هواداران، مربيان، بازيكنان و داوران بايد بدانند
قانون خطاي هند تفسيربرانگيز نيست
سامان سعادت
همين حالا و در هر ليگي و در هر سطحي از فوتبال وقتي در محوطه جريمه توپي به دست مدافع برخورد مي‌كند ممكن است بعضي داوران اعتقاد داشته باشند خطاي پنالتي رخ داده و برخي ديگر چنين اعتقادي نداشته باشند. در حالي كه فوتبال به‌شدت در حال پيشرفت است و مسابقات اين رشته ورزشي به شكل ديوانه‌واري پيش مي‌رود اما به نظر مي‌رسد تفسير قانون هند هنوز مشخص نشده است. اين باعث شده خيلي از مربيان و بازيكنان در پايان مسابقاتي كه در آن گرفتن يا نگرفتن يك خطاي هند سرنوشتش را عوض كرده به‌شدت شاكي شوند. اگر داور خطا گرفته باشد تيم متضرر نمونه‌هاي ديگري شبيه به مورد خودش در ذهن دارد كه داور خطا نگرفته و اگر داور از كنار صحنه عبور كند سمت ديگري كه پنالتي را از دست داده بعد از بازي هزار صحنه مشابه منتشر مي‌كند كه داور پنالتي تشخيص داده است.
از اين بدتر هواداران هستند. آنها مي‌توانند با هر سوتي كه داور عليه تيم محبوب‌شان مي‌زند مخالف باشند و قانون خطاي هند بهترين فرصت براي آنهاست. هواداران هر بار كه يك ضربه پنالتي ناشي از برخورد توپ به دست به ضرر تيم‌شان گرفته مي‌شود اين بحث را پيش مي‌كشند كه داور مي‌توانست پنالتي نگيرد يا اگر همين اتفاق براي تيم مقابل رخ مي‌داد پنالتي اعلام نمي‌شد. اين فرضيه يك تئوري توطئه به وجود آورده است. بر اساس اين تئوري اعلام خطاي هند در ۹۰ درصد مواقع سليقه‌اي و براساس گرايش‌هاي داور اتخاذ مي‌شود. اگر بعد از بازي در صحنه‌هاي مربوط به كارشناسي، يك داور و تنها يك داور حتي معمولي هم نظر داور آن مسابقه را زير سوال ببرد كار تمام است.
در اين ميان هرچه ليگ سريع‌تر باشد وضعيت سخت‌تر مي‌شود. مثلا در ليگ برتر انگليس كه سرعت بازي فوق‌العاده بالا و برخوردها شديد و فاصله‌ها كم است معمولا اين اتفاق رخ مي‌دهد كه توپي در محوطه جريمه به دست بازيكني برخورد مي‌كند. در فصل قبل ليگ برتر انگليس و در بازي حساس ليورپول و منچسترسيتي كه با برتري ليورپول همراه شد توپ دو بار در محوطه جريمه ليورپول به دست مدافعان اين تيم برخورد كرد كه هر دو بار داور تصميم به ادامه بازي گرفت تا گوارديولا برآشفته به داور چهارم با دستش اشاره كند كه «دو بار! دوبار!» گويا سيستم كمك‌داور ويديويي هم چندان نتوانسته به اين وضعيت كمك كند. همان‌طوركه گفته شد مساله سر تفسير قانون هند است و در اين ميان تفاوتي ندارد داور در حين بازي صحنه برخورد توپ به دست را ببيند يا در تصاوير آهسته. زماني تفاوت ايجاد مي‌شود كه داور در حين بازي برخورد توپ با دست را نديده باشد و بعد در تصاوير آهسته آن را ببيند كه البته آنجا هم باز تفسير شخصي او اثرگذار است.
