يونان متحدان اروپايي، ناتو، امريكا و دشمنان اردوغان را براي رويارويي با تركيه بسيج مي‌كند
جنگ‌هاي «گازي» در مديترانه
شهاب شهسواري
بازيگران بين‌المللي يك به يك براي مهار تنش‌ها ميان آنكارا و آتن در درياي مديترانه وارد عمل مي‌شوند. وزراي خارجه يونان و ايالات‌متحده امريكا قرار است روز جمعه در وين، پايتخت اتريش با يكديگر ديدار و گفت‌وگو كنند، آتن درخواست برگزاري جلسه اضطراري وزراي خارجه اتحاديه اروپا را مطرح كرده و كميسيون اروپا خواستار خويشتنداري آنكارا و آتن شده است. تركيه و يونان هر دو عضو پيمان آتلانتيك شمالي، ناتو و متحد سياسي ايالات‌متحده امريكا هستند. پيتر استانو، سخنگوي نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا در جمع خبرنگاران وضعيت در شرق مديترانه را «بسيار نگران‌كننده» و تاكيد كرده است كه نياز به گفت‌وگو ميان طرف‌هاي درگير وجود دارد. عمليات اكتشاف گاز طبيعي توسط تركيه در آب‌هاي درياي اژه و درياي مديترانه، با واكنش يونان مواجه شده است كه اين مناطق را آب‌هاي داخلي و فلات قاره خود تلقي مي‌كند. آتن گفته است كه با نيروي نظامي در مقابل نقض حاكميتش ايستادگي مي‌كند و اكتشاف از طريق لرزه‌نگاري را در آب‌هاي خود خط قرمز تلقي مي‌كند.
رويارويي مشابهي ميان تركيه و يونان، ماه گذشته هم در آب‌هاي مديترانه رخ داده بود، هر چند با ميانجي‌گري آلمان، آنكارا تصميم گرفت كشتي خود را از آب‌هاي مورد مناقشه بيرون ببرد. اما هفته گذشته با امضاي توافق مرزهاي آبي ميان يونان و مصر در درياي مديترانه، تركيه مدعي شد كه آتن توافق حاصل از وساطت آلمان را زيرپا گذاشته است. آنكارا مي‌گويد كه امضاي توافق «منطقه اقتصادي اختصاصي» در آب‌هاي مديترانه ميان مصر و يونان، با حقوق بين‌الملل سازگار نيست و حاكميت تركيه در آب‌هاي منطقه و همچنين توافق دريايي تركيه و ليبي را نقض مي‌كند.
رجب طيب اردوغان، روز دوشنبه در جلسه كابينه اين كشور از دولت‌هاي منطقه خواست تا همگي براي تعيين مرزهاي آبي در مديترانه شرقي گرد هم بيايند و به توافقي دست پيدا كنند كه حقوق يكديگر را تضييع نكند. او گفت: «نمي‌توانيم اجازه بدهيم كه برخي كشورها بدون درنظر گرفتن كشور بزرگي همچون تركيه، سواحل تركيه را مورد محاصره قرار دهند.» تركيه توافق دريايي مصر و يونان را «فاقد اعتبار» توصيف كرده است. حلوصي آكار، وزير دفاع تركيه، چهارشنبه، از تمايل اين كشور براي حل اختلافات با يونان خبر داد. به گزارش فارس به نقل از الجزيره، حلوصي آكار در اين خصوص گفت: «تركيه تمايل دارد بحران با يونان در درياي مديترانه را از طريق گفت‌وگو حل كند.» وزير دفاع تركيه در ادامه افزود: «از ايده حل مشكلات از راه گفت‌وگو حمايت مي‌كنيم و تمايل داريم از طريق روش‌هاي مسالمت‌آميز به راه‌حل‌هايي سياسي دست پيدا كنيم.» كشف منابع زير گاز در بستر مديترانه، رقابت براي سلطه بر آب‌هاي استراتژيك اين منطقه را ميان قدرت‌هاي جهاني و كشورهاي منطقه افزايش داده است. يونان، قبرس و تركيه، دهه‌هاست كه در مورد مرزهاي آبي با يكديگر اختلاف‌نظر دارند، حالا با اكتشاف براي گاز طبيعي در مديترانه و استمرار جنگ در ليبي و سوريه، رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين، مصر و ليبي هم به جمع مدعيان منابع زير بستر مديترانه اضافه شده‌اند و شرايط در اين منطقه پيچيده‌تر شده است.
