تنها رييس‌جمهور تاريخ بلاروس بعد از ۲۶سال به چالش انتخاباتي جدي وارد مي‌شود
آوردگاه سرنوشت لوكاشنكو
شهاب شهسواري
رسانه‌ها از او با عنوان «آخرين ديكتاتور اروپا» ياد مي‌كنند، اين صفت را ۱۵ سال پيش، جورج بوش، رييس‌جمهور امريكا به او داد، زماني كه تنها ۱۱ سال از حكومت اقتدارگرايانه رييس‌جمهور لاروس مي‌گذشت. الكساندر لوكشانكو، هفته آينده قرار است براي ششمين‌بار در ۲۶ سال گذشته، در انتخابات بلاروس مقابل رقبا و مخالفانش پيروز شود. براي كسي كه از اولين روز استقلال بلاروس در شرقي‌ترين نقطه اروپا رييس‌جمهور كشور بوده است، پيروزي در انتخاباتي كه توسط خودش برگزار مي‌شود، چندان دردسري ندارد. سال ۲۰۰۴ زماني كه دومين دوره رياست‌جمهوري اين سياستمدار سابقا وفادار به حزب كمونيست شوروي رو به پايان بود، با برگزاري يك همه‌پرسي سراسري، محدوديت دو دوره رياست‌جمهوري از قانون اساسي حذف شد تا او باز هم بتواند در انتخابات شركت كند و تا به امروز رييس‌جمهور بماند. لوكاشنكو در سال‌هاي ۱۹۹۴، ۲۰۰۱، ۲۰۰۶، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵ در انتخابات به عنوان رييس‌جمهور برگزيده شد و حالا انتظار دارد يكشنبه آينده هم در مقابل رقبايش برنده شود كه تا سال ۲۰۲۵ رييس‌جمهور بلاروس باقي بماند. رقباي او در انتخابات گذشته معمولا سر از زندان و تبعيد در آورده‌اند. در انتخابات يكشنبه هفته آينده هم دست كم سه نامزد مخالف از حضور در انتخابات منع شده‌اند و سرگئي تيخانوسكي، وبلا‌گ‌نويس مشهور و ويكتور باباريكو كه مهم‌ترين رقيب او در انتخابات محسوب مي‌شد اكنون در زندان به سر مي‌برند.
اما حذف اين سه نامزد، نتوانست جلوي مخالفان را براي معرفي يك نامزد در انتخابات بگيرد. اسوتلانا تيخانوسكي، همسر سرگي تيخانوسكايا، از سوي هر سه نامزد منع شده اپوزيسيون به عنوان نامزد اصلي مخالفان حمايت مي‌شود. پنجشنبه گذشته در تجمعي كه در حمايت از نامزدي خانم تيخانوسكايا در مينسك برگزار شد، ده‌ها هزار نفر از شهروندان بلاروس حاضر شدند تا حمايت خود را از او نمايش دهند؛ تجمعي كه بزرگ‌ترين تجمع مخالفان از زمان استقلال بلاروس محسوب مي‌شد.
يك هفته پيش از انتخابات، لوكاشنكو براي ارعاب مخالفانش به يك پايگاه نظامي رفت تا از پليس ضد شورش بلاروس سان ببيند. مراسمي كه در آن نيروهاي ضدشورش در مانورهاي نمايش با شورشي‌هاي فرضي مقابله كردند. لوكاشنكو هم هشدار داد هر كسي به اپوزيسيون بپيوندد، تروريست تلقي خواهد شد و گردنش خرد مي‌شود. اما همه اين نمايش قدرت نتوانست جلوي برگزاري تجمع مخالفان در مينسك را بگيرد. به گزارش رسانه‌ها در تظاهرات پنجشنبه هفته گذشته در مينسك بيش از ۶۰ هزار مخالف رياست‌جمهوري لوكاشنكو تجمع كردند.
