصلي ساختمان كنسولگري و به صورت علني وارد ساختمان شوند و آن را در بيانيه‌اي به اطلاع رسانه‌ها برسانند، در حالي كه مقام‌هاي امريكايي با صورت‌هاي پوشانده شده و از در عقب به كنسولگري چين در هيوستون وارد شده بودند و حاضر به افشاي هويت خود به خبرنگاران حاضر در محل نشدند.
خطاب كردن حزب به جاي حكومت
سخنگوي وزارت خارجه امريكا با صدور بيانيه‌اي به اقدام دولت چين پاسخ داد و نوشت: «تصميم حزب كمونيست چين بسيار باعث تاسف بود و ما تلاش مي‌كنيم كه در اين منطقه مهم جهان دسترسي به مردم را از طريق ديگر اماكن ديپلماتيك در چين ادامه دهيم.» وزارت خارجه امريكا تحت رهبري مايك پمپئو، در يك اقدام اعلام نشده استفاده از عبارت دولت چين را كنار گذاشته است و از طرف چيني با عنوان «حزب كمونيست چين» ياد مي‌كند و رييس‌جمهور اين كشور را «دبيركل حزب كمونيست چين مي‌نامد». اقدامي كه يادآور دوران دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ است كه دولت امريكا به جاي رابطه با پكن، مدعيان حكومت در تايپه پايتخت تايوان را دولت چين خطاب مي‌كرد، تا جايي كه براي مدتي دولت وقت تايوان حتي اجازه يافته بود به جاي چين در جلسات شوراي امنيت سازمان ملل متحد به عنوان حكومت چين حاضر شود.
شباهت‌هاي چين كمونيست و امريكاي ترامپ
سياست‌هاي دولت ترامپ در قبال چين با انتقادهاي شديدي در داخل امريكا مواجه شده است. حتي سياستمداران محافظه‌كار مخالف چين هم با عملكرد دولت ترامپ مخالفت مي‌كنند. توماس رايت، تحليلگر ارشد انديشكده بروكينگز در يادداشتي براي مجله آتلانتيك با عنوان «سخنراني سورئال پمپئو» مي‌نويسد كه هر چند با اين استدلال موافق است كه «اميدهاي غرب براي مستحيل كردن چين در ليبرال دموكراسي غربي، شكست خورده است» اما معتقد است كه عملكرد پمپئو با اظهاراتش زمين تا آسمان فرق دارد. اين تحليلگر امريكايي مي‌نويسد: «پمپئو مي‌گويد بايد جهان آزاد را در مقابل چين متحد كرد، در حالي كه سياست‌هاي دولت او باعث جدا شدن امريكا از جهان آزاد و مانع‌تراشي در مقابل چنين اتحادي است. پمپئو مردم چين را تحسين مي‌كند، اما همزمان يك دانشجوي چيني را كه متهم به اقداماتي با سوءنيت است به همه مردم چين تعميم مي‌دهد.» توماس رايت مي‌نويسد: «پمپئو يك وفادار تمام‌عيار به رييس‌جمهوري است كه كوچك‌ترين اهميت به دموكراسي، مخالفان تبعيدي، آزادي و شفافيت در جهان خارج نمي‌دهد. ترامپ سابقه طولاني در اين زمينه دارد كه همه نمونه‌هاي آن مستند شده است و اين بي‌توجهي به آزادي و دموكراسي الگوي سياست‌هاي شخصي او در مقابل چين هم هست.»
