اطلاعات حقوقي، لازمه زندگي
زهرا جنت
محاسبات رياضي از جمله اولين آموزش‌هايي است كه حتي قبل از شروع آموزش رسمي فرا مي‌گيريم. كودكان جمع زدن عدد پول‌ها يا ارزش و امكان خريد و فروش با آنها را از سنين پايين ياد مي‌گيرند زيرا اين مفاهيم رياضي، قسمتي از زندگي روزمره ماست كه در زندگي فردي و جمعي به آن نيازمنديم. از سويي ديگر ما هر روزه در ارتباط با اجتماع و ديگران، روابط و رفتاري داريم كه همه آنها دانسته يا ندانسته تحت قواعد حقوقي از پيش تعيين شده و مشخص انجام مي‌شوند. رد شدن از چهارراه، خريد كالا يا پس دادن آن، ثبت‌نام، تهيه بليت، انتقال وجه و ساير امور روزمره همگي تحت قواعد مشخص حقوقي و قانوني انجام مي‌شوند. از اين رو به نظر مي‌رسد كه بايد به آموزش حقوقي نيز به چشم يك آموزش لازم براي همه سنين خصوصا كودكان توجه شود. مراد از كسب اطلاعات حقوقي، مراجعه مستقيم به متون قانوني نيست به خصوص كه اين متون اصولا ادبياتي تخصصي و دشوار دارند و صرف خواندن يا به خاطر سپردن آنها، كمك چنداني براي افزايش آگاهي در زمينه حقوقي نمي‌كند. گام اول در اين راه، پيدا كردن ديد و نگاهي حقوقي است كه در بررسي و تصميم‌گيري‌ها، بتوانيم از اين ديدگاه، مسائل را بررسي كنيم و حقوق، تكاليف و مسووليت‌هاي احتمالي خود را در آن مورد تشخيص دهيم و مدنظر داشته باشيم.
روح حقوق و قانون به طور كلي، تركيبي از منطق به همراه عدالت و انصاف است كه با توجه به اولوليت‌هاي مذهبي، فرهنگي و عرفي هر جامعه‌اي به صورت قانون نمود و وجود پيدا مي‌كند. وقتي ما با موقعيتي مواجه هستيم كه اطلاعات درستي در زمينه قانون حاكم بر آن نداريم و امكان كسب سريع اطلاعات هم ميسر نيست بايد بر اساس اين روح قانون، مساله را بررسي كنيم و تا حدودي بتوانيم سمت و سوي قانوني را در آن تشخيص دهيم و حداقل از اقدام در زمينه‌هايي كه به طور واضح با روح قانون همخواني ندارند، دوري كنيم.
با توجه و شناخت روح قانون در روابط روزمره، لازم است كه ما حداقل حقوق اوليه فردي و اجتماعي خودمان را در جامعه بشناسيم. از سويي ديگر به اين نكته توجه كنيم كه ديگر افراد نيز دقيقا داراي همين حقوق هستند و همان طور كه كسي اجازه ندارد رفتاري غيرقانوني با ما داشته باشد، رفتار ما در مقابل بقيه هم بايد در چارچوب قانون باشد. در واقع ما به عنوان فردي از اجتماع علاوه بر حقوقي كه بايد به آنها آشنا باشيم، تكاليفي هم داريم كه لازم است آنها را هم به خوبي بشناسيم تا خواسته يا ناخواسته مسبب از دست رفتن حق كسي و ايجاد مسووليت براي خودمان نشويم.
يكي از روابط معمول اجتماع، روابط كاري افراد است كه شامل انواع همكاري و مشاركت‌هاي شغلي است. اين روابط علاوه بر قواعدي كه بر آنها حاكم است، اغلب مراودات مالي هم با خود همراه دارند. اختلافات مالي يكي از موارد شايع بين شركا و همكاران است. همچنين عدم انجام تعهدات و درخواست الزام عمل به تعهد نيز از عمده موارد اختلاف است. كسب اطلاعات از حقوقي كه در زمينه اين روابط و مشاركت‌ها وجود دارد، مي‌تواند تا زمينه بروز اختلافات آتي را كم كند و قدمي در جلوگيري از هدر رفتن، سرمايه، وقت و روابط آشنايي و دوستي باشد.
اين رويه كه مشاوره حقوقي را از ملزومات اوليه شروع هر كاري بدانيم، مي‌تواند در زندگي ما راهگشا باشد. اگر به صحبت‌هاي افرادي كه در زندگي دچار مشكلات حقوقي شده‌اند و براي احقاق حق يا اثبات بي‌گناهي خود مجبور به حضور در دادگاه شده‌اند، گوش كنيد غالبا اين مساله را مطرح مي‌كنند كه از قواعد حاكم بر آن مساله اطلاع نداشته‌اند در زمان كوتاه تحت‌تاثير وسوسه يا اطلاعات ديگران براي يك كار مهم يا مشاركت مالي تصميم گرفته‌اند يا از اينكه كار آنها باعث ايجاد ضرر براي ديگران مي‌شود، خبر نداشته‌اند. در واقع در همه موارد نوعي ناآگاهي در مورد حق خويش يا ديگران باعث مي‌شود تا يا زمينه سوءاستفاده از خودمان را فراهم كنيم يا موجب آسيب و ضرر ديگران گرديم و براي خود مسووليت جبران خسارت يا تاوان عمل انجام شده را ايجاد كنيم كه گاهي مي‌تواند، اثرات منفي و عميق و حتي طولاني بر زندگي ما بگذارد. در نگاه قضايي، اصلي وجود دارد كه «جهل به قانون، رافع مسووليت نيست» و در واقع براي محافظت از حقوق خويش و انجام درست مسووليت‌هاي خود در اجتماع لازم داريم كه به قواعدي كه بر زندگي و روابط ما حاكم است، آشنايي پيدا كنيم. امروزه با استفاده از امكانات دنياي مجازي، جست‌وجو در زمينه موارد قانوني نيز آسان‌تر شده است. در كنار جست‌وجو در مورد اطلاعات حقوقي، بهتر است در سايت‌هاي معتبر مشاوره حقوقي و كلينيك‌هاي حقوقي دانشگاه‌ها براي سوالات و ابهامات حقوقي خود پاسخ صحيح و كاربردي پيدا كنيم.