گفت‌وگوهاي بيناافغاني در دوحه، تقريبا با توقف كامل مواجه شده است. در شرايطي كه عبدالله عبدالله، رييس شوراي مصالحه افغانستان به پاكستان رفته است تا با مقام‌هاي اسلام‌آباد در مورد مذاكرات صلح و راضي كردن طالبان به مصالحه با دولت افغانستان رايزني كند، زلمي خليل‌زاد فرستاده ويژه امريكا در امور افغانستان بار ديگر رخت سفر به دوحه پايتخت قطر بسته است تا بلكه بتواند تكاني به مذاكرات ميان طرف‌هاي افغان و گروه شبه‌نظامي طالبان بدهد. به گفته تحليلگران مقام‌هاي امريكا، به ويژه زلمي خليل‌زاد، اميدوارند كه تا پيش از انتخابات امريكا دستاوردي قابل توجه از دوحه براي نمايش در تبليغات انتخاباتي دونالد ترامپ به دست بياورند.
به‌رغم پشت ميز نشستن نمايندگان گروه طالبان در دوحه پايتخت قطر و ادعاي گفت‌وگو براي مصالحه در افغانستان، خشونت‌ها در خاك اين كشور همچنان ادامه دارد. براساس گزارش‌ها روز سه‌شنبه، شبه‌نظاميان گروه طالبان به انجام حملاتي در ولايات غور، بغلان، لغمان، قندوز و غزني، باعث كشته و زخمي شدن ده‌ها شهروند غيرنظامي و نيروي امنيتي افغانستان شدند.
گفت وگو بر مبناي پيمان طالبان با امريكا
يكي از اصلي‌ترين اختلاف‌نظرهاي باقيمانده ميان گروه‌هاي تماس طالبان و دولت افغانستان در مذاكرات دوحه، اصرار طالبان براي مبنا قرار دادن توافق اين گروه شبه‌نظامي با دولت امريكاست؛ توافقي كه طالبان قصد دارد به عنوان مبناي مذاكرات بيناافغاني به دولت افغانستان قالب كند، از نظر افغانستان مشكلات متعددي دارد. از يك سو در اين توافق، دولت ايالات متحده امريكا گروه شبه‌نظامي طالبان را با عنوان «امارت اسلامي افغانستان» (عنوان دولت خودخوانده طالبان) خطاب كرده است؛ عنواني كه عملا به اين گروه شبه‌نظامي افغان جايگاه يك دولت ملي مي‌دهد. در عين حال بسياري از گزارش‌ها حاكي از اين است كه توافق امريكا و طالبان داراي ضمايم محرمانه‌اي است كه هيچ‌كس، حتي مقام‌هاي ارشد دولت افغانستان هم از آن خبر ندارند، چه برسد به نمايندگان گروه‌هاي مدني افغانستان كه در مذاكرات دوحه حاضر شده‌اند. از سوي ديگر، دولت افغانستان تاكيد دارد كه همزمان با امضاي پيمان صلح امريكا با گروه شبه‌نظامي طالبان در قطر، رييس‌جمهور افغانستان هم پيمان همكاري‌هاي امنيتي مشترك با ايالات متحده امريكا را در كابل امضا كرد و اگر قرار باشد كه اسناد امضا شده با امريكا مبناي مذاكرات باشد، بايد مفاد هر دوي اين توافق‌ها مدنظر قرار بگيرد.
جعفر كوهستاني، استاد دانشگاه كابل در گفت‌وگو با خبرگزاري صداي افغان در اين مورد مي‌گويد: «اشتباهات و ضعف‌هايي كه در توافقنامه دوحه وجود دارد، طالبان را واداشته تا بر بنيادي بودن آن تاكيد كند.» كوهستاني در مورد اين ضعف‌ها توضيح مي‌دهد: « نخست اين توافقنامه براي مقطع خاص زماني كه انتخابات امريكا باشد تنظيم و براي كسب امتيازات تبليغاتي امضا شده است. دوم اينكه طالبان اين توافقنامه را تحت عنوان امارت اسلامي امضا كرده، نه يك گروه، علاوه بر آن در اين توافقنامه بر خروج نيروهاي خارجي تاكيد شده است.» از نظر اين استاد دانشگاه، هر توافقي كه زلمي خليل‌زاد با طالبان كرده، اما امريكا بايد بداند كه افغانستان يك كشور مستقل است و در نهايت بايد مردم آن تصميم بگيرند و امريكا براي ابد نمي‌تواند سرنوشت اين كشور را تعيين كند.
با ميانجي يا بدون ميانجي؟
گروه‌هاي تماس دولت افغانستان و گروه شبه‌نظامي طالبان، در نخستين توافق‌هاي‌شان در دوحه اعلام كرده بودند كه قرار است مذاكرات بيناافغاني به صورت دوجانبه، رو در رو و بدون نياز به هيچ واسطه يا حضور طرف ثالث برگزار شود. اما ادامه بن‌بست در مذاكرات دوحه، نياز به حضور يك ميانجي يا طرف ثالث در مذاكرات را بيش از پيش ضروري نشان مي‌دهد. طارق فرهادي، مشاور پيشين رياست‌جمهوري در اين باره به طلوع‌نيوز گفت: «حس ميشود كه در آينده يك ميانجي حتمي است.» رسول طالب، يكي از اعضاي هيات مذاكره‌كننده دولت افغانستان مي‌گويد: «تسهيل‌كننده اكنون هم داريم، اما در اتاق مذاكرات طرف سومي حضور ندارد.»
