حسين بوعذار مدير انبارها و كنترل كالا:
تامين موجودي، زيرساخت نخست توليد پايدار
كنترل موجودي انبارها از مهم‌ترين عوامل اثرگذار بر فعاليت بنگاه‌هاي اقتصادي برشمرده مي‌شود. تامين مداوم و پايدار مواد اوليه و قطعات يدكي مورد نياز واحدهاي توليدي اين امكان را به صنايع مختلف خواهد داد تا بدون توقف فرايند عملياتي و با حداكثر بهره‌وري در مسير توليد گام بردارند. شركت فولاد خوزستان از جمله بزرگ‌ترين واحدهاي فعال در صنعت فولاد كشور محسوب مي‌شود كه توانسته است در شرايط تحريمي كنوني، موجودي مناسبي از مواد اوليه و لوازم يدكي مورد نياز را در انبارهاي خود فراهم آورد و به علاوه، با اتخاذ سياست‌هاي مناسب در زمينه عبور از تحريم‌ها و صادرات، تعادل مناسبي را ميان فروش و توليد محصولات نهايي خود ايجاد كند. مبحث كنترل موجودي انبارها و ارزيابي دقيق و بهينه ذخيره مواد اوليه، تجهيزات و قطعات يدكي استراتژيك در امر توليد يكي از موضوعات اصلي علوم مديريت صنايع به شمار مي‌رود و به مدل‌هاي كنترل موجودي اختصاص مي‌يابد. بسته به شرايط اقتصادي كشور، اجراي مدل خاصي از كنترل موجودي مد نظر قرار مي‌گيرد. در شرايط حال حاضر، تحريم‌هاي همه‌جانبه عليه كشور موجب شده‌اند تا بسياري از شركت‌هاي حملونقل، ايران را ترك كنند و واردات، كه در كنترل موجودي انبارها اثرگذار است، سخت شود. به همين دليل، لازم است تا صنايع كشور، همگام با اين تحريم‌ها، اقلام خارجي و استراتژيك خود را با مدلي مناسب و دقيق‌تر بسنجند و دپوي لازم و كافي اين محصولات را در انبار خود پيش‌بيني كنند. برنامه‌ريزي در زمينه مديريت بهتر موجودي انبار مواد اوليه، قطعات يدكي و محصولات نهايي در هر سازمان از جمله مهم‌ترين عوامل موثر بر بهره‌وري و كاهش قيمت تمام‌شده محصولات توليدي خواهد بود. با توجه به اهميت بسيار بالاي اين مساله، شركت فولاد خوزستان براي هر كالا يا گروه كالايي اقدام به ايجاد كميته‌هايي به منظور ارزيابي و پيش‌بيني نياز، موجودي انبار و نحوه خريد كرده است. به علاوه، يك كميته راهبردي نيز به همين منظور به صورت ماهانه و سالانه تشكيل مي‌شود و دستورهاي لازم براي خريدهاي فوق‌برنامه را صادر مي‌كند. در زمينه فروش محصولات نيز در سال‌هاي گذشته موانع مختلفي براي صادرات محصولات فولادي وجود داشت كه فروش محصولات و برقراري تعادل ميان توليد و فروش را با مشكلاتي مواجه مي‌ساخت، اما در چند سال اخير و با توسعه زيرساخت‌هاي صادراتي و اتخاذ سياست‌هاي مناسب در زمينه حضور در بازارهاي بين‌المللي، شرايط مناسبي براي فروش محصولات فراهم شده است، به گونه‌اي كه توليد فقط بر اساس سفارش‌ها انجام مي‌شود و محصولي مازاد بر تقاضا توليد نمي‌شود. با توجه به پيش‌بيني تداوم تحريم‌ها در ماه‌هاي پيش‌رو، سال آينده به مراتب سخت‌تر از امسال خواهد بود. از اين رو شركت فولاد خوزستان برنامه‌ريزي‌هاي گسترده‌اي را در زمينه سياست‌هاي كنترل موجودي در راستاي كاهش تنش و افزايش موجودي انبارها انجام داده است. اين شركت با تشكيل كارگروه‌هاي مختلف از جمله ستاد مبارزه با تحريم‌ها، توانسته است تا حدود بسيار زيادي از مشكلات حوزه كنترل موجودي بكاهد كه مي‌تواند سرلوحه شركت‌هاي توليدي در سرتاسر كشور باشد.
