گزارشي از محصولات استراتژيك شيمي بافت
صنعت پتروشيمي كشور يكي از محرك‌هاي اثرگذار در عرصه توسعه و اقتصاد ملي است و با تعريف چشم‌انداز ۲۰ ساله نويدبخش ايجاد تحول در ابعاد اقتصادي و اجتماعي ايران پهناور است.
شركت پتروشيمي شيمي بافت از شركت‌هاي تابعه شستا ابتدا در سال ۱۳۷۳ تاسيس شد سپس با هدف توليد محصول استراتژيك MTBE در سال ۱۳۷۸ فعاليت رسمي خود را آغاز كرد و به عنوان دومين شركت توليدكننده اين محصول در كشور با ظرفيت ۴۵ هزار تن در سال ۱۳۸۱ به بهره‌برداري رسيد. واحد دوم نيز با همان ظرفيت در سال ۱۳۸۵ به توليد رسيد. خوراك ورودي به اين مجتمع شامل برش چهاركربنه(رافينيت ۱) و متانول و محصولات آن شامل متيل ترشيري بوتيل اتر(MTBE) به عنوان محصول اصلي و برش چهار كربنه(رافينيت ۲) به عنوان محصول جانبي است.
MTBE به عنوان ماده افزاينده عدد اكتان بنزين و داراي مزيت كامل‌تر كردن احتراق بنزين نقش مهمي در كاهش قابل توجه آلاينده‌هاي خروجي از وسايل نقليه دارد.
سايت 2 اين شركت(شيمي تكس آريا سابق كه در سال ۱۳۹۸ در شركت شيمي بافت ادغام شد) نيز در سايت ۲ منطقه ويژه اقتصادي پتروشيمي بندر ماهشهر واقع شده كه در سال ۱۳۹۲ به عنوان اولين و تنها توليدكننده متيل اتيل كتون(MEK) در ايران و خاورميانه با ظرفيت اسمي ۵ هزار تن در سال آغاز به كار كرده است.
MEK به عنوان يك حلال صنعتي تجاري مهم در پالايشگاه‌هاي توليد روغن پايه موتور، صنايع رنگ و رزين، چاپ و چرم مصنوعي كاربرد گسترده‌اي دارد.
محصول مياني سايت 2 اين شركت ۲- بوتانول(SBA) و محصول جانبي آن رافينت ۳ و الكل سنگين است.
محصولات اين شركت عبارتند از:
MTBE (متيل ترشري بوتيل اتر)
به عنوان محصول اصلي (با توليد ۹۰ هزار تن در سال)
MTBE خصوصيات و كاربرد آن
متيل ترشري بوتيل اتر، يك تركيب آلي با فرمول شيميايي C5H12O و از خانواده اتر آليفاتيك اشباع شده، است.
در دما و فشار استاندارد مايعي بي‌رنگ، قابل اشتعال با جرم مولكولي ۱۵/۸۸ بوده و داراي نقطه ذوب ۹- درجه سانتيگراد، نقطه جوش ۶/۵۳-۲/۵۵ درجه سانتيگراد و فشار بخار در حرارت ۲۰ درجه سانتيگراد ۲۶۸/۰ بار است. MTBE در دماي اتاق بي‌رنگ، اشتعال‌پذير، محلول در آب و تبخير شونده مي‌باشد. تركيبات حاوي اكسيژن به عنوان افزاينده عدد اكتان بنزين عمل كرده و داراي مزيت كامل‌تر نمودن احتراق بنزين و در نتيجه كاهش قابل توجه در آلاينده‌هاي خروجي اگزوز اتومبيل‌هاست.
در برخي موارد به عنوان حل‌كننده سنگ كيسه صفرا مصرف پزشكي دارد.
مزاياي استفاده از MTBE:
كاهش قابل توجه مخاطرات آن بر سلامت انسان و آلاينده‌هاي تشكيل‌دهنده مه دود در مقايسه با تترا اتيل سرب و ساير افزودني‌ها.
اصلح بودن آن در مقايسه با ساير مواد اكسيژن‌دار
دارا بودن عدد اكتان بالا، سهولت دستيابي به مواد اوليه توليد آن، فشار بخار و نقطه جوش مناسب،معقول بودن هزينه توليد و عدم خوردگي و تاثيرگذاري روي فلزات است.