سفر خليل‌زاد به دوحه قطر، اين گمانه را تقويت كرده است كه بعد از مشاهده كندي مذاكرات، امريكايي‌ها تمايل دارند كه دو طرف، به ويژه دولت افغانستان را تحت فشار قرار دهند كه به سرعت با عقب‌نشيني از مواضع خود و انعطاف در مقابل خواسته‌هاي گروه شبه‌نظامي طالبان، امكان پيشرفت سريع مذاكرات را فراهم كنند. بسياري از تحليلگران معتقدند كه شتاب‌زدگي خليل‌زاد و مقام‌هاي دولت امريكا براي امضاي پيمان مودت با گروه شبه‌نظامي طالبان، از جمله پذيرش عنوان «امارت اسلامي افغانستان»، پذيرش شرط خروج كامل نيروهاي امريكايي از خاك افغانستان تا ارديبهشت سال آينده، تعهد به آزادي ۵ هزار شبه‌نظامي محكوم زنداني در افغانستان و تعهدات ديگر از جمله خروج نام طالبان و رهبران اين گروه از فهرست گروه‌هاي حامي تروريسم، به اين دليل اتفاق افتاده است كه سران كاخ سفيد اميدوار بودند تا پيش از برگزاري انتخابات ماه نوامبر در امريكا بتوانند يك دستاورد قابل تبليغ و بزرگ مانند «پايان جنگ ۱۹ ساله در افغانستان» براي دونالد ترامپ فراهم كنند.
بر خلاف پيش‌بيني‌هاي خليل‌زاد كه يك بار حتي رييس‌جمهوري امريكا را راضي كرده بود كه با دعوت از رييس‌جمهور افغانستان و رهبران طالبان به اقامتگاه كمپ‌ديويد آنها را وادار به امضاي يك سند مصالحه كند، شروع مذاكرات بيناافغاني بعد از امضاي توافق مودت دولت امريكا با گروه شبه‌نظامي افغانستان، ۷ ماه به تاخير افتاد. حالا او تصميم گرفته است كه شخصا به دوحه سفر كند تا يك ماه مانده به انتخابات رياست‌جمهوري امريكا بتواند طرفين را وادار به نمايش نوعي پيشرفت در مذاكرات صلح افغانستان كند، تا دونالد ترامپ، رييس‌جمهور كشورش بتواند از اين رويداد در كارزار انتخاباتي‌اش بهره‌برداري تبليغاتي كند.
خوشبيني مقام‌هاي پاكستان و عبدالله
به مذاكرات دوحه
عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه ملي كه به پاكستان رفته است، چشم‌انداز رسيدن به صلح را در افغانستان روشن مي‌داند: «همين اكنون تيم مذاكره‌كننده ما در دوحه دور يك ميز قرار دارند و درباره پايان بخشيدن به جنگ از راه‌هاي مسالمت‌آميز و توافق سياسي در افغانستان بحث و مذاكره مي‌كنند. اكنون توقع ما اين است تا در مذاكرات ميان افغانان درباره كارشيوه رفتاري و سپس روي دستور كار توافق صورت گيرد.»
عبدالله در سفرش به اسلام‌آباد با عمران خان نخست‌وزير پاكستان و عارف علوي، رييس‌جمهور اين كشور ديدار و گفت‌وگو كرد. در ديدار نخست‌وزير پاكستان با رييس شوراي عالي مصالحه افغانستان، عمران خان حمايت همه‌جانبه كشورش را از روند صلح افغانستان اعلام كرد و گفت كه با تامين صلح و ثبات در افغانستان، پاكستان بيشترين سود را خواهد برد. به گفته وي، تامين امنيت و برقراري صلح در افغانستان، مفاد اقتصادي زيادي به پاكستان دارد. عمران‌خان گفت كه از كاهش خشونت و در ادامه، آتش‌بس پايدار و سراسري در افغانستان حمايت مي‌كنند. عمران خان اظهار علاقه كرده است تا در نخستين فرصت به كابل، پايتخت افغانستان سفري داشته باشد.
در ديدار عبدالله عبدالله با رييس‌جمهور پاكستان نيز عارف علوي گفت: «دولت و رهبري پاكستان به صورت همه‌جانبه از تلاش‌هاي صلح در افغانستان حمايت مي‌كنند. ما طرفدار پايان جنگ و صلح و ثبات در افغانستان هستيم. پاكستان از جنگ در افغانستان متضرر است و از صلح نفع مي‌برد.» علوي گفته است كه با آمدن صلح زمينه عودت باعزت مهاجران نيز فراهم ميشود. از سوي ديگر رييس شوراي عالي مصالحه ملي گفته است كه دست‌يافتن به صلح را از اولويت‌هاي مردم و حكومت افغانستان و خواهان همكاري پاكستان و ساير كشورها در اين زمينه شده است.