تركيه در ادلب به دنبال چيست؟
مترجم: هديه عابدي
استقرار نيروها و تجهيزات نظامي تركيه در ادلب سوريه و همكاري آنها با شبه نظاميان مستقر در اين استان خبر از جنگ جديدي در منطقه مي‌دهد. با اين حال تروريست‌هاي مورد حمايت آنكارا گمان مي‌كنند اين كشور به دنبال مصالحه با روسيه باشد.
منطقه كاهش تنش در شمال غرب سوريه اخيرا صحنه تحولات عجيبي بوده، اما درگيري در ليبي اين تحولات را تحت‌الشعاع قرار داده است. تركيه همچنان مشغول اعزام نيرو به ادلب است و ارتش سوريه نيز استحكامات نظامي خود در منطقه را افزايش داده است. با اينكه اين شرايط خبر از درگيري جديدي ميان دو كشور مي‌دهد، اما شبه‌نظاميان مخالف دولت كه ادلب را تحت كنترل خود دارند، ادعا مي‌كنند آنكارا بر سر اين استان با روسيه به تفاهم جديدي رسيده است. آنها مدعي‌اند بر اساس اين تفاهم، كنترل گذرگاه باب‌الهوي در مرز سوريه و تركيه و بزرگراه‌هاي مهم «ام 4» و «ام 5» در اختيار نيروهاي روس قرار مي‌گيرد.
به گزارش پايگاه خبري تحليلي «المانيتور»، توافقي كه تركيه و روسيه در تاريخ 5 مارس به امضا رساندند، دو طرف را ملزم مي‌كرد گشت‌هاي مشتركي را در بزرگراه «ام 4» تشكيل دهند تا بتوان اين بزرگراه را بازگشايي كرد. تازه در تاريخ 22 جولاي و در بيست و دومين تلاش دو كشور بود كه اين گشت‌هاي مشترك توانستند كل مسير «طربا» در غرب سراقب را به عين‌الحور در حومه لاذقيه پوشش دهند.
تقريبا در همين زمان بود كه منابعي نزديك به گروه‌هاي مورد حمايت تركيه ادعا كردند آنكارا در ازاي حفظ مراكز ديده‌باني نظامي خود در ادلب به روسيه اجازه داده كنترل مسير كوه زاويه تا جسرالشغور را در بخش جنوبي بزرگاه «ام 4» در دست گيرد. تركيه همچنين موافقت كرده شبه‌نظاميان متحد خود را دور از اين منطقه نگه دارد.
همچنين گفته مي‌شود بزرگراه «ام 5» كه از ماه فوريه تحت كنترل ارتش سوريه قرار دارد، از طريق «اتارب» به گذرگاه مرزي باب‌الهوي متصل مي‌شود و روسيه نيز كنترل گذرگاه را بر عهده مي‌گيرد. در حال حاضر اين گذرگاه تحت كنترل هيات تحريرالشام، بزرگ‌ترين گروه شبه نظامي مستقر در ادلب قرار دارد.
باب‌الهوي تنها گذرگاه مرزي تركيه با سوريه است كه پس از وتوي قطعنامه شوراي امنيت از سوي روسيه و چين، به دلايل انسان‌دوستانه باز مانده است. سال گذشته 115 هزار كاميون از طريق باب‌الهوي وارد سوريه شدند. گفته مي‌شود هيات تحريرالشام ماهانه چهار ميليون دلار از اين گذرگاه مرزي درآمد داشته باشد. بعيد است تروريست‌هاي اين گروه به اين راحتي از خير آن بگذرند، مگر اينكه تغييرات مطلوب آنها در ادلب اعمال شود. به همين ترتيب، تركيه نيز بدون كسب امتيازات لازم، با چنين اقدامي موافقيت نخواهد كرد.
همكاري روسيه و تركيه در ادلب كه در قالب روند آستانه شكل گرفت، هيچگاه جلوي تقابل ميان دو كشور را نگرفته است. تحولات ميداني نشان مي‌دهند ارتش تركيه هيچ گزينه‌اي را از روي ميز خارج نمي‌كند و خود را براي واكنش آماده كرده است. آنكارا نمي‌خواهد اجازه دهد ارتش سوريه بار ديگر عمليات گسترده‌اي را نظير عمليات ماه فوريه ترتيب دهد. در ماه فوريه، ارتش سوريه توانست كنترل بزرگراه «ام 5» را به دست بگيرد و اين زنگ خطري براي آنكارا بود. تركيه در همان زمان به ارتش سوريه هشدار داد نيروهاي خود را از مراكز ديده‌باني آنكارا خارج كند، در غير اين صورت منتظر اقدام نظامي باشد. با اينكه تركيه نتوانست روي حرف خود بايستد، اما در نهايت پيشروي ارتش سوريه به سمت بزرگراه «ام 4» را با توافق مسكو متوقف كرد. از آن زمان تركيه گشت‌هاي مشتركي را با روسيه در بزرگراه «ام 4» راه‌اندازي كرده و در عين حال تلاش‌هاي خود را براي ساماندهي شبه نظاميان افزايش داده است. اقدامات تركيه با هدف حفظ رابطه با هيات تحريرالشام، استفاده از اين گروه براي متوقف كردن گروه‌هاي وابسته به القاعده (به منظور جلوگيري از نقض توافق مسكو) و گسترش مقرهاي نيروهاي تركيه‌اي در منطقه انجام شده است.
در اين مدت، تركيه كاروان‌هاي نظامي بزرگي را يك يا دو بار در هفته به‌طور منظم به مناطق مختلف استان اعزام كرده است. ديده‌بان حقوق بشر سوريه روز 24 جولاي گزارش داد از روز 6 مارس، نزديك به 5 هزار خودروي نظامي از تركيه وارد سوريه شده است. از ماه فوريه تاكنون 8325 خودروي نظامي و بيش از 11 هزار و 500 نيرو وارد سوريه شده‌اند. تعداد ايست‌هاي بازرسي تركيه در اطراف ادلب نيز به 66 رسيده است. اين تمهيدات نظامي نشان‌دهنده اراده تركيه براي حفظ وضعيت كنوني ادلب است. تركيه مي‌خواهد با استفاده از بزرگراه «ام 4» جلوي پيشروي ارتش سوريه را بگيرد. حضور نظامي تركيه به مهم‌ترين برگ برنده اين كشور در حل و فصل سياسي بحران سوريه تبديل شده است. اين كشور اميدوار است كريدور امنيتي فعلي را تا مرزهاي خود با مناطق شمال شرقي سوريه امتداد دهد و به اين وسيله كليه نيروهاي كرد «واي پي جي» را از مرز بيرون كند. تركيه مي‌تواند براي كاهش فشار تعهدات خود به منظور پاكسازي منطقه از تروريست‌ها، امتيازاتي را به طرف مقابل بدهد، و در عين حال موضع روسيه در قبال ليبي را تلطيف كند، چرا كه دو كشور اكنون بر سر شهرهاي سرت و جفره در ليبي با يكديگر درگيرند. با اين حال، چنين امتيازاتي به معناي آن نيست كه تركيه اهرم حضور نظامي خود در ميدان سوريه و نفوذش بر تروريست‌ها را كنار بگذارد. به نظر مي‌رسد همچنان شاهد چرخه‌اي باشيم كه در آن همكاري با روسيه براي جلوگيري از درگيري نظامي الزامي است، اما اين همكاري نمي‌تواند جلوي درگيري را بگيرد.