انتخابات پيش از موعد و آغاز
رقابت‌هاي زودهنگام احزاب عراقي
آيا معادلات سياسي
در بغداد تغيير مي‌كنند؟
علي موسوي خلخالي
بالاخره مصطفي الكاظمي، نخست‌وزير عراق، روز جمعه گذشته يكي از خواسته‌هاي اصلي تظاهرات‌كنندگان و مرجعيت يعني برگزاري انتخابات زودهنگام را اجابت كرد و روز 6 ژوئن 2021 را تاريخ برگزاري انتخابات سراسري در عراق اعلام كرد. اين يكي از خواسته‌هاي مهم مردم تظاهرات‌كننده قبل از روي كار آمدن مصطفي الكاظمي بود كه مي‌گفتند با انتخابات زودهنگام مي‌خواهند احزاب فاسد و «تكراري» را كنار بزنند و افرادي جديد را روانه مجلس كنند كه به گفته آنها سابقه فساد نداشته باشند و دولت پاكدستي تشكيل دهند! بگذريم از اينكه هيچ كس به اين پرسش پاسخ نمي‌دهد كه تعيين تاريخ انتخابات زودهنگام چه تغييري در عرصه سياسي عراق مي‌تواند ايجاد كند، در حالي كه در هر حالتي همين احزاب و جريان‌هاي فعلي بازيگران و كنشگران عرصه سياسي عراق هستند؛ آيا جز اين است كه همين احزاب موجود در نهايت به هر ترفندي وارد بازي‌هاي انتخاباتي مي‌شوند و دوباره همان‌ها نمايندگان‌شان را به مجلس مي‌فرستند و در روند تشكيل دولت نقش‌آفريني مي‌كنند؟!
به هر حال، بعد از گذشت چند روز از تصميم كاظمي الان مواضعي كه نسبت به اين تصميم اتخاذ شده بيانگر سه ديدگاه است؛ عده‌اي از آن حمايت كرده‌اند، عده‌اي از در مخالفت با آن در آمده‌اند و عده‌اي نيز موضعي گنگ و مبهم داشته‌اند. جريان‌هايي كه از آن حمايت كرده‌اند، اين تصميم را خواسته اصلي مرجعيت دانسته و خواسته مرجعيت را نيز برآمده از خواسته مردم دانسته‌اند، مردمي كه از ماه اكتبر سال گذشته براي پنج ماه تظاهرات كردند و برگزاري انتخابات زودهنگام را به عنوان يكي از اصلي‌ترين خواسته‌هاي خود مطرح كردند، براي همين از آن استقبال كرده‌اند. ائتلاف فتح به رهبري هادي عامري، ائتلاف العراقيون به رهبري سيد عمار حكيم، برخي احزاب كرد مثل حزب اسلامي و تغيير و همچنين برخي چهره‌هاي بارز اهل تسنن مثل برادران النجيفي يعني اسامه و اثيل از جمله كساني هستند كه از تصميم كاظمي حمايت كرده‌اند. اما جريان‌هايي كه از در مخالفت با آن برآمده‌اند، جريان‌هايي هستند كه محمد الحلبوسي، رييس پارلمان آنها را رهبري مي‌كند. حلبوسي گفته كه اگر بناست انتخابات زودهنگام برگزار شود بايد زودتر از آنچه كاظمي اعلام كرده است، برگزار شود. وي بر اين باور است كه كم شدن از دوره فعلي مجلس ستاندن حق نمايندگان مجلس فعلي است و حالا كه تصميم به برگزاري انتخابات زودهنگام شده بايد زودتر از موعد برگزار شود. حلبوسي با اين كار مي‌خواهد ميدان‌دار عرصه سياسي عراق شود. وي كه تبديل به بازيگردان سياسي اهل تسنن شده چند ماهي است يارگيري‌ها و ساخت و پاخت‌هايش را براي انتخابات بعدي آغاز كرده است. او در اينجا هم قصد دارد بازي خود را پيش ببرد مبادا كه از سوي گروه‌هاي ديگر رقيب سياسي بازي بخورد. رقبايي كه سرسختانه به دنبال شكست او هستند و دنبال فرصتي براي ناكام گذاشتن او براي رسيدن به جاه‌طلبي‌هايش مي‌گردند. به همين دليل حلبوسي گفته است طرفدار برگزاري انتخابات زودتر از موعد نخست‌وزير است. لازم به يادآوري است كه در حال حاضر رقابت شديدي ميان اهل تسنن در عرصه‌هاي ديگر آغاز شده است. اين رقابت را كه مي‌توان به صراحت رقابت ميان گروه‌هاي اهل تسنن متمايل به جريان اخوان‌المسلمين شامل روساي سابق مجلس عراق (اسامه النجيفي، سليم الجبوري، اياد السامرايي و محمود المشهداني) در مقابل مخالفان‌شان مثل حاجم الحسني و محمد الحلبوسي دانست در حال حاضر در انتخاب رييس ديوان وقف سني به روشني برجسته است. اين رقابت وارد مراحل حساس‌تري مثل استانداري‌ها در استان‌هاي سني‌نشين به ويژه نينوا (به مركزيت موصل) و الانبار شده و اكنون با شيب تندي مي‌رود تا به رقابت‌هاي انتخاباتي مجلس نيز وارد شود. در اين ميان حلبوسي تلاش شديدي دارد تا حمايت امريكا، عربستان سعودي، امارات متحده عربي و حتي ايران را پشت سر خود بياورد در حالي كه تركيه و قطر به حمايت تمام قد خود از جريان اخوان‌المسلمين عراق ادامه مي‌دهند. دايره رقابت به سمتي متمايل است كه تحركات جريان‌هاي شيعي و كردي را نيز تحت تاثير قرار مي‌دهد. مي‌توان گفت كه تقاضاي حلبوسي براي برگزاري انتخابات زودهنگام در حقيقت بازي در همين زمين است. جريان‌هايي كه مواضع گنگ دارند، تعدادشان هم كم نيست را مي‌توان در جمع نوري مالكي و ائتلاف سائرون به رهبري مقتدي صدر ديد. آنها از يك سو از تاريخ برگزاري انتخابات استقبال كرده‌اند و از سوي ديگر آن را غيرقانوني تلقي كرده‌اند با اين ادعا كه اين موضوع جزو اختيارات مجلس است نه دولت. نزد آنها يك اصل وجود دارد، براي امتياز گرفتن از هر جريان و فردي، از هر فرصت و موقعيتي بايد نهايت استفاده را برد. اين پيش‌زمينه تمامي تحركات جريان صدر و حتي مالكي است؛ براي همين شاهد مواضع ضد و نقيض از سوي آنها هستيم. جريان صدر كه در اين مقطع از حاميان اصلي دولت كاظمي محسوب مي‌شود در اين مقطع به خصوص تلاش مي‌كند قبل از هر چيز به فكر منافع خود باشد. براي همين است كه مي‌بينيم مقتدي صدر و دفترش هيچ موضع‌گيري خاصي ندارند و اين تنها نمايندگان صدر در پارلمان هستند كه مواضعي را بيان مي‌كنند. انتخابات پيش روي عراق قطعا متفاوت از هر انتخاباتي خواهد بود. انتخاباتي كه مي‌تواند مهر تاييدي بر فعاليت بسياري از احزاب از يك سو، پايان دادن به حضور سياسي بسياري احزاب ديگر از سوي ديگر باشد. همچنين آينده مسير عراق را ترسيم خواهد كرد. آينده‌اي كه مي‌تواند متفاوت از بسياري تصورات و معادلاتي باشد كه تاكنون تصور مي‌شد.