ايالات متحده پيشنهاد پوتين براي تمديد يك‌ساله «نيو استارت» را رد كرد
بن‌بست انتخاباتي در مذاكرات كنترل تسليحات
محمدحسين لطف‌الهي
مذاكرات مسكو و واشنگتن براي تمديد ۵ ساله توافق كاهش تسليحات راهبردي تهاجمي موسوم به «نيواستارت» متوقف شده است و رييس‌جمهور روسيه پيشنهاد داده براي مذاكره جهت توافقي جديد، تمديد يك‌ساله توافق قبلي در دستور كار قرار گيرد. با اين وجود واكنش منفي كاخ سفيد به اين پيشنهاد نشان مي‌دهد كه دولت دونالد ترامپ آماده است تا تير خلاص را به يكي از آخرين توافق‌هاي بازمانده از دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما شليك كند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه روز جمعه پيشنهاد داد كه توافق «نيو استارت» ميان روسيه و امريكا براي حداقل يكسال ديگر بدون هيچ پيش‌شرط و تغييري تمديد شود. به نوشته خبرگزاري تاس، او در جلسه شوراي امنيت روسيه اين پيشنهاد را مطرح كرد و گفت كه اين اقدام، امكان انجام مذاكرات پرمحتواي درباره مسائل مربوط به اين توافقنامه را فراهم كرده و باعث مي‌شود كه تمامي كشورهاي جهان علاقه‌مند به حفظ ثبات راهبردي، بدون اين توافقنامه اصولي باقي نمانند. پوتين همچنين هشدار داد كه روسيه سلاح‌ها و تجهيزاتي مدرن در اختيار دارد كه نمونه آن در امريكا وجود ندارد، اما با اين وجود روسيه به دليل ضرورت كنترل گسترش تسليحات حاضر است پاي ميز مذاكره بنشيند. رييس‌جمهوري روسيه به سرگئي لاوروف وزير امور خارجه اين كشور دستور داد كه در آينده نزديك مواضع مسكو در قبال پيمان كاهش تسليحات راهبردي تهاجمي را جمع‌بندي كرده و به اطلاع مقامات واشنگتن رسانده و سعي كند «حداقل پاسخ قابل فهمي» از ايالات متحده دريافت كند. اين پيشنهاد در حالي مطرح شد كه كاخ كرملين دو روز پيش از آن پيشنهاد دولت امريكا مبني بر امضاي يك توافق آزمايشي و موقت براي نجات توافق «نيو استارت» را رد كرده و آن را «پيشنهادي بدون پشتوانه منطقي» خوانده بود. هر چند پيشنهاد ولاديمير پوتين، يك عقب‌نشيني مصلحتي از موضع پيشين مسكو مبني بر ضرورت تمديد ۵ ساله توافق قبلي بود، اما با اين حال كاخ سفيد آن را رد كرد. به نوشته روزنامه نيويورك‌تايمز، مسوولان ارشد دولت ترامپ اين اقدام پوتين را اقدامي مرتبط با انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده ارزيابي مي‌كنند و معتقدند كه او به دنبال توافق با رييس‌جمهور جديد است. به گفته اين مقامات، پوتين فكر مي‌كند ممكن است هنوز شانسي براي نجات اين توافق دوران اوباما پس از انتخابات نوامبر وجود داشته باشد و از همين‌رو او پيشنهاد تمديد يك‌ساله را مطرح كرده است. رابرت اوبرايان، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا در پاسخ به اين پيشنهاد پوتين گفته است كه «امريكا اين پيشنهاد را فاقد شانس لازم براي موفقيت مي‌داند. ايالات متحده براي كنترل تسليحات كه دنيا را جايي امن نگه مي‌دارد جدي بوده و اميدوار است روسيه نيز با بازنگري در مواضع خود از شدت گرفتن رقابت تسليحاتي جلوگيري كند». به گفته اوبرايان، ايالات متحده پيش‌تر پيشنهاد تمديد يك‌ساله در ازاي «انجماد كامل فعاليت زرادخانه‌هاي هسته‌اي دو طرف» را مطرح كرده اما طرف روسي آن را نپذيرفته است.
پيمان كاهش تسليحات راهبردي تهاجمي موسوم به «نيو استارت» پس از مذاكرات گسترده‌اي كه ميان ايالات متحده و روسيه در سال ۲۰۰۹ صورت گرفت، نهايي شد و سرانجام در ۸ آوريل ۲۰۱۰ از سوي باراك اوباما و ديميتري مدودف، روساي جمهور وقت دو كشور امضا شد. روسيه و ايالات متحده اجراي «نيو استارت» را از ۵ فوريه ۲۰۱۱ آغاز كردند و بر اساس توافق دو طرف اجراي آن تا ۵ فوريه ۲۰۲۱ ادامه مي‌يابد. گزينه امكان تمديد ۵ ساله يكي از موارد مندرج در اين توافق است كه مي‌تواند بدون هيچ تغييري اجراي توافق را تا ۵ فوريه ۲۰۲۶ تمديد كند.
