ترامپ يا بايدن، كدام براي ايران بهتر است

در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده امريكا اين سوال مهم وجود دارد كه انتخاب كداميك از نامزدهاي جمهوري‌خواه يا دموكرات، به نفع ايران خواهد بود. آنچه در اين بحث‌ها تاثيرگذار است، رفتار دولت‌هاي دو حزب حاكم در دو دوره گذشته است. در دوره اوباما از حزب دموكرات، ايران بهترين نتيجه را طي مذاكرات با كشورهاي موسوم به 1+5 (شامل امريكا) گرفت و برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) و قطعنامه 2231، به دست آمد. آنچه منجر به اجرايي شدن اين توافقنامه شد، مشاركت جدي دولت امريكا در مذاكرات و توافقات ذيل آن بود. شايان ذكر است كه ايران در سال‌هاي 1383 با سه كشور اروپايي و 1389 با تركيه و برزيل هم به توافقاتي رسيده بود، ولي عدم مشاركت امريكا، مانع از اجرايي شدن آنها شد.  پيروزي دونالد ترامپ نامزد حزب جمهوري‌خواه در انتخابات 2016 امريكا، ورق را برگرداند و او مطابق با وعده‌هاي تبليغاتي خود پس از كارشكني‌هاي زياد در مسير تحقق حقوق ايران، بالاخره در ارديبهشت 1397 رسما خروج امريكا از برجام را اعلام كرد. با اين خروج و نقض آشكار قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل، رژيم تروريستي امريكا سياست فشار حداكثري را با برقراري شديدترين تحريم‌هاي اقتصادي يا همان تروريسم اقتصادي، پيگيري كرد. ترس كشورهاي جهان از برخورد امريكا با آنها و بي‌عملي شركاي اروپايي برجام، عملا اين توافق را خنثي كرده و به حالت احتضار درآورد.  با توجه به رفتار و عملكرد سال‌هاي گذشته دو دولت دموكرات و جمهوري‌خواه امريكا در قبال ايران، برخي شخصيت‌ها و گروه‌هاي سياسي كشورمان بر اين باورند كه حضور يك دموكرات در راس حاكميت امريكا مي‌تواند فضاي تنفسي براي ايران ايجاد كند. اين نگرش زماني موجه جلوه مي‌كند كه ترامپ بارها ايران را به وضعيتي بدتر، در دوره دوم حاكميت خود تهديد كرده و جو بايدن نامزد دموكرات‌ها، از بازگشت به برجام سخن گفته است. هر چند ظاهر امر نشان از انتفاع ايران در صورت رييس‌جمهور شدن بايدن است، ولي نبايد فراموش كرد كه رفتار دولت ترامپ محصول چند دهه تغيير نظم جهاني و تلاطم داخلي در صحنه امريكا است، بنابراين انتظار محو ناگهاني اين شيوه با روي كار آمدن بايدن به دور از منطق است. نمي‌توان رفتار ترامپ را شخصي تلقي كرد و ارتباط آن با نظام فكري امريكا را ناديده انگاشت و بايد گفت كه رفتار ترامپ ناشي از رويه حاكم بر امريكا است كه به دست او اجرايي مي‌شود.  به ياد داريم كه بيشترين تحريم‌ها عليه ايران در دولت‌هاي دموكرات نهادينه شده يا در زمان دولت دموكرات‌ها حمله طبس صورت گرفت يا در دولت اوباما براي محروم‌سازي ايران از حقوق خود، بارها سخن از روي ميز بودن تمامي گزينه‌ها (شامل گزينه تهاجم نظامي) عليه ايران مي‌شد. در جريان مذاكرات هسته‌اي اين اوباما بود كه اذعان كرد: «اگر گزينه‎اي وجود داشت كه اين امكان را به وجود بياوريم كه تك‌تك پيچ و مهره‎هاي برنامه هسته‎اي آنها را حذف كنيم و احتمال داشتن برنامه هسته‎اي ايران را كلا از بين ببريم تا در نتيجه قابليت‎هاي نظامي آن را هم نداشته باشند، آن را انتخاب مي‎كردم.»
در اينجا ضرب‌المثل «سگ زرد، برادر شغال است» مصداق پيدا مي‌كند. شايد با آمدن بايدن گشايشي به وجود آيد، ولي اين گشايش براي احقاق حقوق ايران نخواهد بود، بلكه براي زمينه‌سازي جهت همراه كردن كشورهاي ديگر عليه ايران خواهد بود. اگر ترامپ به خاطر يكجانبه‌گرايي نتوانست كشورهاي اروپايي را همراه خود كند، دموكرات‌ها كه جريان بين‌المللي‌گرا هستند، شانس بالايي براي پيدا كردن وجه مشترك و همراه‌سازي ديگران دارند. با روي كار آمدن بايدن نمي‌توان ديگر شاهد راي ممتنع اروپا به قطعنامه‌هاي پيشنهادي امريكا بود و ممكن است چين و روسيه هم بنابر مصالح و منافع خود، بار ديگر امريكا را عليه ايران همراهي كنند.  مطابق با بررسي صورت‌گرفته، چنانچه ترامپ مجددا روي كار آيد كه سياست‌هاي امريكا عليه كشورمان را همچنان به صورت عريان پيگيري خواهد كرد و اگر بايدن پيروز شود، با «پنبه سر خواهد بريد». اين در حالي است كه مي‌دانيم كشورهاي اروپايي نيز در مورد برنامه موشكي ايران و فعاليت‌هاي منطقه‌اي كشورمان نظر يكساني با امريكا دارند و به واسطه تغيير روش برخورد با ايران، همچون گذشته به همراهي امريكا عليه ايران خواهند پرداخت. آنچه در اين ميان مهم است و مي‌تواند ايران را در برابر توطئه‌هاي پيش روي سرافراز بيرون آورد، انسجام داخلي و كنار گذاشتن بحث خودي و غير خودي و تنگ‌نظري‌ها، به منظور مشاركت همگاني در تصميم‌گيري‌ها و نتيجتا ترميم اعتماد عمومي و سرمايه اجتماعي است. حاكميت زماني مي‌تواند به مقاومت در برابر توطئه‌هاي دشمنان اميدوار باشد كه همچون سال‌هاي اول انقلاب اسلامي، پشتيباني قاطبه مردم را داشته باشد. اعلام آشتي ملي و عفو عمومي و جلوگيري از موضع‌گيري و رفتارهاي افراطي نسنجيده كه «آب در آسياب دشمنان مي‌ريزد»، بهترين نتيجه را در اين مسير خواهد داشت. حتي اگر با روي كار آمدن بايدن، او مطابق با گفته خود و بدون هيچ مانعي به برجام بازگردد، به‌واسطه عدم تاييد FATF در ايران، راه تعامل اقتصادي و تجاري كشورمان با جهان بسته خواهد ماند. اگر هم ترامپ روي كار بيايد، عدم تصويب FATF كمكي به او براي ترغيب كشورهاي ديگر در همراهي عليه ايران خواهد بود.  به‌ قول محمد صدر عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام، «حتي اگر قرارداد 25ساله ايران و چين نهايي شود، بدون تصويب FATF عملياتي نخواهد شد. در پايان بايد گفت: آن‌قدر از ظرفيت‌هاي بزرگي در داخل كشور برخورداريم كه اگر در داخل با خود به صلح برسيم و منسجم باشيم، معجزه‌ها روي خواهد داد. معجزه از اين بالاتر نمي‌توان يافت كه تنها ايران توانسته است در مقابل اين همه فشار، دوام يابد و هيچ كشور ديگري توان تحمل چنين شرايط سختي را ندارد.