بسيج كردن دشمنان اردوغان
وزير خارجه يونان، نيكوس دندياس، در روزهاي اخير تلاش كرده است تا جايي كه مي‌تواند با مخالفان دولت تركيه در جامعه بين‌المللي ارتباط برقرار كند تا موضع خود را براي ايجاد ائتلافي عليه تركيه تقويت كند. نيكوس دندياس كه قرار است فردا در وين با مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا ديدار كند، روز سه‌شنبه در گفت‌وگويي تلفني با عبدالله بن زايد آل نهيان وزير، خارجه امارات متحده عربي رايزني كرد. او همچنين با يوسي امراني، سفير رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين در آتن ديدار و در يك تماس ويديوكنفرانس با نيكوس كريستودوليدس، وزير خارجه قبرس گفت‌وگو كرد. امارات متحده عربي در سال‌هاي اخير موضع سرسختانه‌اي عليه نفوذ تركيه در كشورهاي عربي اتخاذ كرده و اخيرا بيانيه‌هاي تندي عليه دولت اردوغان به دليل دخالت در جنگ داخلي ليبي منتشر كرده است. تل‌آويو هم بعد از ديدار سفيرش با وزير خارجه يونان در آتن، از ادعاهاي ارضي يونان حمايت كرده است. وزارت خارجه رژيم اشغالگر در تل‌آويو با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرده است كه «با دقت وضعيت را در شرق مديترانه دنبال مي‌كنيم و حمايت و همبستگي خود را از يونان براي حاكميت بحري و حقش براي مرزگذاري منطقه اختصاصي اقتصادي اعلام مي‌كنيم.»
ديدار و گفت‌وگوهاي وزير خارجه يونان با مقام‌هاي امارات، اسراييل و قبرس، بعد از آن صورت مي‌گيرد كه يونان خواستار برگزاري نشست اضطراري وزراي خارجه اتحاديه اروپا به خواست اين كشور عضو شد. اين جلسه قرار است روز جمعه به صورت ويديوكنفرانس برگزار شود. آتن انتظار دارد كه كشورهاي اروپايي به خواست اين كشور براي افزايش فشار و اعمال تحريم عليه تركيه عمل كنند. هر چند مواضع دولت‌هاي اروپايي از جمله آلمان، اظهارات جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اروپا و ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو نشان مي‌دهد كه متحدان اروپايي يونان، بيشتر علاقه‌مند هستند پيش از هر اقدامي آنكارا و آتن مستقيما در مورد اختلافات‌شان گفت‌وگو كنند.
اكتشاف مناقشه‌برانگيز
اين اولين‌بار نيست كه تركيه و يونان تا آستانه رويارويي نظامي بر سر تعرض به آب‌هاي يكديگر پيش مي‌روند. همين يك ماه پيش بود كه اعزام يك كشتي اكتشافي تركيه به آب‌هاي مورد مناقشه با تيراندازي قايق‌هاي نيروي دريايي يونان مواجه شد. يونان مدعي است مناطقي كه تركيه در آنها اقدام به فعاليت‌هاي اكتشاف گاز طبيعي كرده، بخشي از آب‌هاي داخلي و در فلات قاره اين كشور است. يوناني‌ها تهديد كرده‌اند كه در واكنش به اين عمليات اكتشافي با استفاده از نيروي نظامي از تماميت ارضي خود دفاع خواهند كرد. كمتر از يك ماه بعد از آنكه كشتي اكتشافي تركيه آب‌هاي مورد مناقشه را با وساطت صدراعظم آلمان ترك كرد، بلافاصله بعد از امضاي توافقنامه منطقه اختصاصي اقتصادي ميان آتن و قاهره، اعزام كشتي اكتشافي لرزه‌نگار «عروج ريس» تركيه به يك منطقه مورد مناقشه ميان قبرس و جزيره كرت يونان، تنش‌ها ميان دو طرف را از سر گرفت. يونان با اعتراض به اعزام اين كشتي اكتشافي، آب‌هاي موردنظر را «فلات قاره» خود عنوان و اعلام كرده با تمام قوا از تماميت ارضي و حاكميت خود بر اين آب‌هاي دفاع مي‌كند. تركيه اعلام كرده است كشتي اكتشافي «عروج ريس» تا دو هفته ديگر در اين آب‌ها براي اكتشاف منابع زيردريايي نفتي و گازي فعاليت خواهد كرد.
