سياست خارجي متفاوت نامزد دموكرات‌ها چه تاثيري بر بازارهاي نوظهور مي‌گذارد؟
نويدهاي مسير متفاوت جو بايدن
امين واقعي
سخنراني‌هاي انتخاباتي جو بايدن، نامزد دموكرات‌ها در انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده امريكا حاكي از رويكرد متفاوت او در صورت پيروزي در انتخابات پيش روي امريكا است. در برخي موارد همچون نگاه به چين به عنوان رقيب جهاني، تحريم‌هاي ظالمانه عليه ايران و حمايت از رژيم صهيونيستي اختلاف كمي ميان ديدگاه جو بايدن و دونالد ترامپ، رييس‌جمهور مستقر ايالات متحده وجود دارد اما اين تفاوتها تاثيرات بسياري بر سياست خارجي امريكا مي‌گذارد كه در نتيجه آن بازارهاي نوظهور جهان از اين تغييرات متاثر خواهند شد. مهم‌ترين موضوعاتي كه پس از انتخابات امريكا به وضوح تحت‌تاثير قرار مي‌گيرند عبارتند از: 1- قراردادهاي چندجانبه2- تجارت 3- نفت 4- ايران
قراردادهاي چندجانبه
اگرچه تعريف جو بايدن از تهديدها عليه ايالات متحده امريكا با تعريف دونالد ترامپ تقريبا يكي است يا مي‌توان گفت كه همپوشاني‌هايي باهم دارد، اما راهكار جو بايدن براي پاسخ دادن به اين تهديدها، ائتلاف‌سازي با همپيمانان امريكا و استفاده از نهادهاي بين‌المللي است كه در تعارض و تقابل فاحش با يكجانبه‌گرايي مدنظر دونالد ترامپ است. در سايه اين رويكرد، سياست خارجي كاخ سفيد قابل پيشبينيتر از قبل خواهد بود و مي‌توان از شكل‌گيري مذاكرات متعدد در پرونده‌هاي مختلف هم سخن گفت. مي‌توان پيش‌بيني كرد كه با حضور بايدن در كاخ سفيد، از تغييرات ناگهاني در مقررات تجارت كاسته و اطمينان بيشتري بر قوانين تجارت حاكم خواهد شد. رياست‌جمهوري دونالد ترامپ به خودي خود، محرك نوسان در بازارهاي نوظهور نبوده اما قوانين و تعرفه‌هايي كه براي تجارت با چين اعمال كرده، باعث نوسان در بازارهاي سرمايه در كشورهاي نوظهور شده است. در دنياي سرمايه‌گذاران، تغييرات پيش‌بيني‌‌نشده حكم اخبار منفي را دارند و همزمان رويكردهاي پيش‌بيني‌شده، ريسك بازارهاي نوظهور را كم مي‌كنند. در سايه استراتژي «امريكا در اولويت» يا «نخست امريكا» كه از سوي دونالد ترامپ اعلام و اجرايي شد، سرمايه‌گذاري مستقيم ايالات متحده در بازارهاي نوظهور مختلف كاهش چشمگيري داشت و اين رقم را از 280 ميليارد دلار در بازه سه‌ساله 2013 الي 2016، به 94 ميليارد دلار در سال‌هاي 2017 الي 2019 رساند. حضور جو بايدن در كاخ سفيد مي‌تواند سياست حاكم بر اين سرمايه‌گذاري‌ها را تا حد زيادي تغيير دهد اما نبايد اين نكته را فراموش كرد كه بزرگ‌ترين چالش پيش روي بايدن اين خواهد بود كه اعتبار امضاي امريكا در هر قرارداد بين‌المللي و چندجانبه آسيب شديدي ديده و ترميم اين شرايط و بازگشت اعتبار به اين امضا شايد به مدت زمان طولاني نياز داشته باشد.
تجارت
جو بايدن در يكي از سخنراني‌هايش گفت: «بيش از 95 درصد از جمعيت جهان خارج از مرزهاي امريكا زندگي مي‌كنند و ما نياز به دسترسي به اين بازارها داريم». بايدن با اين جمله به‌طور روشن و واضح اعلام كرد كه مخالف جنگ تجاري با چين و افزايش نرخ تعرفه‌هاي يكجانبه در تجارت با اين كشور است. كشورهاي آسيايي مانند مالزي و ويتنام كه زنجيره تامين متصل به چين دارند از لغو تعرفه‌هاي يكجانبه عليه چين، منتفع خواهند شد. يكي ديگر از رويكردهاي متفاوت بايدن با ترامپ، عزم او براي بازگشت به قرارداد چندجانبه مشاركت ترانس پاسيفيك (TTP) است كه كشورهايي مانند مالزي، ويتنام، سنگاپور و مكزيك از آن بهره بسيار خواهند برد.