اين نويسنده ادامه مي‌دهد كه اگر جنگي هم ميان چين و جهان آزاد وجود داشته باشد، ترامپ در سوي غلط تاريخ قرار گرفته است. به نوشته رايت: «رويارويي ايدئولوژيك ميان چين و جوامع آزاد در راه است، اما ترامپ قطعا در جبهه غلط ايستاده است. حزب كمونيست چين به جاي نظام بين‌المللي مبتني بر قانون كه در آن همه كشورها از بزرگ و كوچك، حقوق مساوي داشته باشند، يك نظام جهاني مبتني بر سلطه را ترجيح مي‌دهد كه دولت‌هاي كوچك‌تر هويت‌شان را از قدرت‌هاي بزرگ‌تر بگيرند؛ حزب كمونيست چين هيچ جايگاهي براي حقوق بشر جهاني يا هنجارهاي ليبرال جهاني قائل نيست و علاقه‌مند است كه اصول بازار آزاد را ناديده بگيرد و سياست‌هاي تهاجمي مركانتاليستي (سوداگرايي يا بازاربست گرايي) در پيش بگيرد. ترامپ هم دقيقا به همين اصول و اهداف پايبند است.»
جنگ سرد نوين
روزنامه انگليسي‌زبان گلوبال‌تايمز چاپ چين كه معمولا ديدگاه‌هاي دولت اين كشور را بازتاب مي‌دهد روز گذشته در يك يادداشت از تلاش امريكا «براي آغاز يك جنگ سرد جديد با چين» خبر داده است. به نوشته اين روزنامه «بسياري از ناظران و تحليلگران معتقدند كه با رويكرد كنوني، روابط چين و امريكا در حال سقوط آزاد است در نتيجه در سه ماه باقيمانده تا انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا، دولت ترامپ ممكن است اقدامات تهاجمي‌تري را براي به چالش كشيدن چين در پيش گيرد. در برابر اين اقدامات براي چين غيرممكن است كه واكنش تلافي‌جويانه نشان ندهد و در نتيجه تنش‌ها به شكل روزافزوني افزايش خواهد يافت.» ان گنگ، پژوهشگر انديشكده موسسه پانگول در پكن به اين روزنامه مي‌گويد: «اظهارات پمپئو كه براي انتخاب شدن به عنوان رييس‌جمهور در سال ۲۰۲۴ اميد دارد و مارك اسپر كه دست‌كم تا سال ۲۰۲۱ قرار است در مقام خود باقي بماند، به معناي يك سياست كوتاه‌مدت براي انتخاب مجدد ترامپ به رياست‌جمهوري نيست، بلكه نمايانگر يك اجماع دو حزبي در سياست امريكا عليه چين است.»
جنگ نظامي ميان چين و امريكا
نزديك‌تر از هر زمان ديگر
پايگاه خبري يوريژين تايمز در گزارشي احتمال جنگ تمام عيار ميان چين و امريكا در ماه‌هاي باقيمانده از دولت ترامپ مي‌نويسد. اين پايگاه خبري نوشته است: «دولت دونالد ترامپ در ايالات متحده جنگي ايدئولوژيك را عليه چين آغاز كرده است. اما همزمان نيروهاي دفاعي امريكا با اعزام ناوهاي جنگي و هواپيمابر به درياي جنوبي چين، اقدامات تحريك‌آميز عليه پكن انجام مي‌دهند. اين مانورهاي خطرناك توسط نيروي دريايي امريكا مي‌تواند يك درگيري نظامي ميان دو كشور ايجاد كند. اقدامات تحريك‌آميز و تهديدهاي امريكا منطقه را به سمت هرج و مرج مي‌كشاند و هيچ بعيد نيست كه امريكايي‌ها با حمله به جزاير تحت تسلط چين در درياي جنوبي چين، پكن را بيش از گذشته تحريك كنند.» به نوشته اين پايگاه خبري «دولت امريكا دقيقا دو هفته پيش با صدور بيانيه‌اي كه در آن حاكميت چين بر جزاير نانشا يا اسپرتلي در درياي جنوبي چين رد شده بود، ادعاي حقوقي و قانوني براي تعرض نظامي به اين جزاير را مطرح كرده است.» يوريژين تايمز مي‌نويسد: «در نظرسنجي‌هاي انتخابات پيش‌رو، دونالد ترامپ از رقيبش عقب افتاده است و هيچ بعيد نيست كه ترامپ و دار و دسته‌اش تصميم بگيرند يك اقدام خطرناك انجام دهند كه تا پيش از انتخابات نوامبر امسال يك درگيري نظامي را با چين آغاز كنند.»