فارسي كرونا زده كنكور

  نگارنده اين مرقومه، ساليان متمادي است كه در محروم‌ترين مدارس كشور به تدريس زبان و ادبيات فارسي اشتغال داشته و با خنده نمكين دانش‌آموزان اين مرز و بوم خنديده است و با اندوه‌هاي دردناك اقتصادي، اجتماعي و علمي آنان گريسته و از نفس پاك اهورايي‌شان زندگاني ديگري يافته است. 
از سوي ديگر به مكتب فضل و معرفت اساتيد دانشگاهي در مقاطع تحصيلات تكميلي قدم نهاده است و از سفره پرحلاوت و رنگارنگ علم و دانش آنان برخوردار گشته و خلاصه كلام آنكه: هم به احوال علمي، اقتصادي و فرهنگي دانش‌آموزان و خانواده‌هاي آنان آگاهي دارد و هم به بركت مطالعات فردي و دانش آموختن از كلاس‌هاي درس اساتيد زبان و ادب فارسي از ضرورت‌ها و اهداف مطالعه و تدريس متون و علوم اين رشته آگاه شده است و به دلايل يادشده،در مقاله‌اي كه به «نقد رويكرد علمي و انسجام معنايي علوم و فنون ادبي1» اختصاص يافت به مشكلات متعدد علمي و آموزشي و فرهنگي يكي از كتاب‌هاي درسي ادب فارسي و عدم صلاحيت علمي مولفين محترم براي تاليف كتاب‌هاي درسي پرداخته و به قول نويسنده نامبردار ايران زمين، ابوالفضل بيهقي، قلم را بر احوال تاليف كتاب‌هاي ادبيات فارسي گرياند و امروز بايد قلم را بر فجايع علمي و فرهنگي زبان و ادبيات فارسي در كنكور 1399 بگرياند شايد كه «دستي از غيب برون آيد و كاري بكند».  نخستين پرسشي كه با مطالعه سوالات فارسي كنكور 1399 به ذهنمان متبادر مي‌شود، اين است كه: اهداف و ضرورت‌هاي طرح اين سوالات چه بوده است؟ آيا قرار بر آموزش اصول شعبده‌بازي زباني و آزار ذهني دانش‌آموزان بوده يا تكميل فرآيند آموزش زبان و ادبيات فارسي و پيرايش ذهن و زبان دانش‌آموزان از اغلاط احتمالي و آراستن به زيباترين ابيات و عبارات اين فرهنگ و زبان شيرين و انساني و الگوبرداري از اين زيورهاي زباني و ادبي در رفتار فردي و اجتماعي؟!  مواردي از سوالات فارسي رشته تجربي خدمت شما معروض مي‌شود كه مشتي است از خروار: 1- سوال نخست به يافتن معناي درست واژگان اختصاص دارد و با وجود اينكه يافتن پاسخ اين سوال چندان دشوار نيست اما نحوه طرح سوال شگفت‌انگيز است و به اين ‌گونه آمده است «كدام گزينه مي‌تواند معاني مناسبي براي تعداد بيشتري از واژه‌هاي زير باشد؟» پس از اين عنوان 6 واژه درج شده و 4 گزينه وجود داد كه هر كدام از اين گزينه‌ها، معناي 4 واژه را دارند. همان‌گونه كه ملاحظه مي‌فرماييد اين سوال، اولين سوال براي دانش‌آموز مضطربي است كه قرار است، پاسخ بيش از 200 سوال از دروس مختلف را پس از اين سوال دريابد و در اولين قدم، ذهن او درگير درك مفهوم عنوان اين سوال مي‌شود كه:«معاني مناسب» آيا به مفهوم معاني يك واژه دلالت دارد يا يك معنا براي هر يك از واژه‌هاي ذكر شده؟! يعني اصل عنوان اين سوال غلط است و طراح شعبده‌باز كه هم ذهن خود را صرف پيچاندن و غلطاندن! اين عنوان كرده و هم به جاي آوردن 6 معني براي 6 واژه مزبور 4 معنا آورده است؛ مي‌توانست به زباني ساده و روان از دانش‌آموزان بخواهد تا معناي واژگان را در گزينه صحيح بيابند و به جاي معناي 4 واژه، معناي هر 6 واژه را در گزينه‌هاي درست و نادرست ذكر كند و اولين سوال داوطلب بخت برگشته به خير و خوشي و مطابق موازين علمي و آموزشي و روانشناختي شكل بگيرد. 2- در سوال دوم، آمده است:«معني چند واژه درست است؟» سپس 10 واژه با معناي درست و نادرست ذكر شده است. اكنون داوطلب بايد متوجه باشد كه « استحقاق» مصدر باب استفعال است و بايد معادل معنايي حاصل مصدري آن يعني «شايستگي» را در ذهن خود بيابد سپس تشخيص دهد كه «شايسته» غلط است و بعد حدس بزند كه واژه‌هايي مانند «هنر»، «زايل شدن»، «بر اثر»، «راه تافتن» در كدام يك از متن‌هاي كتاب فارسي متوسطه وجود دارند تا بتواند حدس بزند كه به چه معنايي در متون مزبور به كار رفته‌اند و اين فعاليت ذهني مستلزم حفظ بودن تمامي متن‌هاي فارسي متوسطه است و از طي هفت خان رستم نيز دشوارتر.  