ترامپ چه سناريوهايي براي تغيير نتيجه انتخابات به نفع خودش دارد؟
هزار راه نرفته
شهاب شهسواري
پنج روز از انتخابات امريكا مي‌گذرد، اما هنوز نشانه‌اي از اعلام نهايي آرا وجود ندارد. بر اساس مواد قانون اساسي امريكا، نتيجه انتخابات در امريكا روز 6 ژانويه 2021 (17 دي ماه 1399) پس از تاييد شمارش آراي هيات‌هاي الكترال ايالتي توسط كنگره امريكا مشخص مي‌شود. در دوماه باقي مانده تا آن روز احتمال اتفاقات بسيار زيادي وجود دارد كه مي‌تواند سرنوشت دولت بعدي امريكا را به شكل چشمگيري تحت تاثير قرار دهد. گاه‌نماي پيش روي انتخابات به اين صورت است: پس از آنكه انتخابات عمومي در اولين سه‌شنبه ماه نوامبر برگزار شد، هر ايالت نمايندگان الكترال خود را معرفي مي‌كند، هيات‌هاي الكترال ايالت‌ها اولين دوشنبه بعد از دومين چهارشنبه ماه دسامبر بعد از انتخابات گرد هم مي‌آيند تا رييس‌جمهور را برگزينند. بعد از اين جلسه، كنگره امريكا روز 6 ژانويه نتيجه راي‌گيري را تاييد و رييس‌جمهور امريكا را انتخاب مي‌كند. نظر روز 6 ژانويه كنگره، چه آراي همه ايالت‌ها اعلام شده باشد، چه نشده باشد و چه هيات‌هاي الكترال رييس‌جمهور را انتخاب كرده باشند، چه نكرده باشند بايد در اين روز اعلام شود.
آنچه امروز به عنوان نتيجه راي‌گيري در ايالت‌هاي مختلف امريكا اعلام مي‌شود، در‌واقع نتايج تاييد نشده آرا است. هر يك از نامزدها تلاش خواهند كرد تا در صورت نياز نتايج مورد اشاره را به چالش بكشند و همان گونه كه كارزار انتخاباتي ترامپ تلاش گسترده‌اي را براي اقامه دعاوي قضايي از روند دريافت آرا و شمارش آرا در ايالات مختلف آغاز كرده، ممكن است در ادامه مسير تا پيش از تعيين رسمي رييس‌جمهور در امريكا اين آرا با راي دادگاه‌ها مبني بر ابطال صندوق‌ها يا حذف بخشي از آرا، اين نتايج دستخوش تغيير شود. در اين شرايط احتمال‌هاي زيادي در مورد نتيجه انتخابات وجود دارد كه حتي ممكن است شرايط حقوقي اين انتخابات را تا حدي پيچيده كند كه قانونگذاران امريكايي مانند سال 1876 مجبور باشند يك راهكاري ميانبر براي عبور از شرايط انتخاباتي پيش‌بيني نشده در قانون اساسي پيدا كنند. آنچه در ادامه مي‌آيد، بررسي تعدادي از احتمالات در مورد نتيجه انتخابات 2020 در امريكا است.
1- ترامپ در تماس با بايدن به او تبريك مي‌گويد
هر چند اين اتفاق عادي‌ترين رويه در سياست امريكا در دهه‌هاي گذشته محسوب مي‌شد، اما انتخابات اخير و شخصيت ترامپ نشان مي‌دهد كه فعلا اين اتفاق ساده، دور از ذهن‌ترين حالت محسوب مي‌شود. ممكن است اين سوال پيش بيايد كه چگونه قبل از اعلام رسمي نتايج آرا در ايالات مختلف، يك نامزد ممكن است شكست خود را قبول كند و به ديگري براي پيروزي تبريك بگويد؟ جواب در اين است كه با شمارش بخش زيادي از آرا، مي‌توان با استفاده از محاسبات رياضي، جمع‌آوري اطلاعات محلي ستادهاي انتخاباتي و ارزيابي روند شمارش آرا نتيجه آرا را پيش‌بيني كرد.