«مولود چاووش اغلو» وزير خارجه تركيه پس از ديدار با همتاي آذربايجاني خود در نشستي خبري گفت: تركيه قرار است مجوز حفاري در غرب فلات قاره خود واقع در شرق مديترانه را صادر كند. رييس دستگاه ديپلماسي تركيه در ادامه گفت كه دولت تركيه حسن‌نيت خود را به منظور كاستن از تنش‌ها در اين منطقه پرتنش و توجه به خواسته‌هاي آلمان و برخي ديگر از كشورهاي اروپايي نشان داد اما يونان مواضع نامتناسبي اتخاذ كرده است. چاووش اغلو با اشاره به انجام تحقيقات لرزه‌نگاري در منطقه از سوي كشتي‌هاي تركيه‌اي گفت: «ما از حقوق تركيه و ترك‌هاي قبرس در شرق مديترانه دفاع كرده و هيچ امتيازي نخواهيم داد.»
اعتراض تركيه به تبعيض عليه مسلمانان در يونان
حامي اكسوي، سخنگوي وزارت خارجه تركيه روز چهارشنبه دولت يونان را به نقض سيستماتيك حقوق مسلمانان در اين كشور متهم كرد. اكسوي با صدور بيانيه‌اي با اشاره به تعطيلي 8 مدرسه متعلق به مسلمانان در منطقه تراكيه غربي يونان گفت: «تعطيلي مدارس مسلمانان در تراكيه غربي يونان، بخشي از سياست تغيير هويت و سركوب مسلمانان در اين منطقه مسلمان‌نشين يونان است كه براي ربع قرن ادامه يافته است.» به نوشته خبرگزاري دولتي آناتولي تركيه بيش از 150 هزار مسلمان ترك‌تبار در منطقه تراكيه غربي يونان ساكن هستند. سخنگوي وزارت خارجه تركيه، يونان را متهم كرده كه با تعطيلي اين مدارس جلوي تحصيلات آزاد اقليت مسلمان اين كشور را گرفته است. اسكوي با اشاره به عضويت يونان در اتحاديه اروپا گفته است: «اتحاديه اروپا، در سكوت نقض نظام‌مند حقوق بشر در يكي از كشورهاي عضو را ناديده گرفته است.» سخنگوي وزارت خارجه تركيه اين رفتار آتن را خلاف معاهده صلح 1923 لوزان عنوان كرده است.
دردسرهاي بزرگ تركيه
تركيه در حالي در ماه‌هاي گذشته وارد مناقشه با يونان در مورد آب‌هاي سرزميني و منطقه اختصاصي اقتصادي در درياي مديترانه شده كه دردسرهاي بين‌المللي‌اش روز به روز در حال افزايش است. تركيه از زمستان گذشته عمليات نظامي در استان ادلب سوريه و مداخله نظامي در جنگ داخلي ليبي را آغاز كرده است. اين كشور همزمان در مرزهاي شمالي عراق به بهانه مبارزه با گروه‌هاي مسلح كرد عملياتي زميني و هوايي را آغاز كرده است. عملياتي كه روز گذشته باعث كشته شدن چندين نظامي عراقي در خاك خودش شد. دولت عراق عمليات پهپادي تركيه را محكوم و تهديد كرده است كه تحريم‌هايي عليه تركيه در واكنش به اين تعرض نظامي در نظر خواهد گرفت. وزارت خارجه عراق حمله تركيه به منطقه «سيدكان» در استان اربيل عراق را محكوم و آن را قاطعانه رد كرد. وزارت خارجه عراق حمله تركيه را نقض آشكار حق حاكميت اين كشور و تجاوزي بر خلاف قوانين بين‌المللي توصيف كرد. عراق هشدار داد كه تكرار حملات تركيه باعث تجديدنظر در حجم همكاري ميان دو كشور مي‌شود. وزارت خارجه عراق همچنين سفر برنامه‌ريزي شده روز پنجشنبه «حلوصي آكار» وزير دفاع تركيه به عراق را لغو كرد و سفير تركيه در بغداد را نيز فراخواند. مداخله در ليبي هم باعث شده تا هواداران عرب شبه‌نظاميان تحت رهبري خليفه حفتر، فشارهاي خود را به آنكارا افزايش دهند. در همين راستا بود كه مصر تصميم گرفت امضاي توافق مرز آبي خود با يونان را تسريع و بدون درنظر گرفتن ادعاهاي بحري تركيه، به صورت يك‌طرفه مرز با يونان را در آب‌هايي تعيين كند كه تركيه نسبت به آن ادعا دارد. حمايت امارات متحده عربي از يونان هم به همين اختلاف‌نظر امارات و تركيه در مورد ليبي و در ابعاد وسيع‌تر مصر و قطر بازمي‌گردد.