فضاي عدم اطمينان در امريكا
متوسط تمام نظرسنجيها و حتي نظرسنجي‌هايي كه روز دوشنبه منتشر شد، بايدن را بي ترديد پيشتاز انتخابات مي‌داند و براي كساني كه متوسط نظرسنجيها را ملاك بدانند شاخص مهمي است، در اين حال بامداد روز يكشنبه يك موسسه نظرسنجي به نام «سلزر»، نتايج يك نظرسنجي درايالت آيووا را منتشر كرد كه ترامپ را نسبت به بايدن هفت درصد جلوتر نشان مي‌داد. اين در حالي است كه متوسط نظرسنجي‌هاي چند هفته گذشته در خصوص اين ايالت، از جمله آخرين نظرسنجي موسسه «امرسون كالج»، شاخص 2 درصد به نفع ترامپ را نشان مي‌دهد. نظرسنجي اخير، تنها يك نظرسنجي است، اما از سوي يك موسسه معتبر و با سابقه انجام شده است و فاصله‌اي بزرگ و 5 درصدي از متوسط ساير نظرسنجيها را به نفع ترامپ نشان مي‌دهد. اين موسسه در سال‌هاي 2016 و 2006 هم به درستي وضعيت آيووا را با فاصله معنا‌‌داري از ساير نظرسنجيها پيش‌بيني كرده بود. اينكه تا چه ميزان براي اين نظرسنجي مي‌توان وزن قائل شد پرسش مهمي است، اما اگر ارزيابي روز يكشنبه اين موسسه معتبر واقعيت داشته و خطاي فاحش نداشته باشد، مي‌تواند يك هشدار تلقي شود و نشان‌دهنده اشتباه احتمالي ساير نظرسنجيها يا خيززير پوستي و سريعي است كه طرفداران ترامپ براي جبران عقب‌ماندگي برداشته‌اند. البته پيش از اين هم ايالت آيووا در رديف ايالت‌هاي سرخ ارزيابي مي‌شد، اما اگر ميزان تغييرات سريع در اين ايالت از سوي نظرسنجي‌هاي ديگر تاييد و در ايالت‌هاي ديگر هم روند اين‌گونه بوده و تكرار شود، آنگاه بي‌ترديد موجب نگراني طرفداران بايدن خواهد بود.
با اين وجود، نظرسنجيها چقدر معتبر است؟
اگر حساب موسسات نظرسنجي حزبي نظير «ترافالگار» و «راسموسن» از جناح جمهوري‌خواهان يا « پابليك پولسي پولينگ» يا «چري كامينيوكيشن» از جناح دموكرات‌ها بگذريم كه ممكن است به دليل تعلق يا داشتن اسپانسر حزبي مورد مناقشه قرار بگيرند، اغلب موسسات نظرسنجي وابسته به دانشگاه‌ها و موسسات سرشناس هستند كه شيوه‌اي روشمند و مستقل را در پيش مي‌گيرند. اما خطا در نظرسنجي اجتناب‌ناپذير است و مهم دامنه خطاست كه نبايد از حدي فراتر رود. چنانكه بيان شد موسسات معتبر نظرسنجي بر اين باورند كه اشتباهات خود در انتخابات 2016 را تصحيح كرده‌اند و اين بار دامنه خطاي كمتري دارند. آنها بيان مي‌دارند در انتخابات قبلي در سطح ملي خطا نكرده بودند و خطاها صرفا در سطح ايالتي بوده و جابه‌جايي حدود سه يا چهار درصد امري طبيعي تلقي مي‌شود. انتخابات قبلي بسياري از كساني كه مي‌خواسته‌اند به ترامپ راي دهند از بيان اين مساله شرم داشته‌اند و لذا دامنه خطاي نظرسنجيها را گسترش داده‌اند و در انتخابات جاري چنين مشكلي وجود ندارد. همچنين با توجه به فاصله بيشتر بايدن با ترامپ نسبت به فاصله هيلاري كلينتون با ترامپ در دو روز به انتخابات، حتي با وجود باقي ماندن خطاي نظرسنجيها از سال 2016، باز شانس بايدن به قوت خود باقي است چون ترامپ بسياري از ايالت‌ها را نهايتا با فاصله بسيار اندك كمتر از يك درصد برده و هرگز برد