توسعه ظرفيت، لازمه مديريت موجودي انبارها
شركت فولاد خوزستان در ارديبهشت سال 1397، كه امريكا از برجام خارج شد، اقدام به تشكيل ستادي با عنوان «ستاد مقابله با تحريم‌ها يا مقابله با بحران» كرد. اين شركت، در كنار ايجاد فضاي انبارش و توسعه انبارها براي كالاهاي مهم و استراتژيك، در زمينه خريداري اقلام مورد نياز خود به حد مناسب و با شكلي محتاط‌تر برنامه‌ريزي‌هاي گسترده‌اي انجام داد و تمام مدل‌هاي كنترل موجودي كالاهاي عمومي، اقلام مصرفي، مواد اوليه و افزودني خود را از نو نوشت. يكي از نخستين لازمه‌هاي كنترل موجودي، توسعه ظرفيت انبارهاست. انبارهاي شركت فولاد خوزستان در ابتدا براي توليد 5/1 ميليون تن محصول طراحي شده بود، اما هم‌اكنون توليد اين شركت به 3 ميليون و 800 هزار تن رسيده است. به همين دليل، شركت فولاد خوزستان، به منظور جلوگيري از ايجاد خلل در رشد توليدات خود، سياست ظرفيت‌سازي با نيروهاي داخلي و دانش موجود انبارداري و همچنين فضاسازي براي كالاهاي خارج مورد نياز را در دستور كار خود قرار داد، به گونه‌اي كه در حال حاضر ظرفيت دو سال دپو براي بسياري از كالاها پيش‌بيني شده است. هم‌اكنون موجودي انبارهاي اين شركت از بازه احتياطي مناسبي برخوردار هستند. موجودي كالاهاي خارجي همچون الكترود، فرومنگنز، كك CPC، پودر ريخته‌گري، قطعات يدكي كارخانه‌هاي احيا، گندله‌سازي و فولادسازي جانمايي شده است و خوشبختانه مشكلي در زمينه تامين فضا براي اين محصولات و كالاها وجود ندارد. مشكل اصلي در اين زمينه، تامين فضاي بخش‌هاي مسقف انبار است. در همين زمينه، شركت فولاد خوزستان، در راستاي طرح جامع خود، با طراحي مدل جديدي با عنوان «توسعه ظرفيت انبارها» سعي كرده است تا با استفاده از فضاي ارتفاع، هم ظرفيت خود را توسعه بخشد و هم فعاليت‌هاي خود را به صورت مكانيزه‌تر ادامه دهد. در همين راستا، اين شركت استفاده از سيستم مكانيزاسيون جديدي را در دستور كار قرار داده است تا از ريچتراك‌ها به جاي ليفتراك‌ها در برنامه‌ريزي توليد خود استفاده كند. اين ماشين‌آلات از قابليت دپو در ارتفاع ده‌متري برخوردار هستند. گفتني است كه مطالعات گسترده و جامعي نيز در زمينه انبارش كالاها و محصولات و استفاده از سيستم‌هايي به‌روزتر همچون شاتل درايوينگ صورت پذيرفته است، ولي در شرايط كنوني، نگهداري چنين تجهيزاتي در كشور صرفه اقتصادي ندارد.