سياست انتخاباتي
بر اساس گزارش نيويورك‌تايمز، روس‌ها فكر مي‌كنند مساله انتخابات نوامبر در موضع‌گيري‌هاي دولت امريكا تاثيري جدي دارد. لئونيد اسلوتسكي، رييس كميته امور بين الملل دوماي دولتي روسيه معتقد است كه تمديد پيمان كاهش تسليحات راهبردي تهاجمي به مدت يكسال و بدون هيچ شرطي، به پيشنهاد رييس‌جمهور ولاديمير پوتين، اين امكان ر ا به وجود خواهد آورد كه روند مذاكرات بدون در نظر گرفتن مبارزات رياست‌جمهوري در ايالات متحده ادامه پيدا كند. به گفته او، «پيشنهاد رييس‌جمهور به اين معني است كه روسيه مجددا راهي واقعي براي برون‌رفت از وضعيتي كه به دليل مواضع طرف امريكايي تهديد به بن‌بست رسيدن است، نشان مي‌دهد». اسلوتسكي با اشاره به اينكه پيمان «نيو استارت» تقريبا آخرين سنگ بناي باقيمانده از توافقات مربوط به كنترل تسليحات و ثبات راهبردي است، تاكيد كرد: «مباحث درباره ثبات راهبري نيازمند يك رويكرد آگاهانه، حرفه‌اي و غيرسياسي است.» كنستانتين كاساچوف، رييس كميته امور بين الملل سناي روسيه نيز يادآور شد كه بعد از پيشنهاد ولاديمير پوتين، اكنون پاسخ و مسووليت سرنوشت پيمان استارت، منحصرا بر عهده واشنگتن است. اين سناتور روس تاكيد كرد كه پيشنهاد رييس‌جمهوري روسيه به امريكايي‌ها «از لحاظ حقوقي، بي‌نقص و از نظر سياسي كاملا مسووليت‌پذيرانه است» و اقدام درستي براي فراهم شدن زمان كافي براي ادامه مذاكرات براي رسيدن به توافقي قابل قبول دو طرف خواهد بود.
نگاهي به مواضع كاملا متفاوت دونالد ترامپ و رقيب انتخاباتي‌اش جو بايدن نيز تاييد مي‌كند كه انتخابات پيش‌رو توانسته تصميم‌هاي دولت امريكا را تحت‌تاثير قرار دهد. جو بايدن، معاون اول باراك اوباما كه در مذاكرات انعقاد پيمان «نيو استارت» نيز نقش داشت در مناظرات درون حزبي انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۲۰ وعده داد كه در صورت پيروزي، براي ۵ سال ديگر توافق «نيو استارت» را تمديد خواهد كرد. دونالد ترامپ اما معتقد است اين توافق شامل بسياري از مسائل اساسي نظامي ميان دو كشور نمي‌شود و بايد گسترش يابد، از همين‌رو از تمديد توافق خودداري مي‌كند. يكي از دلايلي كه ترامپ براي اين موضوع مطرح كرده، عدم مشاركت چين در پيمان كنترل تسليحات است اما پكن مي‌گويد تعداد تسليحات راهبردي و كلاهك‌هاي هسته‌اي اين كشور قابل مقايسه با داشته‌هاي روسيه و امريكا نيست و از همين‌رو حاضر به مشاركت در چنين پيماني نخواهد بود.
افزايش تهديد كلاهك‌هاي هسته‌اي در دوره ترامپ
روزنامه واشنگتن‌پست در تحليلي با اشاره به سياست‌هاي دولت دونالد ترامپ در قابل مساله كنترل تسليحات و منع اشاعه نوشته است كه اين سياست‌ها سبب شده تا تهديدهاي ناشي از آزمايش موشك‌هاي بالستيك جديد و افزايش توانايي هسته‌اي دشمنان امريكا بسيار بيشتر از گذشته شود. به نوشته پائول سون، تحليلگر امنيت ملي امريكا «در دوره اخير روسيه با ساخت زيردريايي‌هاي هسته‌اي مدرن، افزايش تعداد كلاهك‌هاي هسته‌اي و ديگر سلاح‌هاي مدرن و مخفي امنيت امريكا را تهديد مي‌كند. چين توانسته قدرت هسته‌اي خود را افزايش دهد و بخشي از ناوگان خود را به تسليحات هسته‌اي بسيار مدرن مجهز كند. كره شمالي و ايران نيز فعاليت‌هاي نظامي و هسته‌اي خود را به نسبت سابق به‌طور چشمگيري افزايش داده‌اند و با اين حال دولت ترامپ هنوز اقدام خاصي در اين زمينه نداشته است». شكست ديپلماسي امريكايي در اين حوزه در حالي رقم خورده است كه دونالد ترامپ در رقابت‌هاي انتخاباتي سال ۲۰۱۶ در قامت يك مخالف تسليحات هسته‌اي ظاهر شد و از سياست دولت‌هاي مختلف امريكا از ۱۹۸۰ به اين سو انتقاد كرد. با اين حال اكنون و پس از گذشت قريب به ۴ سال از آغاز رياست‌جمهوري او، امريكا هنوز موفق نشده با هيچ‌كدام از رقبا يا كشورهايي كه از نگاه واشنگتن «تهديد» خوانده مي‌شوند، توافقي در راستاي جلوگيري از گسترش تسليحات هسته‌اي امضا كند.
جفري لويس، عضو انديشكده لونبري و تحليلگر كنترل تسليحات درباره وضعيت فعلي سياست خارجي امريكا مي‌گويد: «موافقتنامه كنترل تسليحات با روسيه در آستانه نابودي است، چين مشاركت در هيچ مذاكره‌اي را نپذيرفته و سياست دولت ترامپ ايران و كره شمالي را وا داشته تا نگاه‌شان را از واشنگتن برگردانند. اين در حالي است كه عربستان سعودي در پشت پرده در حال اقداماتي جالب توجه است». به گفته او، تداوم اين «وضعيت بد» در آينده به ضرر امريكا تمام خواهد شد.