بزرگي در آن ايالت‌ها به دست نياورده بود. با اين حال گروهي ديگر معتقدند كه موسسات نظرسنجي براي تخمين آرا در سطح ملي ورزيدگي بيشتري دارند و تخمين آرادر سطح ايالتي و حاشيه شهرها و روستاها پيچيدگي‌هاي فراواني پيدا مي‌كند كه هنوز تا رسيدن به اعتباري كه در سطح ملي براي نظرسنجيها وجود دارد فاصله زيادي است. همچنين بايد در نظر داشت كه بسياري از طرفداران ترامپ در مناطق روستايي زندگي مي‌كنند كه ممكن است به دليل ناآشنايي با زبان نظرسنجي، پاسخ دقيق نداده باشند يا به دليل نداشتن خط تلفن زميني يا چند شغله بودن اساسا در معرض نظرسنجي يا آمار قرار نگرفته باشند. حتي گروهي عنوان مي‌كنند، برخي به دروغ گفته‌اند از بايدن حمايت مي‌كنند، اما در واقع به ترامپ راي خواهند داد، چرا كه ترامپ شخصيت مثبتي در افكار عمومي به ويژه در نزد دانشگاهيان تلقي نمي‌شود وشايد «راي پنهان» را كه ممكن است از چشم نظرسنجيها دور مانده در روز انتخابات خود را نشان دهد. پس اگر براي احتياط نظرسنجي‌هايي كه فاصله كمتر از 5 درصد را در سطح ايالتي نشان مي‌دهند هنوز در دامنه خطاي نظرسنجيها ديده شود، در اين صورت رقابت دو كانديدا بسيار نزديك خواهد بود. اما اگر دامنه خطاي نظرسنجيها به ويژه در سنجش آراي پنهان كم باشد، مسير برد بايدن هموار است.
پنسيلوانياي سرنوشت‌ساز
با توجه به وضعيت آراي الكترال ايالت‌هاي مختلف و با توجه به نظرسنجي‌هاي صورت گرفته، ايالت‌هاي پنسيلوانيا و فلوريدا و آريزونا و ويسكانسين و ميشيگان از مهم‌ترين ايالت‌هايي است كه نتيجه آراي آن در تعيين قطعي رييس‌جمهور امريكا نقش كليدي ايفا خواهد كرد. موسسه معتبر «نيويورك‌تايمز و سي ينا» آخرين نظرسنجيها را روز يكشنبه براي پنج ايالت مهم در روز يكشنبه اين‌گونه ارايه كرده است: ميشيگان 8 درصد، ويسكانسين 11 درصد، پنسيلوانيا 7 درصد، آريزونا 6 درصد و فلوريدا 3 درصد و همه به نفع بايدن. موسسه رويترز نظرسنجي در همين ايالت‌ها را با احتساب نتايج روز يكشنبه با نتايجي مشابه اين‌گونه اعلام كرده است: ميشگان 10 درصد، ويسكانسين 10 درصد، پنسيلوانيا 7 درصد، آريزونا 2 درصد و فلوريدا 2 درصد و همه به نفع بايدن.
ترامپ بايد ايالت‌هاي فلوريدا و پنسيلوانيا را ببرد و در هيچ‌يك از ايالت‌هاي قرمز نبازد. به همين دليل بود كه روز شنبه ترامپ در چهار جمع انتخاباتي در پنسيلوانيا حضور يافت. او در 2016 با برد ايالت‌هاي ميشيگان و پنسيلوانيا و ويسكانسين و فلوريدا توانسته بود اميدهاي هيلاري كلينتون را بر باد دهد. ترامپ روز يكشنبه به ميشيگان، كاروليناي شمالي، فلوريدا، آيووا و جورجيا نيز سفر كرد. با عبرت از حوادث سال 2016، كمپين بايدن براي روزهاي يكشنبه و دوشنبه چندين سخنراني انتخاباتي با حضور بايدن، اوباما، كامليا هريس و همسرش در اين ايالت تدارك ديده‌اند تا شايد بتوانند طرفداران خود را براي حضور در انتخابات و ارايه حداكثري راي تشويق كنند. حضور فعال و همزمان اوباما و بايدن در يك رخداد انتخاباتي در ميشيگان در روز شنبه نيز در همين مسير صورت گرفته است.
