مرالهاي قرق را دريابيد
نرگس روحاني
پارك جنگلي قرق در 24 كيلومتري شرق گرگان با مساحت نزديك به 650 هكتار در ضلع جنوبي جاده تهران ـ مشهد قرار گرفته است كه با مصوبه 29/2/95 وزارت كشور روستاي قرق و تا بعد آن به «شهر» ارتقا پيدا كرد و طبق ماده 13 قانون تعاريف و ضوابط تقسيمات كشوري مصوب 1362 مورد موافقت هيات وزيران قرار گرفت. شهر قرق در جاده بين‌المللي گرگان ـ مشهد قرار دارد و شغل بيشتر مردم اين شهر كشاورزي و دامداري است.
پارك جنگلي قرق يكي از مراكز فرهنگي و تفريحي شهر قرق در استان گلستان محسوب ميشود. نگهداري پاركهاي جنگلي به عهده دفتر جنگلهاي شمال گروه جنگل سازمان جنگلها و مراتع و آبخيزداري است.
عمليات اجرايي اين پارك در سال 1350 انجام شده است. اهميت اين پارك به علت وجود يك پارك وحش يعني محدودهاي براي نگهداري حيوانات وحشي (مرال قرمز) بزرگ‌ترين علفخوار جنگلهاي هيركاني است. همچنين داراي پناهگاه‌هاي چوبي براي اسكان بازديدكنندگان و ساير امكانات رفاهي مثل رستوران و دستشويي و محل اقامت نماز‌گزاران است. رويشگاه جنگلي پارك جنگلي بيشتر درختان انجيلي و ممرز است اما ساير گونه‌هاي بلوط نمدار، توسكاي قشلاقي، افرا، خرمندي، آزاد هم ديده ميشود. در پارك وحشي قرق اولين پارك جنگلي گونه حمايت شده گوزن قرمز يا مرال نگهداري ميشود كه گاهي تكثير و به ديگر مناطق كشور براي زيست و زادآوري منتقل ميشود. بدين ترتيب پارك جنگلي قرق به عنوان زايشگاه گوزن قرمز شناخته ميشود، به‌طوري كه سال‌هاي گذشته تعدادي مرال به زيستگاه شاهرود، ارسباران و پارك ملت تهران منتقل شده است. طي سال‌هاي 94-93 تعداد مرالها به 33 راس هم رسيده بود، اما اكنون فقط 10 مرال بالغ و يك گوساله در پارك قرق زيست مي‌كنند. كاهش جمعيت و مرگ و مير مرالها فقط به علت عدم توجه مسوولان منابع طبيعي و بياطلاعي از وضعيت زيست و بهداشت و چگونگي جيره غذايي و عدم توجه و نبود تخصيص بودجه اين گونه منحصر به فرد و در حال انقراض است. سال‌هاي دور گله‌هاي گوسفند در كنار پارك قرق ايستگاه اطراق داشتند كه به علت واكسينه نشدن داراي بيماري بودند و محل عبور گله‌هاي گوسفندان پارك قرق بود و تماس مرالها با گله‌هاي گوسفند به يكي از 3 روش زير باعث انتقال آلودگي از گله‌هاي گوسفند به مرالها شده است:
1ـ يكي از راه‌هاي انتقال آلودگي محيط زيست به گوساله‌ها كودي است كه متعلق به گوسفندان و حيوانات آلوده است.
2ـ از طريق دريافت آغوز يا شير از يك گاو و (گوزن ماده) كه در مرحله تاخيري بيماري يون است و تغذيه گوساله با آغوز آلوده انجام ميشود.
3- آلودگي جنين گوساله به ارگانيزم مايكوباكتريوم پاراتوبركلوزيس (از طريق جريان خون) در دام آلوده است.
بيماري يون يك عفونت باكتريايي مزمن علاجناپذير است كه به صورت اوليه قسمتهاي تحتاني روده كوچك نشخواركنندگان را درگير مي‌كند. دوره كمون اين بيماري 2 تا 6 سال، يا بيشتر است. در علايم فاز تاخيري عفونت اين بيماري، شاهد كاهش وزن، اسهال ناگهاني يا متناوب، التهاب و تجمع مايع زير فك ناشي از كمبود پروتيين در گوزن رخ مي‌دهد. در مرحله تاخيري در حيوان تا به زوال رفتن و لاغري مفرط ادامه مييابد و ميتواند طي چند ماه به مرگ حيوان منتهي شود. با توجه به گرمي هوا در استان گلستان متاسفانه قريب يكسال است كه به علت اختلاف شركت آب و فاضلاب با اداره سازمان آب، آب پارك قطع است و تامين آب آشاميدني براي مرالها توسط شهردار محترم قرق با قراردادن منبع آب، با كمك جنگلبانان زحمتكش به صورت دستي انجام ميشود كه با توجه به ارزش اكولوژيكي و اقتصادي مرالها كه از گونه‌هاي در حال انقراض هستند، در جيره غذايي بايد يونجه گنجانده شود در حالي كه به مرالهاي پارك قرق جيره بسيار ناچيزي كه حاوي سبوس و كاه است كه آن هم به همت شهردار محترم قرق تهيه شده داده ميشود.
نحوه صحيح جيرهبندي غذايي مرالها بدين گونه است كه اغلب غذا را در وعده‌هاي كم و با فاصله ميخورند. در حالي كه غذادهي در گوزن قرمز بسته به فصول ، فصل نيز دارد و متغير است به‌طوري كه در فصول گرم سال كه غذاي طبيعي مثل يونجه بيشتر است بايد حجم غذا كم و در نوبتهاي متعدد و در فصول سرد بايد جيره بيشتر همراه با مواد غذايي پرانرژي همچون ذرت در فهرست قرار گيرد تا حيوانات به مشكل تغذيهاي بر نخورند. به‌طور نرمال نرخ تراكم جمعيت مرال 15 راس بالغ در هر هكتار است و ناحيه‌هاي چرا بايد با 17 رديف از سيم به ارتفاع 190 سانتيمتر يا با توري فلزي به ارتفاع 5/2 متر فنسبندي شود. فنسها بايد آنقدر بلند باشد كه مسافران پارك نتوانند به آنها دسترسي داشته باشند، يا غذايي به آنها بدهند. متاسفانه اكنون ماه‌هاست فنسهاي اطراف مرالها تخريب شده و نياز به تعمير دارند و كسي به آن توجه نمي‌كند.
بهترين راهكار براي ريشه كن كردن بيماري يون در اين پارك وحشي داشتن يك نقشه و اجراي آن به عنوان يك روتين در گله است كه نكات كنترلي با كمك دامپزشك حاذق جهت پيشگيري و كنترل بيماري يون اعم از عدم ورود حيوانات آلوده و عدم ورود ارگانيزم در كود، شير، غذا، آب آلوده و لزوم قرنطينه و جداسازي مرالهاي آلوده از گله است. محل نگهداري مرالهاي سالم قطعا بايد ضدعفوني شود، يا در صورت امكان به مكان ديگر حتي براي مدت معدودي انتقال يابند تا مكان مزبور كاملا ضدعفوني و عاري از هرگونه باكتري و بيماري شود.
انجمن ارزيابي محيط زيست