با تمام اين تفاسير رجوع به قوانين داوري نشان مي‌دهد تفسير خاصي در كار نيست و تعريف خطاي هند واضح است. در اين قانون ديگر نيازي نيست به ضمير بازيكن رجوع كنيم تا بفهميم آيا او در انجام خطا عمدي در كار داشته يا نه. تعريف قسمتي كه برخورد توپ با آن باعث خطاي هند مي‌شود هم مشخص شده. از شانه به سمت پايين همه نقاط دست محسوب مي‌شود. تنها كاري كه داور مسابقه بايد انجام دهد، اين است كه تشخيص دهد مدافع با استفاده از دست بدن خود را به‌طور غير طبيعي بزرگ كرده يا خير. شايد جمله «به‌طور غير طبيعي بزرگ كردن» راهي براي مناقشه بزرگ‌تر باشد اما توضيحات فيفا نشان مي‌دهد مساله ساده‌اي پشت اين جمله به ظاهر پيچيده قرار دارد. در واقع كافي است در محوطه جريمه مدافع بازوي خود را از بدن دور كند و در اين حالت اگر توپ به دست برخورد كرد آن هم از هر فاصله‌اي حتي در حالي كه توپ منحرف شده يا بازيكن تعادل ندارد يك خطاي پنالتي رخ داده؛ اين همان چيزي است كه روز شنبه در ليگ برتر انگليس ديديم. وقتي ضربه سر لوكاس دينيه با دست جوئل وارد برخورد كرد يا حتي نمونه بحث‌برانگيزترش در بازي تاتنهام نيوكاسل كه در دقيقه ۹۵ داور يك ضربه پنالتي به ضرر اسپرز گرفت و مورينيو عصباني شد. اريك داير به هوا پريده و بازويش باز شده. او پشتش به توپ است و فاصله‌اي كمتر از يك متر دارد. هيچ شانسي براي جمع كردن دستش ندارد و اصلا توپ را نمي‌بيند كه بخواهد واكنش نشان دهد اما وقتي ضربه سر كارول به دست او برخورد كرد داور نقطه پنالتي را نشان داد.
شكي نيست كه اين برخلاف آن چيزي است كه هواداران عادت دارند. ما عادت داريم در اين مواقع بحث را ببريم سمت اينكه آيا بازيكن عمدي در تغيير مسير توپ با دست داشته يا نه. اينجا پاي مسائل روانشناسي و قضاوت شخصيتي پيش كشيده مي‌شود. همچنين علاقه داريم در مورد اين بحث كنيم كه آيا فاصله براي واكنش نشان دادن كافي بوده يا زمان وجود نداشته و در اين صورت وارد حيطه دانش فيزيولوژي و عصب‌شناسي انسان مي‌شويم.
در حالي كه قانون مي‌گويد هيچ‌كدام از اينها ملاك نيست چون عينيتي ندارد و بنابراين بايد در مورد چيزي حرف بزنيم كه با چشم قابل ديدن است. آيا دست از بازو براي بزرگ كردن بدن جدا شده يا خير؟
اينكه آيا قانون جديد موجب زيباتر شدن بازي مي‌شود جاي بحث دارد. اينجا ما در مورد حرف و حديث‌ها صحبت مي‌كنيم. اينكه بعضي‌ها دوست داشتند ساعت‌ها انرژي خود را صرف پاسخ به اين سوال كنند كه آيا اريك داير مي‌توانست و اصلا فرصت داشت دستش را جمع كند يا خير؟ اينكه آيا اندي كارول با علم به اينكه دست داير باز است و نمي‌تواند واكنش نشان دهد هدش را به دست او كوبيد؟ اينها بحث‌هاي فرسايشي و حوصله‌سربري است كه در عصر پرشتاب امروز واقعا به درد هيچ‌كس نمي‌خورد. خبر خوب اين است كه به نظر مي‌رسد همه جاي دنيا داوران با اين قانون جديد خو گرفته‌اند و توضيحات واضح فيفا را اعمال مي‌كنند. در اين صورت مي‌توان اميدوار بود كه بعد از مدتي ديگر شاهد هيچ‌گونه جدلي سر تشخيص يا عدم تشخيص خطاي هند نباشيم.