با مصوبه هيات دولت صورت مي‌گيرد
برق رايگان براي 30 ميليون خانوار
پنل‌هاي خورشيدي كوچك
در پشت بام‌هاي خانه‌ها نصب مي‌شود
گروه اقتصادي
رضا اردكانيان، وزير نيرو از «رايگان شدن» هزينه برق مصرفي خانوارهاي با «مصرف كم» خبر داده است. اين اقدام در پي مصوبه دو روز پيش هيات وزيران صورت مي‌گيرد كه بر اساس آن، «هزينه برق ۸.۴ ميليون مشترك برق كه مصرف برق آنها پايين‌تر از ميانگين مصرف خانوار است؛ رايگان خواهد شد.» دو روز پيش نيز حسن روحاني، رييس‌جمهور درباره اين مصوبه هيات وزيران گفته بود كه «اين اقدام براي اولين‌بار در تاريخ جمهوري اسلامي صورت مي‌گيرد» و بر اساس آن «هزينه برق براي خانوارها و اقشار مستضعف رايگان مي‌شود.» البته رييس‌جمهور تعداد خانوارهاي هدف اين طرح را 30 ميليون خانوار عنوان كرده است. آن‌گونه كه از اخبار منتشر شده برمي‌آيد، در اين طرح كه «برق اميد» نام گرفته مشتركان خانگي به سه گروه «كم‌مصرف، خوش مصرف و پرمصرف» تقسيم مي‌شوند و شرط رايگان بودن هزينه برق منوط به مصرف پايين‌تر از ميانگين مصرف خانوار است و خانوارهاي ميان‌مصرف نيز با كاهش مصرف خود مي‌توانند از اين امكان برخوردار شوند. موضوع مهم در اين طرح، تامين منابع مالي آن است. در حال حاضر ۴۱ نيروگاه خصوصي توليد‌كننده ۳۲ هزار مگاوات برق در ايران هستند. اين آمار نشان مي‌دهد كه ۶۰ درصد برق ايران توسط بخش خصوصي توليد مي‌شود و پيش‌بيني شده كه تا سال ۱۴۰۰، توليد ۸۰ درصد برق كشور بر دوش اين بخش باشد. فاصله زياد قيمت تمام شده و آنچه از مردم اخذ مي‌شود شكافي براي حضور بخش خصوصي در اين صنعت ايجاد كرده و مسوولان وزارت نيرو بر اين باورند كه تفاوت قيمت تمام‌شده و تعرفه تكليفي از عمده‌ترين مشكلات صنعت برق به حساب مي‌آيد كه پس از هدفمند شدن يارانه‌ها به اين صنعت تحميل شده است، چرا كه صنعت برق به ازاي هر كيلووات فروش برق به‌طور تقريبي ۵۵ تومان ضرر مي‌كند كه در مجموع سالانه ۱۰ هزار ميليارد تومان مي‌شود. به گفته رضا اردكانيان، وزير نيرو، منابع مالي طرح برق اميد قرار است «از محل صرفه‌جويي‌هاي صورت‌گرفته به منظور توليد برق براي پوشش پيك مصرف در هر سال تامين شود.» در طرح موسوم به «برق اميد» مقرر شده از مشتركين خوش‌مصرف قدرداني شود و از مشتركين پرمصرف نيز خواسته شده تا با انجام كارهايي از عنوان پرمصرف دور شده و به خوش‌مصرف‌ها بپيوندند. اردكانيان مي‌گويد: « با توجه به اينكه نياز است اين طرح به‌طور شفاف براي مردم بيان شود لذا از فرصت ۲ ماهه براي تدوين دستورالعمل‌هاي دقيق اين طرح استفاده خواهد شد.» اردكانيان اضافه مي‌كند: شبكه وسيع ۹۰۰ هزار كيلومتري برق، رفع فرسودگي و نوسازي آن نيازمند منابع مالي است و اين منابع مالي با كاهش ۱۰ درصدي ميزان مصرف جبران مي‌شود.
سيماي مصرف برق در ايران
بخش خانگي همواره يكي از مصرف‌كنندگان عمده برق در مقايسه با ساير بخش‌ها بوده است و اين بخش نقش بالايي در وضعيت مصرف انرژي برق و همچنين درآمدها و هزينه‌هاي صنعت برق دارد. بنابر آمارهاي موجود، ميزان مصرف برق در سال‌هاي ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹ و سال‌هاي ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ به ترتيب حدود ۶.۷ و ۴.۳ درصد و در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ معادل ۵.۱ درصد رشد يافته است. شرايط مشابهي در خصوص متوسط مصرف ماهيانه برق مشتركين خانگي نيز وجود دارد. سطح الگوي مصرف برق اقليم‌هاي مختلف كه مبناي تفكيك خانوارها به پرمصرف و كم‌مصرف و همچنين تعيين‌كننده مشتركين مشمول حمايت، يا جريمه مصرف مازاد بر الگو بوده، در طول سال‌هاي اخير افزايش يافته و اين رفتار مصرفي باعث خنثي شدن سياست كاهش مصرف و بهينگي مصرف برق در كشور شده است.
دشواري شناسايي مشمولان
هنوز مشخص نيست كه با طرح تازه دولت، مشتركان پرمصرف يا كم مصرف و حتي ميان مصرف، قرار است با چه ساز و كاري شناسايي شوند؟ حتي برخي ديدگاه‌ها وجود دارد كه معتقد است تقسيم‌بندي مشتركان به پر مصرف و كم مصرف موجب دشواري شناسايي خانوارهاي مشمول حمايت و جريمه مي‌شود. مثلا فرض كنيد كه مصرف ماه‌هاي غير گرم الگوي مصرف ۲۰۰ كيلووات ساعت دارد. بنابراين خانوارها با مصرف ۱۹۹ كم‌مصرف خواهند بود و حتي با يك كيلووات ساعت بيشتر مصرف برق، يعني ۲۰۱ كيلو وات ساعت در دسته پر مصرف‌ها قرار مي‌گيرند. ضمن اينكه پايه آماري شناسايي مشمولان طرح «برق اميد» اگر قرار باشد كه «مصرف خانوار» باشد؛ كار از اين هم سخت‌تر مي‌شود. ضمن اينكه شرايط آب و هوايي كشور در مناطق و فصول مختلف موجب شده مصرف انرژي برق بسيار متفاوتي را در پي داشته باشد.
راهكاري براي پرمصرف‌ها
به نظر مي‌رسد كه راهكار وزارت نيرو براي برخورد با مشتركان پرمصرف در اين طرح، ارايه تسهيلاتي به مشتركان برق براي خريد «پنل‌هاي خورشيدي» است. به گفته وزير نيرو، «قرار است پنل‌هاي خورشيدي كوچك در پشت بام‌هاي خانه‌ها نصب شود و با سيستم بانكي هم هماهنگ‌هايي صورت گرفته تا كساني كه مشكل مالي براي خريد اين پنل‌ها دارند با كارمزد كم آن را دريافت كنند تا با نصب اين پنل‌ها كاهش مصرف انرژي داشته باشند.» او اضافه كرد: «توانستيم به تعهدات‌مان در زمينه صادرات انرژي بيش از سال قبل پاسخگو باشيم. صادرات ۳ درصدي انرژي، منجر به پاسخگويي به ۳۰ درصد از نياز‌هاي ارزي صنعت برق مي‌شود. براي توليد اين ۳ درصد انرژي، چيزي كمتر از يك درصد گاز توليدي در نيروگاه‌ها مصرف مي‌شود.»