C4 Raffinate II (رافينت۲) به عنوان محصول جانبي (با توليد ۶۰ هزار تن در سال)
C4 Raffinate II خصوصيات و كاربرد آن:
فراكسيون بوتن يا C4 Raffinate 2 مخلوطي از تركيبات هيدروكربني C4 است و از لحاظ طبقه‌بندي مواد جزو گروه گازهاي مايع شده محسوب مي‌شوند. اين گازها تحت فشار و حرارت معيني مايع هستند(مثلا در شرايط توليد در واحد MTBE) در درجه حرارت و فشار معمولي محيط به بخار تبديل مي‌شوند. اين گازها از هوا سنگين‌تر هستند و بخارات آنها قابل احتراق است.
تركيبي از گازهاي چهار كربنه شامل بوتن‌ها(سيس، ترانس۲ بوتن و ۱- بوتن) و بوتان (ايزوبوتان و نرمال بوتان) است؛ كه در موارد زير كاربرد دارد:
جزو مواد اوليه در توليد واحدهاي الفيني كاربرد دارد.
در توليد MEK كاربرد دارد.
به عنوان سوخت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
درجه حرارت اشتعال: ۸۰- درجه سانتيگراد
تا ۶۰- درجه سانتيگراد(برحسب استاندارد DIN 51755)
درجه حرارت احتراق: ۳۲۴ تا ۴۶۵ درجه سانتيگراد(بر حسب استاندارد DIN 51755)
دانسيته در دماي ۲۵ درجه سانتيگراد: ۵۸۰ كيلوگرم بر مترمكعب
فشار بخار بر حسب بار در ۲۰ درجه سانتيگراد:
bar 918/1
متيل اتيل كتون
Methyl Ethyl Ketone , MEK
(با ظرفيت توليد ۳۰۰۰ تن در سال)
MEK به عنوان يك حلال صنعتي تجاري مهم در پالايشگاه‌هاي توليد روغن پايه موتور، صنايع رنگ و رزين، چاپ و چرم مصنوعي كاربرد گسترده‌اي دارد:
حلال رنگ، تينر و رزين‌هاي وينيلي، نيتروسلولزي، اكريليكي، اپوكسي و اورتاني
حلال فرآيند موم‌گيري در پالايشگاه‌هاي توليد روغن پايه موتور
حلال فرآيند توليد چسب‌هاي پايه حلال
حلال لاك‌ها و جوهرهاي چاپ
حلال پلي اورتان در صنايع چرم مصنوعي
حلال چربي‌زداي سطوح فلزي
حلال لاك‌هاي اورتاني جهت تهيه روكش نوارهاي مغناطيسي
2- بوتانول يا ۲- بوتيل الكل
Secondary Butyl Alcohol , SBA
حجم اعظم توليد sec- بوتانول (SBA) جهت توليد متيل اتيل كتون (MEK) مصرف مي‌شود. همچنين در توليد sec- بوتيل استات و حد واسط‌هاي دارويي نيز كاربرد دارد. علاوه بر آن، اين ماده به عنوان حلال در رنگ‌ها، روكش‌ها، رزين‌ها و چسب‌ها نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد به ويژه مخلوط آن با هيدروكربن‌هاي آروماتيك، حلال بسيار مناسبي براي رزين‌هاي آلكيد و لاك‌هاي اتيل سلولز است. از آنجا كه SBA قادر به حل كردن هم آب و هم بعضي از روغن‌هاست در فرآيند ساخت روغن‌هاي ترمز و پاك‌كننده‌ها كاربرد دارد. همچنين SBA در فرآيند تهيه عطرها، رنگ‌ها، اسانس ميوه‌ها و مرطوب‌كننده‌ها نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
رافينت III
رافينت III محصول جانبي فرآيند توليد اين شركت است كه به عنوان يك گاز تحت فشار، غني از بوتان C4 بوده و جهت استفاده در صنايع شيميايي و حرارتي مناسب است.
الكل سنگين
الكل سنگين به عنوان محصول جانبي در فرآيند توليد MEK ايجاد مي‌شود كه شامل مخلوطي از الكل‌هاي خطي سنگين و هيدروكربن سنگين است و در مصارف سوختي استفاده مي‌شود.