مورالس يك سال بعد از كودتا در تبعيد باز هم برنده انتخابات شد
بازگشت شكوهمند چپ‌ها در لاپاز
شهاب شهسواري
نتايج اوليه منتشر شده از انتخابات در بوليوي نشان مي‌دهد كه تقريبا يك‌سال بعد از كودتاي راست‌گرايان در اين كشور، بار ديگر شهروندان بوليوي با اكثريتي قابل توجه حزب چپ‌گراي حامي اوو مورالس، رييس‌جمهور پيشين اين كشور را براي اداره بوليوي برگزيده‌اند. لوييس آرسه، نامزد حزب جنبش سوسياليسم (Mas) بر اساس نخستين نظرسنجي‌هاي پس از اخذ راي بيش از ۵۰ درصد آراي انتخابات سراسري در بوليوي را از آن خود كرده است. نزديك‌ترين رقيب آرسه در اين انتخابات، كارلوس مسا، رييس‌جمهور پيشين بوليوي است كه ۳۰ درصد آرا را در اين انتخابات كسب كرده است. انتخابات سراسري سال جاري، درست يك‌سال بعد از انتخابات جنجالي سال گذشته كه به بركناري رييس‌جمهور منتخب منجر شد، علاوه بر انتخاب رييس‌جمهور جديد، سرنوشت تمامي ۱۳۶ كرسي مجمع قانونگذاري بوليوي را هم مشخص خواهد كرد. پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري و پارلماني، يك شكست بزرگ براي راست‌گراياني است كه سال گذشته با ادعاي تقلب در انتخابات و با همكاري ارتش بوليوي رييس‌جمهور منتخب را مجبور به استعفا كردند.
تا لحظه تنظيم اين گزارش هنوز نتايج شمارش رسمي آرا از سوي دولت بوليوي منتشر نشده است، اما بر اساس برآورد نظرسنجي‌ها، لوييس آرسه، نامزد چپ‌گراي و وزير دولت پيشين اوو مورالس، به احتمال قريب به يقين برنده اين انتخابات در دور اول خواهد بود. جنين آنز، رييس‌جمهور موقت هم با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر، پيروزي رقباي چپ‌گرايش را كه سال گذشته با استفاده از زور از قدرت اخراج كرده بود، پذيرفت. خانم آنز نوشت: «هنوز نتايج رسمي انتخابات در اختيار من قرار نگرفته است، اما داده‌ها نشان مي‌هد كه آقاي آرسه در انتخابات برنده شده است. من به برندگان تبريك مي‌گويم از آنها مي‌خواهم كه با احترام به دموكراسي در بوليوي حكومت كنند.» آنز، پيش از برگزاري اين انتخابات با هدف ايجاد وحدت در ميان احزاب راست‌گراي مخالف مورالس، نامزدي خود را در انتخابات پس گرفته بود. با وجود تلاش‌هاي گسترده راست‌گرايان براي سلطه بر قدرت از طريق صندوق آرا، ۱۴ سال بعد از انتخاب اوو مورالس و حزب چپ‌گراي جنبش سوسياليسم براي اداره بوليوي، سوسياليست‌ها همچنان در بوليوي با اقبال عمومي مواجهند.
نگراني از تقلب و خشونت
به‌‌رغم اعلام پيروزي حزب چپ‌گراي جنبش سوسياليسم (ماس) در انتخابات، نتايج رسمي انتخابات ممكن است تا چند روز ديگر اعلام نشود. صبح دوشنبه مقام‌هاي رسمي اعلام كردند كه تاكنون فقط ۱۵ درصد از آرا شمرده شده و بر اساس نتايج آراي شمرده شده، كارلوس مسا با ۴۴ درصد از لوييس آرسه كه ۳۴ درصد آرا را كسب كرده، جلوتر است. ديوان عالي انتخابات بوليوي، با اشاره به اتهام‌هاي گسترده تقلب در انتخابات سال گذشته كه نهايتا به بركناري اجباري اوو مورالس، رييس‌جمهور منتخب منجر شد، اعلام كرده است كه امسال از اعلام سريع نتايج اوليه خودداري خواهد شد. يكشنبه شب و تا 6 ساعت بعد از بسته شدن مراكز راي‌گيري در بوليوي، برگزار كنندگان انتخابات فقط ۳ درصد از كل آراي اخذ شده را شمرده بودند. بر اساس قوانين انتخاباتي در بوليوي، يك نامزد براي پيروزي در دور اول يا بايد بيش از ۵۰ درصد آرا را كسب كند، يا در صورت كسب بيش از ۴۰ درصد آرا، دست‌كم ۱۰ درصد از نزديك‌ترين رقيبش بيشتر راي داشته باشد. به‌‌رغم پذيرش شكست از سوي حاكمان دولت موقت، همچنان نگراني در مورد احتمال آشوب و خشونت در پي اين انتخابات از بين نرفته است. جيمز بوسورت در پايگاه خبري فارن پاليسي تاكيد مي‌كند كه در دو دهه گذشته يعني از انتخابات ۲۰۰۲ تاكنون، بوليوي هرگز شاهد انتقال مسالمت‌آميز قدرت نبوده و همواره يك طرف با توسل به اعتراضات سراسري، خشونت يا كودتا توانسته است قدرت را از آن خود كند.