به رغم نظرسنجي نيويورك تايمز، تا روز يكشنبه متوسط نظرسنجيها در فلوريدا حدود دو درصد به نفع ترامپ است. اما در پنسيلوانيا حدود 5 درصد بايدن را نسبت به ترامپ پيش نشان مي‌دادند. احتمال بازگشت فلوريدا به كمپين بايدن مشخص نيست، چرا كه واشنگتن پست كه از طرفداران بايدن است نيز دو درصد شاخص را به نفع ترامپ معرفي مي‌كند، پس نظرسنجي نيويورك تايمز با ترديد مواجه مي‌شود. علاوه در پنسيلوانيا نيز شاخص 5 برگرفته از متوسط نظرسنجي‌هاست. يعني نظرسنجي‌هايي هست كه فاصله بايدن را در پنسيلوانيا بيشتر و نظرسنجي‌هايي هست كه فاصله بايدن را كمتر نشان مي‌دهد. با توجه به دامنه 3 يا چهار و حتي پنج درصدي خطاي نظرسنجيها و با توجه به آنكه بر اساس آخرين نتايج، در سطح ايالت‌هاي فلوريدا، پنسيلوانيا و آريزونا فاصله در حد خطاي نظرسنجيها قرار گرفته است و با توجه به موضوع حجم نا مشخص «راي پنهان»، تيم بايدن براي اطمينان از برد خود بايد تلاش خود را در اين ايالت‌ها مضاعف كنند و مراقب باشند كه حداقل پنسيلوانيا را از دست ندهند. مجددا يادآور مي‌شود پنسيلوانيا براي هر دو كانديدا حياتي است و در صورت برد پنسيلوانيا توسط بايدن، شانس ترامپ در حداقل ممكن خواهد بود و بالعكس. عصر روز دوشنبه در آخرين نظرسنجي موسسه معتبر «من موث» بايدن را با 5 درصد و موسسه «مورنينگ كانسولت» با 9 درصد نسبت به ترامپ در پنسيلوانيا پيشتاز نشان مي‌دهد.
اتكاي تيم بايدن به درستي نظرسنجيها و اميد تيم ترامپ به خطاي نظرسنجيها؟
با توجه به وضعيت مطلوب‌تر بايدن نسبت به هيلاري كلينتون در نظرسنجيها، ترامپ براي برنده شدن در انتخابات نيازمند آن است كه دامنه خطاي اكثريت نظرسنجيها حتي بيشتر از 2016 باشد. اگر چنين اتفاقي رخ دهد (پيروزي ترامپ) آنگاه بايد صنعت نظرسنجي امريكا راه جديدي براي تصحيح خود پيدا كند، چرا كه جز انحراف افكار عمومي نقشي ايفا نكرده است. اما با توجه به تجربه 2016 نگراني تيم بايدن در چنين انتخاباتي منطقي است. بايدن براي آنكه نفس راحتي بكشد بايد حداقل يكي از ايالت‌هاي سرخ مثلا جورجيا يا آريزونا را ببرد. البته بايد دانست كه در ايالت‌هاي سرخ، پيشبرد كمپين براي بايدن ساده نبوده است. به‌طور مثال بايدن در تگزاس با حضور غيرمنتظره جوانان وضعيت مناسبي پيدا كرده و حتي مطرح شده پس از ده‌ها سال شايد بتواند اين ايالت را آبي كند. اما همين روز يكشنبه اعلام شد، گروهي از طرفداران ترامپ نسبت به بيش از صد و بيست هزار راي كه به صورت حضور با خودرو (درايو اين) داده شده شكايت كرده و اين مدل را غيرقانوني مي‌دانند. اگر به فرض به بطلان راي بينجامد نمونه‌اي از حمايت دادگاه فدرال از ترامپ و بزرگ‌ترين ابطال آرا در تاريخ انتخابات امريكاست. همين طور در تگزاس گروهي از طرفداران مسلح ترامپ با تهديد تلاش كردند اتوبوس كمپين بايدن در اتوبان را از مسير خارج كنند. اينها تنها نمونه‌هايي از دشواري تلاش انتخاباتي در ايالت‌هاي سرخ است. ملاحظه ديگر طرفداران بايدن احتمال ايجاد مزاحمت از سوي طرفداران افراطي ترامپ در روز انتخابات است كه ممكن است روي حضور آن دسته از طرفداران بايدن كه تا به حال راي نداده‌اند، تاثير منفي بگذارد.
