تور خاورميانه‌اي وزير خارجه امريكا با سفر به اسراييل آغاز شد
تقلاي پمپئو براي دستاوردسازي در منطقه
محمدحسين لطف‌الهي| سه سال و نيم پس از آغاز به كار دونالد ترامپ به عنوان رييس‌جمهور امريكا، حالا دولت او دستاوردي در عرصه سياست خارجي دارد و تلاش مي‌كند با پررنگ كردن اين دستاورد در عرصه بين‌المللي از انتقادات فرار كند. امريكا تصميم دارد در گفت‌وگو با برخي كشورهاي منطقه از عادي‌سازي روابط با اسراييل سخن بگويد اما پيش از آغاز رسمي اين سفرها، در شامگاه يكشنبه وزير خارجه سودان اعلام كرد موضوع عادي‌سازي روابط با اسراييل جايي در سياست خارجي اين كشور ندارد و موضوع صحبت با طرف امريكايي نخواهد بود. اولين بار پس از عادي‌سازي روابط اسراييل و امارات متحده عربي، وزير امور خارجه ايالات‌متحده راهي خاورميانه شده تا در سفري 5 روزه با مقامات منطقه‌اي درباره اين موضوع و برخي ديگر از مسائل مهم بين‌المللي از‌جمله مساله ايران به ديدار و گفت‌وگو بپردازد. مايك پمپئو كه در اين سفر جرد كوشنر، مشاور ارشد و داماد دونالد ترامپ را نيز همراه خود مي‌بيند تصميم دارد از كشورهاي عربي منطقه بخواهد تا در راستاي عادي‌سازي روابط با اسراييل گام بردارند؛ اقدامي كه پيش‌تر فلسطين آن را «خنجر از پشت» و نوعي «خيانت» به حقوق شهروندان اين كشور توصيف كرده بود. خبرگزاري فرانسه نوشته است كه وزير خارجه ايالات‌متحده در طول اين سفر تصميم دارد پس از اسراييل از كشورهاي بحرين، عمان، امارات، قطر و سودان نيز بازديد كند اما جرد كوشنر علاوه بر همراهي مايك پمپئو در سفر به اسراييل، بحرين و عمان، به جاي قطر و سودان راهي عربستان‌سعودي و مراكش خواهد شد تا با اين كشورها نيز درباره موضوعات ياد شده صحبت كند. به نوشته خبرگزاري فرانسه، سه ديپلمات ارشد كه از جزييات برنامه‌هاي تور خاورميانه‌اي وزير خارجه امريكا آگاهند، گفته‌اند كه انتظار نمي‌رود در پايان هر يك از اين سفرها بيانيه‌اي جداگانه براي تشريح دستاوردهاي آن صادر شود. اين در حالي است كه افزايش گمانه‌زني‌ها درباره احتمال شكست هدف اصلي وزير خارجه امريكا در طول اين تور باعث شده از اقدام امريكا براي اعلام زودهنگام احتمال عدم صدور بيانيه مشترك، به عنوان راهي براي سرپوش گذاشتن بر شكست احتمالي نام برده شود. مايك پمپئو صبح روز دوشنبه وارد بيت‌المقدس شد تا سفر خاورميانه‌اي او به‌طور رسمي آغاز شود. او كه ماسكي به رنگ پرچم ايالات‌متحده روي صورت داشت، مستقيما به ديدار نتانياهو رفت تا درباره آنچه نخست‌وزير اسراييل «تلاش براي گسترش دايره صلح» در منطقه خوانده بود با او گفت‌وگو كند. به گفته نتانياهو، اسراييل در حال گفت‌وگو با چند كشور خاورميانه درباره «صلح» است و امريكا مي‌خواهد به تل‌آويو در اين