نفت
زماني كه جو بايدن در ۱۴ جولاي برنامه خود براي «انقلاب انرژي پاك و عدالت محيطي» را در وب‌سايت انتخاباتي‌اش منتشر كرد، از حمايت كشورهاي نفتخيز مانند عربستان و روسيه از اين برنامه مطمئن بود. روسيه، عربستان و كشورهاي حوزه خليج‌‌فارس به‌طور غير آشكار و برخلاف تصور اكثريت، خواهان رييس‌جمهوري دموكرات در كاخ سفيد هستند. روسيه و عربستان هر دو داراي اقتصادي هستند كه عمده درآمدشان از نفت و گاز است. فروش نفت و گاز ۴۰ درصد از درآمد ملي و بيش از نيمي از صادرات روسيه را شامل مي‌شود. در عربستان نيز ۵۰ درصد توليد ناخالص ملي و ۷۰ درصد صادرات از اين صنعت است. بعد از سقوط چشمگير قيمت نفت در فروردين و ارديبهشت ماه امسال، امروز قيمت نفت به سختي بالاي ۴۰ دلار نگاه داشته شده است. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي و ديگر حاكمان كشورهاي حاشيه خليج‌‌فارس براي خروج از بحران اقتصادي ناشي از ويروس كرونا، به قيمت نفتي به مراتب بالاتر از قيمت امروز احتياج دارند. شايد آسان‌ترين و سريع‌ترين راه براي رسيدن به قيمت نفت بالاتر يا حتي ۳ رقمي مانند سال‌هاي ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴، وادار كردن امريكا به كاهش توليد است. پيش از شيوع ويروس كرونا در امريكا، استخراج نفت در اين كشور به سطح بي‌سابقه 1/13 ميليون بشكه در روز رسيده بود و امروز بعد از افت چشمگير قيمت نفت در بهار امسال و با وجود تبعات بحران ويروس كرونا، اين رقم به ۱۱ ميليون بشكه در روز رسيده است. رقابت كشورهاي عربستان و روسيه براي استخراج بيشتر نفت يكي از دلايل كاهش قيمت نفت بوده است؛ لذا اين دو كشور كه با كاهش قيمت بي‌سابقه نفت، طعم تلخ اين رقابت را چشيدهاند، كاهش 2 ميليوني استخراج نفت امريكا را كافي نمي‌دانند و خواهان كاهش بيشتر استخراج نفت اين كشور هستند.
اعمال قوانين محيط زيستي با كاهش ميزان استخراج نفت امريكا، موجب خشنودي كشورهاي عربستان و روسيه مي‌شود. در ابتدا اين‌گونه تصور مي‌شد كه جو بايدن ميان ديگر كانديداهاي دموكرات كه بعضا وعده ممنوعيت و پايان دادن حفاري‌هاي دريايي را داده بودند، گزينه خوبي براي اعمال قوانين محيط زيستي نباشد و محدودترين قوانين زيست محيطي كه فقط خواستار توقف حفاري چاه‌هاي جديد در زمين‌هاي فدرال است را اجرا خواهد كرد. اما اكنون در برنامه‌اي مفصل كه جو بايدن ارايه كرده هيچ اشارهاي به توليد نفت در امريكا نشده است. در برنامه جديد بايدن به هيچ‌وجه به استخراج گاز از طريق شكستن سنگ‌هاي مسير استخراج، يا شكستن هيدروليكي اشاره نشده و همچنين عبارت «گاز شيل» تنها براي مقايسه قيمت آن با هيدروژن استفاده شده است. در اين برنامه جز زماني كه به دستاوردهاي دولت باراك اوباما (رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده) در اين زمينه اشاره كرده نامي از حفاري نفت دريايي برده نشده است.