بازگشت شكوهمند مورالس
آرسه كه در كابينه اوو مورالس مسووليت وزارت دارايي را بر عهده داشت، يكشنبه شب در يك نطق مستقيم تلويزيوني از لاپاز، پايتخت، پيروزي خود را در انتخابات اعلام كرد. او در سخنان خود گفت: «ما دوباره دموكراسي را احيا و مهم‌تر از آن دوباره اميد را احيا كرديم.» آرسه كه در بوليوي با نام مستعار لوچو مشهور است، ۵۷ ساله و مدرك اقتصاد خود را از دانشگاه‌هاي بريتانيا گرفته است. دقيقا يك‌سال پيش بود كه بعد از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري، هواداران جناح راست به نتايج انتخابات اعتراض كردند و به خيابان‌ها ريختند. بلافاصله بعد از آغاز اعتراضات، در رويدادي كه هواداران مورالس آن را يك كودتا با پشتيباني دولت امريكا توصيف مي‌كنند، مورالس بعد از ۱۳ سال از قدرت استعفا داد و جنين آنز چاوز، از رهبران حزب راست‌گراي جنبش سوسيال دموكرات، به عنوان رييس‌جمهور موقت بوليوي شد.
اوو مورالس بعد از استعفاي اجباري از قدرت، به خارج از كشور رفت و با صدور دادخواست از سوي دولت موقت نتوانست به عنوان نامزد در انتخابات سال جاري نامزد شود. به‌‌رغم خروج مورالس از كشور و ناتواني‌اش براي شركت در انتخابات، هواداران او، به ويژه در ميان اكثريت بوميان بوليوي، بار ديگر در اين انتخابات توانستند اكثريت را از آن خود كنند. لوييس آرسه در سخنراني پيروزي خود وعده داد كه دولت او «حكومتي براي همه اهالي بوليوي» باشد و وحدت ملي را به كشور بازگرداند. مورالس هم كه در تبعيد خودخواسته در آرژانتين به سر مي‌برد با صدور بيانيه‌اي اين پيروزي را «شكوهمند» توصيف كرد. مورالس در واكنش به موفقيت حزبش در انتخابات رياست جمهور گفت: «خواهران و برادران بار ديگر اراده ملت غالب شد.»
احياي اميد براي «موج صورتي»
بازگشت حزب جنبش سوسياليسم مورالس به قدرت، ديگر احزاب چپ‌گراي امريكاي لاتين را به بازگشت موج سوسياليسم در اين قاره بعد از يك دوره فترت، اميدوار كرده است. موج پيروزي سوسياليست‌ها در امريكاي جنوبي در دهه اول قرن بيست و يكم به «موج صورتي» مشهور شد. سياستمداراني كه آنچنان سرخ نبودند كه بتوان به آنها لقب كمونيست داد، اما عميقا به عدالت اجتماعي و مقابله با سياست‌هاي راست‌گرايانه افراطي اقتصادي اعتقاد داشتند.
اين موج تعداد زيادي از كشورهاي امريكاي لاتين را در نورديد و رهبراني همچون هوگو چاوز، لولا داسيلوا و اوو مورالس را به پيشتازان موج جديد سوسياليسم و مبارزه با سياست‌هاي نئوليبرالي و خصوصي‌سازي‌هاي افراطي تبديل كرد. جنبش چپ ميانه در امريكاي لاتين به رونق گسترده اقتصادي در بسياري از كشورها منجر شد و با تلاش‌هاي عدالتخواهانه دولت‌هاي چپ‌گرا، شكاف درآمدي در بسياري از كشورهاي منطقه به شكل قابل ملاحظه‌اي كاهش پيدا كرد. با اين حال، احزاب راست‌گراي ميانه و عوام‌گرايان افراطي به تدريج با استفاده از شعارهاي عوام‌فريبانه و تاكتيك‌هاي براندازانه موفق شدند تا بسياري از دولت‌هاي چپ‌گرا در امريكاي جنوبي را سرنگون كنند. در شرايطي كه در ونزوئلا، نيكولاس مادورو، جانشين چاوز با سقوط بي‌سابقه نظام اقتصادي ونزوئلا و تشكيل يك دولت موازي با حمايت امريكا و متحدانش مواجه است، در برزيل خاير بولسونارو، به عنوان يك راست‌گراي افراطي، جانشين چپ‌گرايان حزب كارگر شده است. گليسي هوفمان، رييس حزب كارگر برزيل كه از زمان بركناري ديلما روسوف در سال ۲۰۱۶، قدرت را در اين كشور به راست‌گرايان واگذار كرده، با انتشار پيامي در توييتر با استقبال از نتيجه انتخابات بوليوي نوشت: «زنده‌باد مردم بوليوي! زنده‌باد دموكراسي!» نيكولاس مادورو، رييس‌جمهور ونزوئلا نيز در پيامي نوشت: «يك پيروزي بزرگ! مردم بوليوي آگاه و متحد، با استفاده از راي خودشان كودتايي را كه عليه برادرمان اوو روي داده بود، شكست دادند.»