راستا كمك كند. در اين ديدار علاوه بر گفت‌وگو درباره عادي‌سازي روابط اسراييل و امارات، سهم قابل‌توجهي از صحبت‌هاي دو طرف به موضوع ايران اختصاص يافت و هم پمپئو و هم بنيامين نتانياهو ادعاهايي را درباره ايران مطرح كردند. نخست‌وزير اسراييل در نشست خبري مشترك با مايك پمپئو ضمن تقدير از اقدام امريكا در فعال‌سازي آنچه ايالات‌متحده «اسنپ‌بك» مي‌خواند، گفت: «شما در برابر تجاوزگري ايران ايستاديد و مكانيسم ماشه را كليد زديد. من مي‌خواهم شما را بابت اين كار تحسين كنم. مردم بايد اين را متوجه شوند كه توافق هسته‌اي ايران همان‌طور كه ما پيش‌بيني مي‌كرديم، شكست خورد نه فقط به خاطر اينكه تجاوزگري‌هاي ايران را خنثي نكرد، بلكه باعث افزايش اين تجاوزگري شد.» او با اشاره به زماني كه امريكا در تمديد تحريم تسليحاتي ايران در شوراي امنيت تنها ماند، ادعا كرد ايران «به تانك‌ها، هواپيماها، موشك‌ها و سامانه پدافندي دسترسي خواهد يافت» و اين اتفاق را «عجيب» توصيف كرد. نتانياهو افزود: «ديدن اينكه شوراي امنيت نه تنها به امريكا براي كليد زدن مكانيسم ماشه ملحق نشده‌اند يا در برابر اين تلاش براي تحريم تسليحاتي ايران ايستاده‌اند، اين بسيار تكان‌دهنده است.»
امريكا و مساله تجارت جنگ افزار با ابوظبي
ديگر مساله‌اي كه از مدت‌ها پيش عنوان مي‌شد احتمالا يكي از محورهاي گفت‌وگوي پمپئو و بنيامين نتانياهو باشد، مساله فروش جنگنده به امارات بود. نخست‌وزير اسراييل در نشست خبري در اين باره اظهار بي‌اطلاعي كرد و گفت چنين مساله‌اي مطرح نشده و خبر موافقت اسراييل صحت ندارد؛ واكنشي كه چندان با موضع بعدي پمپئو سازگاري نداشت. به گزارش فارس، وزير خارجه امريكا گفت: «ما روابط بيست و چند ساله امنيتي با امارات عربي متحده هم داريم و به آنها كمك‌هاي فني و نظامي داده‌ايم و حالا به بازنگري در اين فرآيند ادامه مي‌دهيم و به اطمينان از اين موضوع كه به آنها تجهيزات مورد‌نيازشان براي ايجاد امنيت در برابر تهديد جمهوري اسلامي ايران بدهيم، ادامه خواهيم داد. ما قويا به اين موضوع متعهد هستيم و اين كار را به نحوي انجام مي‌دهيم كه تعهدمان به اسراييل را هم حفظ كند، من اطمينان دارم كه تحقق هر دوي اين هدف‌ها، امكان‌پذير است.» پمپئو اضافه كرد: «نخست‌وزير درباره تعهدات امنيتي ما به اسراييل صحبت كرد، ايالات‌متحده قانونا متعهد است كه برتري كيفي نظامي اسراييل را حفظ كند و ما به التزام به اين تعهد ادامه مي‌دهيم»؛ اظهاراتي كه نشان مي‌دهد به‌رغم همراستايي ظاهري، ايالات‌متحده تلاش دارد اسراييل را راضي به موافقت با اين موضوع كند. روز جمعه كوشنر در گفت‌وگو با «فريد زكريا» مجري سي‌ان‌ان گفت كه امريكا در حال بررسي فروش جنگنده پيشرفته اف35 به امارات متحده عربي است .
