اضطراب بيماري
فروغ معيري‌راد
براي شما هم پيش آمده كه دچار احساس بيماري يا ترس از گرفتن يك بيماري را داشته باشيد ولي زماني كه به پزشك مراجعه مي‌كنيد متوجه مي‌شويد كه بيماري خاصي نداريد و فقط دچار يك نوع اضطراب شده‌ايد و به اشتباه خود را بيمار انگاشته‌ايد اين اتفاق ممكن است گاه براي هر فردي رخ دهد ولي افرادي هستند كه زندگي‌شان با اين تفكر دچار رنج و ناراحتي شديدي مي‌شود. اختلال اضطراب بيماري كه گاهي خودبيمارانگاري يا اضطراب سلامت نيز ناميده مي‌شود، عبارت است از نگراني بيش از حد در خصوص ابتلا به يك بيماري خطرناك. در اين اختلال، گاهي اوقات فرد مبتلا هيچ نشانه‌اي از بيماري ندارد، حتي با وجود «عدم تشخيص» معاينات پزشكي، حالات عادي يا مشكلات جزيي را به عنوان علايم يك بيماري شديد تصورمي كند. اين افراد هميشه دچار يك نوع وسواس فكري و ترس از يك بيماري هستند. اين بيماران اشتغال فكري و نگراني پيوسته‌اي درباره حالت سلامت يا وضعيت اعضاي بدن خود دارند و معمولا نيز در مورد عملكرد بدن خويش، دچار شك و ترديد شده و شكايت‌هاي متعددي را از درد‌هاي جسماني خود ابراز مي‌كنند. هر كاركرد بدني را كه عموم مردم بديهي مي‌دانند و توجهي به آن نمي‌كنند، مبتلايان به اين بيماري به صورت نشانه‌اي از يك بيماري خطير و درمان‌ناپذير در نظر مي‌گيرند. آنها ممكن است فعاليت‌هاي طبيعي بدن مانند تندي و كندي ضربان قلب، اجابت مزاج، سردرد عادي، بي‌اشتهايي يا پراشتهايي، عرق كردن، خستگي و حتي مسائل جزيي و غيرطبيعي ديگري، جوش و دمل‌هاي كوچك يا ديگر تظاهرات معمولي جدي و امثال آنها را اغراق‌آميز درك كرده و به عنوان علايم يا نشانه‌اي جدي از شرايط بد بيماري خود تصور كنند. گاهي اوقات ممكن است بر اعمال مبهم و پيچيده‌اي متمركز شوند كه معنايي جز بيماري خاص براي آنها ندارد؛ مثلا يك دل درد ساده از نظر آنها به عنوان نشانه‌اي براي شروع يك بيماري خطرناك تعبير مي‌شود. گاهي اوقات افزايش سن يا استرس مي‌تواند اين علايم را تشديد كند، در حالي كه مشاوره و روان‌درماني و گاهي اوقات مصرف دارو مي‌تواند به كاهش نگراني‌هاي فرد مبتلا به اضطراب بيماري كمك كند.
عوارض اختلال اضطراب بيماري
اختلال اضطراب بيماري ممكن است باعث بروز مشكلات زير شود:
اختلال در زندگي روزمره، مشكلات خانوادگي و بروز نگراني و ناراحتي بيش از حد در اطرافيان، بروز مشكلات كاري و غيبت‌هاي متعدد و مرخصي‌هاي بيش از حد، مشكلات مالي به دليل مراجعه بيش از حد به مراكز بهداشتي و پزشكي و ابتلا به بيماري رواني ديگري مانند اختلال علايم جسمي، ساير اختلالات اضطرابي، افسردگي يا اختلال شخصيت. افراد مبتلا به اضطراب سلامتي مي‌توانند موجب ناراحتي خود و ديگران شوند و در اين شرايط نصيحت كردن و قوت قلب دادن الزاما سودمند نيست، گاهي اوقات حتي اين موارد اوضاع را بدتر هم مي‌كند، چراكه اين موضوع مي‌تواند موجب ايجاد تنش در خانواده‌ها و روابط شود. در چنين مواردي مي‌توان افراد را تشويق كرد تا با مراجعه به متخصصان سلامت روان، راه‌هاي مقابله با اختلال اضطراب بيماري را فراگيرند.
ويژگي‌هاي شخصيتي و خلقي
بيشتر مواقع ويژگي‌هاي خلقي زمينه مساعدي براي بروز اين اختلال فراهم مي‌كند. افراد خودبيمارانگار ويژگي‌هاي روانشناختي خاصي دارند كه آنها را بيش از ديگران مستعد ابتلا به اين بيماري مي‌كند. افراد عصبي (خودمنتقد، درونگرا، خودشيفته) افرادي كه نسبت به مسائل پيرامون خود بيش از اندازه حساس هستند و به سادگي از كنار مسائل مختلف زندگي نمي‌گذرند و همه چيز برايشان يك مساله و مشكل است با كساني كه بيش از حد درگير به پردازش امور مختلف هستند يا آستانه تحمل بسيار پاييني دارند بيش از افراد ديگر در معرض ابتلا به خودبيمارانگاري هستند.
علايم خودبيمارانگاري
نگراني راجع به مبتلا بودن يا مبتلا شدن به يك بيماري خطرناك
نگراني بيش از حد بابت يك بيماري خاص يا ريسك ابتلا به يك بيماري به علت داشتن سابقه خانوادگي
مختل شدن كارهاي روزمره به خاطر بيماري احتمالي
جست‌وجوي مكرر علايم بيماري در خود
مراجعه مكرر به پزشكان مختلف يا خودداري از مراجعه به پزشك به خاطر ترس از تشخيص ابتلا به يك بيماري خطرناك
حرف زدن و دلمشغولي مداوم راجع به وضعيت سلامتي و بيماري احتمالي
جست‌وجوي مكرر در اينترنت درباره ابتلا به بيماري يا بيماري‌هاي احتمالي
ترس مداوم با وجود اطمينان‌بخشي‌هاي پزشكي
علت دقيق اختلال اضطراب بيماري هنوز مشخص نيست؛ اما برخي عواملي كه مي‌توانند در بروز خودبيمارانگاري نقش داشته باشند را در ادامه مرور كرده‌ايم. فرد مبتلا هر حالت ناراحت‌كننده يا غيرمعمولي را كه در بدنش حس مي‌كند، به عارضه‌اي جدي نسبت مي‌دهد و به دنبال شواهدي مي‌گردد كه بيمار بودنش را تاييد كند. فردي كه در خانواده‌اي زيسته است كه هميشه بيش از حد نگران سلامتي خودشان يا او بوده‌اند، بعيد نيست كه دچار اضطراب سلامتي شود. فردي كه در گذشته تجربه ابتلا به بيماري جدي را پشت سر گذاشته باشد، احتمال بيشتري وجود دارد كه بر اثر علايم جسمي فورا دچار اضطراب شود. به دليل اينكه افراد مبتلا به خودبيمارانگاري ممكن است همزمان به افسردگي، اضطراب يا روان‌پريشي نيز مبتلا شوند، بسيار مهم است كه علايم اين بيماري‌ها نيز به دقت بررسي، ارزيابي و درمان شوند. متخصصان به شباهت اين اختلال با اختلال وسواسي اجباري پي بردند و متوجه شدند كه تجويز داروهاي موثر بر اختلال وسواس فكري عملي مي‌تواند به درمان اين اختلال هم كمك كند. روانشناس باليني