وضعيت نهايي يك روز به انتخابات
روز يكشنبه نشريه «اكونوميست» با تجميع نظرسنجي و مدل سازي خودش شانس برد بايدن را 95 درصد و شانس برد ترامپ را فقط حدود 5 درصد اعلام كرده است. موسسه « فايو ترتي ايت» كه برآيند نظرسنجيها را منتشر مي‌كند با مدل‌سازي خاص خودش، براي بايدن 89 درصد و براي ترامپ تنها 10 درصد شانس برد قائل است. نهايتا جمع بندي بسياري ديگر از موسسات، براي ترامپ شانس حداقل 10 و حداكثر 25 درصد برد آن هم با فاصله نزديك به بايدن قائل هستند و براي بايدن شانس 75 تا 90 درصد پيروزي بزرگ يا نزديك را پيش‌بيني مي‌كنند. براي روشن شدن مساله، فرض بگيريد در يك كيسه صد مهره است و 25 عدد آن نام ترامپ دارد و 75 عدد آن نام بايدن و شما يك مهره را بر مي‌داريد. چقدر احتمال دارد بايدن باشد؟ چقدر احتمال دارد ترامپ باشد؟ بر اساس پيش‌بيني‌هاي موسسات نظرسنجي، در حال حاضر احتمال مهره‌اي به نام ترامپ، يك به چهار و مهره‌اي به نام بايدن سه به چهار است.
در آن سوي فاكس نيوز و ديگر رسانه‌هاي پرقدرت طرفدار ترامپ، رقابت را نزديك دانسته و برد ترامپ و بايدن را قطعي نمي‌دانند و براي هر دو شانس قائل هستند. رييس كمپين ترامپ شامگاه يكشنبه در آخرين اظهارات خود به هواداران خود اطمينان بيشتري داده و ابراز داشته است، ترديدي ندارد ترامپ حداقل 290 راي الكترال را كسب خواهد كرد. برخي خيز ترامپ را غافلگيركننده و از ويژگي‌هاي كمپين او مي‌دانند و احتمال پيروزي بزرگي را براي او مي‌دهند. جمعيت رو به گسترشي كه در برنامه‌هاي ترامپ به ويژه در روزهاي اخير حضور مي‌يابند نيز شاخصي است كه به طرفداران ترامپ اميدواري‌هايي داده است. در اين حال برخي ديگر خيز او را ديرهنگام و نامطمئن قلمداد كرده‌اند. او تنها يك روز فرصت دارد تا فاصله در نظرسنجيها را به شرط معتبر بودن، به زير سه درصد برساند و سپس به حضور قوي طرفدارانش در روز انتخابات (روز سه‌شنبه) اميد ببندد، تا شانس بردن ايالت‌هايي نظير پنسيلوانيا را پيدا كند.
آيا رييس‌جمهور اقليت باز هم انتخاب خواهد شد؟
چنين قطعيتي وجود ندارد. ترامپ بايد از راه تنگي عبور كند تا دوباره انتخاب شود. تا كنون بيش از نود و يك ميليون راي خود را به صورت راي زودهنگام ارايه داده و پيش‌بيني مي‌شود يكي از بزرگ‌ترين انتخابات دهه‌هاي اخير رخ دهد كه در هر صورت اكثريت عددي راي‌دهندگان، طرفداران بايدن هستند. فاكس نيوز دو روز به انتخابات امريكا، فاصله بايدن با ترامپ را در سطح ملي حدود 8 درصد مي‌داند و اين تقريبا از سوي ده‌ها موسسه ديگر نظرسنجي تاييد شده است. فاكس‌نيوز حامي ترامپ مي‌گويد در آخرين نظرسنجي تنها 47 درصد مردم باور داشته‌اند كه ترامپ مجددا انتخاب مي‌شود در حالي كه اين ميزان در ماه سپتامبر حدود 53 درصد بوده است. يعني هر چه به انتخابات نزديك‌تر شده‌ايم از ديد مردم امريكا شانس ترامپ نسبت به گذشته كمتر شده است. پس اگر انتخابات ملي بود، احتمالا با هر ميزان خطاي نظرسنجيها ترديدي در برد بايدن باقي نمي‌ماند. اما آراي الكترال داستان و پيچيدگي‌هاي خود را دارد و محصول