برنامه بعدي پمپئو چيست؟
وزارت امور خارجه امريكا عصر يكشنبه با انتشار خبرنامه‌اي اعلام كرد كه مايك پمپئو، وزير امور خارجه اين كشور پس از اسراييل به سودان، بحرين و امارات متحده عربي سفر مي‌كند تا با مقامات اين كشورها ديدار و گفت‌وگو كند. اين وزارتخانه در خبرنامه مذكور آورده بود كه پمپئو «حمايت واشنگتن از تعميق روابط سودان و اسراييل را اعلام خواهد كرد.» الجزيره نيز در اين باره نوشته است كه امريكا مي‌خواهد در اين سفر از عادي‌سازي روابط با اسراييل سخن بگويد اما در اولين واكنش رسمي از سوي يك مقام مسوول، وزير امور خارجه سودان اين موضوع را تكذيب كرد. وزير خارجه سودان شامگاه يكشنبه گفت كه دولت سودان هيچ‌گاه درباره اسراييل حرفي نزده و شخص او اصلا هيچ سفارش يا صحبتي درباره عادي‌سازي روابط با اسراييل از سوي نخست‌وزير دريافت نكرده است. به گزارش راشا تودي، «عمر قمرالدين» در گفت‌وگويي تلويزيوني مدعي شد كه از جولاي گذشته كه سرپرست وزارت خارجه سودان شده اسراييل هيچ تماسي با سودان نداشته است. او با اشاره به اينكه هيچ گزارشي درباره ديدگاه سودان نسبت به عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي را نديده يا نشنيده است، گفت: «اصلا از سمت نخست‌وزيري هيچ چيزي با اين محتوا دريافت نكرده‌ام و هيچ نظر يا سفارشي به من در اين خصوص ارايه نشده است.» چند روز پيش نيز حيدر بدوي صادق، سخنگوي وزارت خارجه سودان به دليل طرح صحبت‌هايي درباره احتمال صلح ميان خارطوم و تل‌آويو از سمت خود بركنار شد، چراكه به گفته وزير خارجه، اين سخنان بر‌خلاف سياست خارجي رسمي سودان بود. سودان از زمان ساقط شدن «عمر البشير» در سال ۲۰۱۹، در حال عادي‌سازي روابط با امريكاست و همچنان در تلاش براي خارج شدن از ليست واشنگتن درباره كشورهاي حامي تروريسم است. از همين‌رو احتمال مي‌رود امريكا خروج نام سودان از كشورهاي حامي تروريسم را مشروط به عادي‌سازي روابط با اسراييل كرده باشد. طبق اعلام وزارت خارجه امريكا، پمپئو در منامه با «سلمان بن حمد آل خليفه» وليعهد بحرين و در امارات با «عبدالله بن زايد آل نهيان» وزير خارجه امارات ديدار و درباره توافق اخير اين كشور با رژيم صهيونيستي گفت‌وگو خواهد كرد.
ظريف: پمپئوي ياغي از نقض قوانين كشورش هم ابا ندارد
«محمدجواد ظريف» وزير خارجه كشورمان روز دوشنبه در توييتي به صحبت‌هاي ضد ايراني «مايك پمپئو» وزير خارجه امريكا در ديدار با نخست‌وزير رژيم اسراييل و ابراز تمايل او براي فروش تجهيزات نظامي به امارات واكنش نشان داد. او در اين باره نوشت: پمپئوي ياغي هيچ ابايي از نقض قوانين كشور خودش ندارد. در حالي كه كنار تهديد هسته‌اي شماره يك جهان ايستاده، از تمايل خود براي سرازير كردن سلاح‌هاي امريكايي بيشتر به منطقه ما مي‌گويد؛ همه اينها در حالي است كه تلاش مي‌كند مانع عادي‌سازي قانوني همكاري دفاعي ايران با جهان شود. ظريف در اين توييت به مقاله روزنامه نيويورك‌تايمز در‌خصوص تلاش دولت ترامپ براي دور زدن معاهده كنترل تسليحات به منظور فروش پهپادهاي مسلح به كشورهاي منطقه و همچنين اظهارات روز گذشته پمپئو مبني بر تلاش امريكا براي فروش تجهيزات نظامي به امارات براي آنچه دفاع از خود در مقابل ايران خوانده، اشاره كرده است.