3- در عنوان سوال سوم آمده است:«در همه گزينه‌ها معاني واژه‌ها تماما درست است؛ به جز:» در اين سوال نيز تاكيد بر قيد «تماما» ذهن دانش‌آموزان را از درك معني و مفهوم عنوان سوال منحرف كرده است در حالي كه به سادگي مي‌توانستند، عنوان كنند كه:«در همه گزينه‌ها معناي همه واژه‌ها درست بيان شده است جز در گزينه». 4- در سوال ششم، دانش‌آموزان بايد غلط رسم‌الخط را در چند واژه بيابند كه واژه «برافروخته‌گي» نيز يكي از اين واژگان است. سوال ما اين است كه دانش‌آموزان در كدام بخش از كتاب‌هاي درسي درباره «واج ميانجي» اطلاعاتي به دست آورده‌اند كه بايد بتوانند اين نكته را دريابند؟ 5- در سوال هفتم، دو بيت نقل شده كه بايد دانش‌آموزان حدس بزنند از كدام يك از شعراي مذكور در گزينه‌هاست. اين سوال نيز مطابق روش تدريس و اهداف آموزش فارسي نيست و در تشريح اهداف و ضرورت‌هاي علمي و آموزشي مندرج در ابتداي كتاب‌هاي فارسي به ضرورت حفظ كردن تمامي ابيات كتب متوسطه اشاره نشده و دانش‌آموزان نگون‌بخت با يك سوال منحرف از اصول طراحي سوالات مواجه شده‌اند. 6- در سوال نهم آرايه «ايهام تناسب» جزو 4 آرايه‌اي است كه دانش‌آموزان بايد در ابيات منقول بيابند در حالي كه دانش‌آموزان رشته تجربي و رياضي، آرايه «ايهام تناسب» را در كتب خويش نخوانده‌اند و جز حيراني و گيجي و نگراني آنان حاصلي ندارد. 7- در سوال دوازدهم دانش‌آموزان بايد دريابند كه چند جمله سه جزئي مفعولي در 4 گزينه مطرح شده، وجود دارد و در صورتي به پاسخ مي‌توانند دست يابند كه بدانند در گزينه چهارم، فعل «دوست دارد» يك بار فعل مركب است و يك بار هم مفعول گرفته است. اين موضوع به خاطر آنكه دانش‌آموزان « فعل مركب» را در كتاب‌هاي خويش نخوانده‌اند كاملا گيج‌كننده و بر خلاف اصول طرح سوال است. 8- سوال سيزدهم به پيدا كردن تعداد وابسته‌هاي وابسته اختصاص دارد و 4 بيت از ديوان حافظ شيرين سخن است كه دانش‌آموزان بدون درك معناي اين ابيات خارج از كتاب درسي، امكان يافتن وابسته‌هاي وابسته را ندارند و به نظر اين بنده در سطح كارشناسي ارشد ادبيات فارسي است. 9- در سوال شانزدهم، داوطلب بايد در مورد وجود «چهار تركيب وصفي، يك اضافه تشبيهي، دو نهاد، يك مفعول، سه جمله بلاغي، سه جمله سه جزئي و دو جمله دو جزئي» در دو بيت به قضاوت بپردازد كه جز خسته كردن داوطلب و ايجاد تنفر از دستور زبان فارسي و اتلاف وقت در يكي از پراضطراب‌ترين و حساس‌ترين زمان‌هاي زندگاني‌اش حاصلي ندارد. مخلص كلام آنكه، مطالعه اين سوالات، ذهن‌هاي زيباي شماري از دانش‌آموزان اين سرزمين را آزرده است و به يكي از دو نتيجه نامبارك مختوم شده است: اگر پاسخ اين سوالات پيچاپيچ را دريافته‌اند در ناخودآگاهشان آموخته‌اند كه بايد بر صندلي‌هاي دانشگاه بنشينند و اصول پيچاندن و لقمه را از پس گردن بردن بر تارك ذهن و ضميرشان نقش بندد تا به نان و نوايي برسند و صد البته اصول علمي و آموزشي و انساني و فرهنگي هيچ در هيچ است و اگر هم نتوانسته‌اند، پاسخ اين سوالات را دريابند بايد به گوشه‌اي بخزند و تا مدت‌ها به خاطر فقدان برنامه‌ريزي علمي، آموزشي، روانشناختي و فرهنگي آموزش و پرورش و آموزش عالي سوهان روح خويش و خانواده‌هاي بي‌گناهشان شوند؛ چراكه در اوقات تحصيل در كلاس‌هاي درسشان، مطالبي را آموخته‌اند كه در سنجش سوالات كنكور از آنان هيچ استفاده‌اي نشده است و گويي اوقات گرانبهاي نوجواني را به آساني از كف داده‌اند.
دبير زبان و ادبيات فارسي دبيرستان‌هاي بروجرد