انتخاب نخست‌وزير جديد پرده از يك شكاف در جبهه حاميان جريان ۱۴ مارس بر‌داشت
نخست‌وزيري اديب و يك چالش جدي!
صابر گل عنبري
در فاصله زماني كوتاهي حدود سه هفته پس از استعفاي حسن دياب نخست‌وزير سابق لبنان، امروز مصطفي اديب سفير لبنان در آلمان با كسب آراي 73 نماينده پارلمان لبنان از سوي ميشل عون رييس‌جمهور اين كشور مامور تشكيل كابينه جديد شده است.
عمده نيروهاي سياسي دو جبهه 14 و 8 مارس و نه كل آنها، با نخست‌وزيري وي موافقت كرده‌اند. اديب در اصل گزينه نخست‌وزيران پيشين لبنان (سعد حريري، فواد سنيوره، نجيب ميقاتي و تمام سلام) است و حزب‌الله و جريان آزاد ملي نيز با آن موافقت كردند.
البته غير از اديب، گزينه‌هاي ديگري نيز چون قاضي غسان عويدات و محمد الحوت مطرح بود؛ اما با مخالفت حزب‌الله و نيروهاي همسو با آن روبه‌رو شدند.
با وجود اينكه حزب‌الله و جريان آزاد ملي مي‌توانستند با توجه به برخورداري از اكثريت پارلماني چون دوره پيش گزينه خود را براي احراز اين منصب معرفي كنند؛ اما به نظر مي‌رسد كه تجربه تلخ دوره بسيار كوتاه نخست‌وزيري دياب و قرار گرفتن اين نيروها در موقعيت مواجهه با مشكلات پيچيده لبنان و در معرض بازخواست عمومي قرار گرفتن به خاطر تشكيل دولت و ناتواني آن در حل مشكلات باعث شد كه جريان ۸ مارس اين‌بار نه تنها نامزدي معرفي نكند، بلكه مساله را به رقيب واگذار كند. نگارنده در روز انتخاب دياب طي يادداشتي اعلام داشت كه معرفي يكجانبه وي خارج از چارچوب توافقي با جريان رقيب يك اشتباه است و مسووليت همه مشكلات چند دهه پيش را به پاي اين جريان خواهد نوشت و همين طور هم شد.
اكنون با توجه به توافق دو جريان رقيب لبناني و انتخاب سريع نخست‌وزير، اين پرسش پيش مي‌آيد كه آيا اديب قادر خواهد بود كه بر مشكلات و چالش‌هاي بي‌شمار اين كشور كوچك اما تاثيرگذار در معادلات منطقه‌اي فائق‌آيد يا خير؟ پاسخ به اين سوال تا حدود زيادي منفي است. علت هم اينكه اديب هر چند گزينه توافقي دو جريان داخلي رقيب در لبنان است، اما چون خروجي توافق مشترك قدرت‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي پشتيبان اين دو جريان نيست، بعيد است كه توفيق چنداني نصيب او شود.
از اين رو، انتخاب نخست‌وزير جديد لبنان نه تنها برآيند توافقي خارجي نبود، بلكه پرده از يك شكاف در جبهه حاميان جريان 14 مارس ميان امريكا و عربستان با فرانسه هم بر‌داشت. امانوئل ماكرون كه امروز قرار است مجددا به لبنان سفر كند، طي دو روز اخير فشار زيادي بر نيروهاي سياسي لبنان براي انتخاب نخست‌وزيري و شخص اديب وارد كرد. همسر اديب فرانسوي است و وي نيز تابعيت فرانسوي دارد و به نظر مي‌رسد همين مساله در كنار اطمينان خاطر پاريس از مواضع اديب در گرايش فرانسوي‌ها به انتخاب وي بي‌تاثير نبوده است. البته ظاهرا مساله تعيين‌كننده در اين ميان دشواري توافق دو جريان رقيب لبناني بر گزينه‌اي ديگر غير از اديب بود.
فرانسه هم كه بر خلاف امريكا معتقد است حذف حزب‌الله از ساختار قدرت در لبنان در اين شرايط امكانپذير نيست، چاره كار را در معرفي اديب دانسته است و از طرف ديگر هم ماكرون مي‌خواست قبل از سفر دومش در كمتر از يك ماه نخست‌وزير معرفي شود.
ناگفته هم نماند كه اديب مدير دفتر سابق نجيب ميقاتي نخست‌وزير پيشين لبنان و مورد حمايت وي است و گفته مي‌شود ميلياردر لبناني طاها ميقاتي برادر نجيب در پاريس تلاش زيادي براي اقناع فرانسوي‌ها به نخست‌وزيري مصطفي اديب مبذول داشته و نقش پررنگي در اين مساله ايفا كرده است.
البته اين در حالي است كه گزينه اصلي فرانسه سعد حريري بود، اما با وتوي امريكا و عربستان مواجه شد. رياض و واشنگتن معتقدند كه حريري در مقابله با نفوذ حزب‌الله و جريان آزاد ملي توفيقي كسب نكرده و كارنامه خوبي ندارد.
گزينه واشنگتن و رياض نواف سلام بود و با هر گونه حضور حزب‌الله در ساختار قدرت مخالفت كردند و به گفته منابعي محمد بن سلمان وليعهد عربستان تاكيد كرده است كه كشورش با امريكا در خصوص هويت نخست‌وزيري و شروط انتخاب وي هم‌نظر است و در صورت تشكيل دولتي با حضور حزب‌الله و نيروهاي سياسي همسو با آن، از اين دولت حمايت سياسي و مالي نخواهند كرد. اما فرانسه كه اين رويكرد را در شرايط فعلي امكانپذير نمي‌داند، راه خود را رفت و ماكرون با رايزني‌هاي فشرده با رييس‌جمهور لبنان و رهبران احزاب تاثيرگذار، آنها را به معرفي سريع نخست‌وزيري توافقي ترغيب كرد.
حال با نظر به نكات پيش‌گفته، هر چند در كوتاه‌مدت احتمالا تا حدودي اوضاع لبنان آرام گيرد، اما به نظر مي‌رسد كه با توجه به حجم بالاي چالش‌ها و مشكلات، از ساختار فرقه‌اي بيمار قدرت سياسي گرفته تا فساد افسارگسيخته و بحران اقتصادي و مواضع امريكا و عربستان دور از ذهن است كه مصطفي اديب هم بتواند كاري از پيش ببرد و به همين خاطر احتمالا لبنان فعلا گرفتار دور باطل انتخاب و عزل نخست‌وزير باشد. البته در اين ميان، جدي‌ترين چالش موضع واشنگتن و رياض است.
كارشناس ارشد مسائل بين‌الملل