تامين مواد اوليه، زيربناي توسعه
تامين پايدار و مداوم مواد اوليه و قطعات و لوازم يدكي يكي از پارامترهاي اثرگذار بر فعاليت و سودآوري صنايع برشمرده مي‌شود. به همين دليل، چنان‌كه پيش‌تر نيز گفته شد، شركت فولاد خوزستان برنامه‌ريزي‌هاي مختلفي را در زمينه پيش‌بيني تقاضاي بخش‌هاي گوناگون و تامين دايمي اين تقاضا انجام داده است. از جمله سياست‌هاي اصلي اين شركت در زمينه تامين پايدار مواد اوليه مورد نياز خود، ائتلاف با تامين‌كنندگان و خريد معادن سنگ‌آهن، مذاكره با توليدكنندگان فروسيليس كشور، تامين مواد اوليه از طريق همكاري با شركت‌هاي آلومينيوم‌ساز و اجراي مطالعات در حوزه اكتشاف معادن خاصي همچون مواد اوليه معدني توليد فروآلياژهاست. يكي از مهم‌ترين سياست‌هاي اين شركت در زمينه تامين دايمي مواد اوليه و قطعات يدكي مورد نياز، همكاري با شركت‌هاي دانش‌بنيان و بومي‌سازي محصولاتي است كه توليد آنها به تكنولوژي بالايي نياز دارد. شركت فولاد خوزستان در حال حاضر توانسته است به كمك شركت‌هاي دانش‌بنيان، توليد چندين دسته از كالاهاي استراتژيك مورد نياز خود را بومي‌سازي كند. از جمله اين كالاها مي‌توان به اسيد كلروفوريك و همچنين گچ‌هاي حرارتي (كه براي مارك كردن سطوح داغ استفاده مي‌شوند) اشاره كرد. توجه به تامين داخلي و بومي‌سازي، در كنار مزاياي اين امر در زمينه تامين پايدار مواد اوليه، موجب شده است تا به ميزان قابل توجهي از هزينه‌هاي اين شركت كاسته شود. براي مثال، ارزش خريد دو كالاي مذكور به بيش از 50 ميليارد تومان مي‌رسيد كه با بومي‌سازي آنها، اين هزينه تا يك‌دهم تقليل يافته است.
قطعات يدكي و اهميت آن در تداوم توليد
با توجه به اهميت بسيار بالاي تداوم فعاليت ماشين‌آلات و تجهيزات و جلوگيري از توقف كار آنها، كنترل موجودي قطعات يدكي و هماهنگي آن با ميزان سفارش‌ها نقش بسزايي در فعاليت واحدهاي صنعتي ايفا مي‌كند. خوشبختانه، در سال‌هاي اخير، دورانديشي مديران شركت فولاد خوزستان در حوزه تامين قطعات يدكي و خريدهاي قبلي قطعات و لوازم يدكي مورد نياز، اين شركت را زنده نگاه داشته است. به همين دليل، هم‌اكنون موجودي انبارهاي بسياري از قطعات استراتژيك مورد نياز شركت، همچون صفحات مسي و فازهاي كوره موج، به حد بسيار مناسبي است و تا چندين سال پاسخگوي نياز واحدهاي مختلف خواهد بود. البته نمي‌توان از مشكلات در زمينه تامين قطعات و لوازم مصرفي همچون ترموكوبل‌ها، بيرينگ‌ها و لودسل‌ها چشم‌پوشي كرد. به سبب تحريم‌ها، هم‌اكنون موانعي در زمينه خريد و تامين اين كالاها به وجود آمده است و خريد آنها بيشتر به صورت تنخواه انجام مي‌شود. لازمه كنترل آمار تنخواه و تامين پايدار قطعات و لوازم مصرفي اين است كه برنامه‌ريزي مناسبي در زمينه خريدهاي خارجي صورت بگيرد تا با دور زدن تحريم‌ها، بتوان در مسير واردات قطعات يدكي مصرفي و تامين نياز واحدهاي مختلف فعال شركت فولاد خوزستان گام برداشت. البته نبايد از تاثيرات موانع داخلي، از جمله قوانين موجود، بر تامين پايدار و مناسب موجودي انبارها غافل شد. براي مثال، امكان ثبت سفارش واردات محصولات توليدي در داخل كشور وجود ندارد. اين مساله، با توجه به آنكه بسياري از تجهيزات و قطعات يدكي توليد داخل از كيفيت و طول عمر مناسبي برخوردار نيستند، شركت فولاد خوزستان را با مشكلاتي مواجه ساخته است. به علاوه، چنين فضايي شرايط را براي فعاليت و سوءاستفاده دلالان و واسطه‌ها آماده كرده است.