جو بايدن خود را از دونالد ترامپ كه در زمان رياست‌جمهوري او توليد نفت امريكا با افزايش33 درصدي روبه رو بود، جدا مي‌داند. بايدن وعده داده كه در نخستين روز رياست‌جمهوري با استفاده از قانون «مركز پاركها و آثار ملي رييس‌جمهوري» ممنوعيت حفاري‌هاي جديد را در زمين‌هاي ملي امريكا اعلام خواهد كرد. شايد جو بايدن مانند ديگر كانديدهاي حزب دموكرات تصميم بر اعمال قوانين بسيار سخت در حفاري نفت نداشته باشد، اما قطعا در مقايسه با دولت ترامپ كه بر توليد نفت در امريكا پافشاري داشت و دارد، قوانيني سخت‌تر اعمال خواهد كرد. كشورهاي عضو اوپك سال‌ها است كه براي افزايش قيمت نفت تلاش مي‌كنند اما بارها شكست خورده‌اند. به نظر مي‌رسد كه ميزان توليد نفت شيل در ايالات متحده تاثير بسياري بر قيمت نفت دارد؛ لذا اين كشورها فقط مي‌توانند به كاهش استخراج نفت در امريكا اميدوار باشند و در حال حاضر تنها راه اين مساله پيروزي جو بايدن در انتخابات است.
ايران
ايران و پنج كشور ديگر به شمول سه كشور اروپايي بريتانيا، فرانسه و آلمان به همراه چين و روسيه هنوز به توافق چندجانبه برجام پايبند هستند و اگرچه گفته مي‌شود كه جسم برجام از بين رفته و روح آن باقي است اما اين قرارداد گويي هفت جان دارد و از بين نمي‌رود. محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران بارها در پاسخ به پرسش‌هايي درباره مذاكره با دولت ايالات متحده خاطرنشان كرده كه ايران هرگز ميز مذاكره را ترك نكرده و اين امريكا بوده كه اين ميز را ترك كرده است. هنگامي‌كه از جو بايدن در رابطه با برجام سوال شد او پاسخ داد: «اگر تهران به توافق برجام پايبند باشد، من به اين قرارداد بازخواهم گشت.»
سياست ظالمانه امريكا در قبال ايران با حاكم بودن حزب دموكرات يا جمهوري‌خواه تغيير عمده‌اي پيدا نكرده و نخواهد كرد؛ لذا نگاهي ساده‌لوحانه است اگر فكر كنيم كه جو بايدن از تخريب اقتصادي كه تحريم‌هاي اعمال شده زمان ترامپ بر ايران تحميل كرده نهايت استفاده را نكند و بدون قيد و شرط و به سرعت به برجام بازگردد. اما سياست بايدن هر آنچه باشد ايران و امريكا را به يك درك متقابل از يكديگر خواهد رساند كه در زمان وجود ترامپ غير ممكن است. به عنوان‌مثال در اوايل سال جاري جو بايدن خواستار تعليق بعضي تحريم‌ها عليه تهران به خاطر شرايط به وجود آمده در نتيجه ويروس كرونا شده بود. البته كه تعليق بخشي از تحريم‌ها يا حتي بازگشت امريكا به برجام، ايران را به دوران ثبات اقتصادي برجام باز نخواهد گرداند اما كاهش نوسانات اقتصادي حاكي از تحريم، ايران را در شرايط بهتري براي سرمايه‌گذاري علي‌الخصوص سرمايه‌گذاري خارجي قرار خواهد داد. ايران با توجه به پيش‌بيني رشد قيمت نفت در سايه تعليق برخي تحريم‌ها در وضعيت اقتصادي بهتري قرار خواهد گرفت.
در نهايت براي بازارهاي نوظهور، مسير رشد و نرخ بهره در ايالات متحده امريكا و ارزش دلار اين كشور در مقايسه با ديگر ارزهاي جهان نسبت به سياست خارجي كاخ سفيد از اهميت بيشتري برخوردار است اما سياست خارجي امريكا با توجه به توسل به ابزارهايي مانند تعرفه‌هاي تجاري، تحريم، خروج از قراردادهاي بين‌المللي چندجانبه، تاثير بسياري بر قيمت دارايي‌ها در بازارهاي نوظهور مي‌گذارد. با توجه به تصميمات زيست محيطي جو بايدن براي استخراج نفت در امريكا، مي‌توان پيش‌بيني كرد كه شرايط به گونهاي رقم بخورد كه درآمد كشورهاي نفتخيز در حال توسعه افزايش پيدا كند و كشورهاي آسيايي مانند ويتنام و مالزي كه زنجيره تامين متصل به چين دارند نيز از پايان جنگ تجاري بين امريكا و چين و سهولت صادرات به امريكا نفع برند. اگرچه فعلا پيشبينيهاي انتخاباتي به نفع جو بايدن است اما در سه ماه پيش رو وقوع هر اتفاقي ممكن است.