زماني است كه جريان راست امريكا قدرت اصلي را داشته و به گونه‌اي طراحي شده كه بيشترين قدرت را به آنان مي‌دهد. اينكه آيا خيز ترامپ و طرفدارانش ديرهنگام است يا خير، فقط هنر پيشگوهاست در غير اين صورت بايد تا پايان اعلام نتايج صبر كرد. استراتژيست‌هاي كمپين ترامپ، جبران را دشوار مي‌دانند، اما طرفداران متعصبش باور به خطاي نظرسنجيها و تكرار 2016 دارند. از سوي ديگر استراتژيست‌هاي كمپين بايدن اميدوارند، اما طرفدارانش نگران و چشم اميدشان به درستي نظرسنجي‌هاست. در هر صورت چه ترامپ برود و چه بماند، ميراث او به ويژه نهادينه‌سازي دروغ، رويكرد غير علمي، زن‌ستيزي و نژادپرستي و تخريب سيستماتيك او بر نهادهاي حكومتي امريكا، در جامعه قطبي شده و هيات حاكمه امريكا لمس خواهد شد. اگراو بماند و مخصوصا اگر در سنا هم جمهوري‌خواهان اكثريت بياورند، احتمالا بسياري از ساختارهاي امريكا به نفع جريان راست امريكا تغييرات بنيادي خواهد داشت، چنانكه در تغييرات دادگاه عالي مشاهده شد و چه بسا تلاش شود در صورت امكان قوانين انتخابات هم به گونه‌اي تغيير كند كه تا مدت‌ها نتوان شاهد استقرار جريان ديگري در كاخ سفيد بود و اگر گروه رقيب او يعني دموكرات‌ها برنده شوند و سنا و كنگره را در اختيار داشته باشند، چه بسا آنان هم با توجه به تجربه 2016 به سوي ملي‌تر كردن انتخابات امريكا پيش روند. موضوع بي‌اعتبار سازي سيستم انتخابات امريكا و تنش‌هاي احتمالي و مدت‌دار پس از انتخابات، مخصوصا در صورت نزديك بودن آرا و مدعي شدن ترامپ نكته ديگري است كه از هم اكنون زمزمه‌هاي آن شنيده مي‌شود و نمونه آن نيز در برخورد پليس با راي‌دهندگان طرفدار بايدن در كاروليناي شمالي ديده شد و آثار آن تا مدت‌ها گريبانگير جامعه و حاكميت امريكا خواهد بود و درباره آن بايد بعدا به گفت گو نشست.
در آخرين لحظات نگارش اين يادداشت در عصر دوشنبه، گزارش موسسات نظرسنجي به نفع بايدن و گزارش ميداني رسانه‌هاي امريكايي حاكي از فضاي عدم اطمينان و نگراني و اضطراب در هر دو كمپين است.
چهارمين و آخرين گزارش از انتخابات امريكا را با همان جمله‌اي پايان مي‌دهم كه نخستين يادداشت را با آن آغاز كرده بودم. نگارنده پيشگو نيست و بايد بر اساس داده‌ها قضاوت كند و صرفا پاي احتمالات به ميان مي‌آيد، مخصوصا كه آنجا زندگي نمي‌كنيم و نمي‌توانيم از نزديك با مشاهدات ميداني، شرايط را تحليل كنيم. تا انتخابات تمام نشود، ميزان واقعي «راي پنهان» و خطاي نظرسنجيها هم روشن نخواهد شد. اين را هم پنهان نمي‌كنم كه راي آوردن ترامپ را براي زخم‌هايي كه به مردم شريف و منافع كشورم وارد آورده، دوست نداشته و ندارم و همچنين او را فاجعه بزرگ‌تري براي بشريت مي‌دانم. اما تلاش شد در اين يادداشت‌ها تصوير واضح‌تري از انتخابات امريكا ارايه شود و تا جايي كه ممكن بود تمايلات شخصي در متن وارد نشود.
با تبريك ايام ولادت رحمه للعالمين، پيامبر اعظم(ص)، تا يادداشت تحليلي پس از انتخابات درباره ارزيابي درستي يا نادرستي نظرسنجيها و پيش‌بيني‌ها و دلايل آن، مخاطبان محترم را به خدا مي‌سپارم.