اما شرايط بلاروس مانند هميشه نيست، نارضايتي از عملكرد لوكاشنكو از هر زمان ديگري بيشتر شده است. شيوع بيماري كرونا در بلاروس بعد از ماه‌ها تلاش لوكاشنكو براي ناديده گرفتن خطر اين بيماري، به يك عامل عمده نارضايتي بدل شده است. در ماه‌هاي بهار، رييس‌جمهور بلاروس بدون توجه به هشدارهاي بين‌المللي، اعلام كرد كه قصد ندارد هيچگونه اقدامات محدودكننده در كشور اعمال كند. ليگ فوتبال بلاروس در اين زمان يكي از معدود مسابقات فوتبال در جهان بود كه بدون توقف و با حضور تماشاگران ادامه پيدا كرد. اكنون با رسيدن رقم مبتلايان كرونا به ۶۸ هزار نفر و مرگ ۵۶۷ شهروند بلاروس تا روز دوشنبه، مساله كرونا به يك مشكل جدي در اين كشور بدل شده است. لوكاشنكو متحدان گذشته‌اش را هم به تدريج از دست مي‌دهد. علاوه بر غرب و كرونا، اين روزها روسيه هم به يك دشمن بدل شده است. بعد از تجمع بزرگ پنجشنبه مخالفان در مينسك دولت بلاروس ۳۳ تبعه روسيه را در منطقه‌اي نزديك به مينسك بازداشت كرد. اين افراد متهم شده‌اند كه «مزدوران شبه‌نظامي كمپاني امنيتي وگنر روسيه» هستند و براي ايجاد اغتشاش از سوي دولت مسكو به بلاروس اعزام شده‌اند. دولت روسيه اين اتهام‌ها را رد كرده و خواهان آزادي فوري اتباع خود شده است. لوكاشنكو كه تا چندي پيش رابطه نزديك و صميمانه‌اي با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه داشت، در ماه‌هاي گذشته در تحولي ناگهاني در برابر مسكو قرار گرفته است. او تصميم گرفت به جاي روسيه، براي واردات نفت خام و گاز مايع از ايالات متحده چراغ سبز نشان دهد و حالا كرملين را به دخالت در امور داخلي بلاروس براي كنار گذاشتنش از قدرت متهم مي‌كند. تحليلگران بلاروس معتقدند كه لوكاشنكو، چندان بر خشمگين كردن همسايه شرقي پافشاري نخواهد كرد و نهايتا بعد از برگزاري انتخابات، اين اتباع روسي را آزاد مي‌كند، اما در يك هفته باقيمانده تا انتخابات براي نشان دادن قدرت و استقلال خودش از مسكو هم كه شده و با ادعاي وابستگي اپوزيسيون به دولت مسكو، آنها را در حبس نگه خواهد داشت. الكساندر فدوتا كه در دهه ۱۹۹۰ به عنوان مشاور لوكاشنكو خدمت مي‌كرد، مي‌گويد: «او تلاش خواهد كرد با نگه‌داشتن اين افراد در زندان، اين‌گونه وانمود كند كه اگر هم بعد از اعلام نتايج انتخابات هرگونه اعتراضي در كشور رخ دهد، كار مسكو است.»
الكساندر لوكاشنكو رييس‌جمهوري بلاروس روز سه‌شنبه در پيام سالانه به مردم و پارلمان بلاروس گفت: «بودجه ميلياردي عليه بلاروس به كار گرفته شده و فناوري‌هاي پيشرفته عليه اين كشور تمركز يافته است.» وي افزود: «با تعجب شاهد بحث‌هايي در كانال‌هاي اينترنتي در مورد دستگيري ۳۳ ستيزه‌جوي روس در بلاروس هستم و در آنجا نتيجه‌گيري‌ها و پيشنهادهايي مي‌كنند. كار به جايي رسيده است كه مدعي شدند روساي جمهوري روسيه و بلاروس در اين مورد به توافق رسيده‌اند.» رييس‌جمهوري بلاروس خاطرنشان كرد: «اين پيام بسيار خطرناك و قوي است و همه اين ادعاها دروغ است. ادعاها مبني بر اينكه اين افراد عازم استانبول، ونزوئلا، آفريقا و ليبي بودند صحت ندارد.» به گفته وي، افراد دستگيرشده اعتراف كرده‌اند و مخصوصا به بلاروس اعزام شده بودند و دستور داشتند تا صبر كنند. اين ادعا كه بليت براي پرواز به استانبول داشتند حقيقت ندارد. زيرا مرز روسيه بسته است و آنها بايد در آنجا و در خاك بلاروس مدارك خود را كه نشان دهد به استانبول سفر مي‌كنند را ارايه مي‌دادند. لوكاشنكو در بخش ديگري از سخنان خود به تلاش‌هاي مخالفان دولت اين كشور براي زد و خورد در مينسك اشاره كرد و گفت: كاملا واضح است كه براي كشتار در مينسك برنامه‌ريزي و تلاش مي‌شود.
وزارت امور خارجه روسيه روز دوشنبه در بيانيه‌اي اعلام كرده بود: روز سوم اوت «آندره رودنكو» معاون وزير امور خارجه روسيه، ولاديمير سماشكو سفير بلاروس در مسكو را براي دادن توضيح در خصوص وضع و دورنماي روابط دوجانبه احضار كرد. در اين ديدار به دستگيري اخير 33 تبعه روسيه در بلاروس توجه خاص شد. طرف روسي تصريح كرد دستگيري اتباع روسي كه به اتهامات واهي و بي‌اساس صورت گرفته است با روابط برادرانه و اتحادي ميان دولت و مردم روسيه و بلاروس مطابقت ندارد.به نوشته گاردين، احتمال اينكه نتيجه انتخابات به نفع لوكاشنكو اعلام و بلافاصله اعتراضات مخالفان آغاز شود كم نيست. در حال حاضر تنها نظرسنجي منتشرشده در بلاروس، توسط تلويزيون دولتي انجام شده است و لوكاشنكو را با ۷۲ درصد آرا پيشتاز انتخابات معرفي مي‌كند. اسوتلانا تيخانوسكايا گفته است كه اگر نتيجه انتخابات به نفع او نباشد، اعلام تظاهرات عليه دولت نمي‌كند، اما اگر تظاهرات خودجوشي برگزار شود، او هم به آن مي‌پيوندد. خانم تخانوسكايا در واقع نامزدي خود را از ابتدا به عنوان يك چهره موقت اعلام كرد. كارزار انتخاباتي او فقط دو هدف دارد: آزادي زندانيان سياسي و برگزاري فوري انتخابات آزاد و منصفانه.