كارزارهاي انتخاباتي دو نامزد رياست‌جمهوري، اطلاعات نسبتا دقيقي از تركيب آرا در ايالت‌هاي مختلف دارند. اين كارزارها در طول ماه‌هاي پيش از انتخابات از تركيب و رويكرد حوزه‌هاي راي‌گيري باخبر شده‌اند و به صورت تقريبي ميزان استقبال از نامزد حزب‌شان را مي‌دانند. ناظران داوطلب كارزار هر نامزد در محل شمارش آرا حضور دارند، آراي حضوري معمولا در همان شب اول شمرده مي‌شود و نتيجه آن معلوم است. اختلاف نظر اصلي در انتخابات جاري، مربوط به آراي غيابي است كه از طريق پست ثبت شده‌اند. اما واقعيت اينجاست كه پيش‌بيني نتيجه شمارش آراي پستي چندان سخت نيست، چرا كه در هر حوزه راي‌گيري معلوم است چه تعداد از راي‌دهندگان ثبت‌نام كرده درخواست تعرفه برگه راي پستي كرده‌اند. همه اين راي‌دهندگان نام خود را به عنوان هوادار يكي از دو حزب يا مستقل ثبت كرده‌اند. با محاسبات ساده رياضي با تقريب نزديكي مي‌توان به سادگي تركيب راي‌دهندگان پستي را حتي پيش از بازكردن پاكت‌ها و شمارش آرا پيش‌بيني كرد. در چنين شرايطي، نامزدي كه احساس مي‌كند با شمارش آراي بيشتر شكست او عيان‌تر مي‌شود، به جاي اينكه صبر كند تا با اعلام نتايج دقيق‌تر و شكست با اختلاف سنگين‌تر از ميدان خارج شود، از خود تواضع و فروتني نشان دهد و قبل از تمام شدن شمارش آرا، پيروزي رقيبش را تبريك بگويد. اما چنين نوعي از تواضع و فروتني در رييس‌جمهور كنوني امريكا وجود ندارد و به نظر نمي‌رسد كه تا پيش از استهلاك تمام مسيرهاي ممكن براي عوض كردن نتيجه انتخابات، حاضر به پذيرفتن صفت «شكست خورده» پشت نام خود باشد.
2- ترامپ بعد از اعلام نتايج شمارش آرا در ايالات مختلف شكست را مي‌پذيرد
با گذشت 5 روز از انتخابات اگر طرفي كه در انتخابات باخته است، زودتر از اعلام نتايج همه ايالت‌ها باختش را نپذيرفت، منطقي به نظر مي‌رسد كه بعد از اينكه باختش قطعي شد، عاقبت اين حقيقت را بپذيرد و به رقيبش براي پيروزي تبريك بگويد. هر چند آراي عمومي در تعيين رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا نقش اصلي را بازي نمي‌كند، اما نتايج آراي ايالتي، سرنوشت راي الكترال اين ايالت‌ها را تعيين مي‌كند. اگر يك نامزد با كسب پيروزي در تعداد مشخصي از ايالت‌ها، تعداد مشخصي از آراي الكترال (270 راي) را به دست بياورد، ديگر قطعا پيروز ميدان محسوب مي‌شود.
اما اين قطعيت در امريكا چندان هم قطعي نيست. اما و اگرهاي مختلفي در مورد آراي الكترال وجود دارد. اول اينكه حتي بعد از اعلام نتيجه قطعي در يك ايالت، راه طرف بازنده براي اقامه دعوا در مورد تقلب و تخلف در راي‌گيري بسته نيست. يعني اينكه ايالت مورد مناقشه و آراي الكترالش به نتيجه دعاوي قضايي بستگي خواهد داشت.
3- ترامپ درخواست بازشماري آرا مي‌كند
علاوه بر دعواهاي حقوقي، هر ايالت قوانين خاصي در مورد بازشماري آرا دارد. احتمال كشيدن كار به بازشماري در برخي از ايالت‌ها، حتي بدون درخواست دونالد ترامپ هم وجود دارد.
در ايالت پنسيلوانيا، اگر اختلاف آراي دو نامزد رقيب كمتر از 0.5 درصد باشد، به صورت خودكار بازشماري آرا انجام مي‌شود. اگر اختلاف بيشتري از نيم درصد باشد، آنگاه طرفي كه خواهان بازشماري است بايد ظرف پنج روز از اعلام نتيجه در دادگاه اقامه دعوا كند و اثبات كند كه در روند شمارش آرا تخلف‌هايي وجود داشته است. اگر دادگاه راي به بازشماري بدهد، خواهان بايد هزينه بازشماري آرا را پرداخت كند. در جورجيا، قانون بازشماري خودكار وجود ندارد، اما در صورتي كه اختلاف آرا كمتر از نيم درصد باشد، با درخواست يك نامزد امكان بازشماري آرا با هزينه ماليات‌دهندگان ايالت وجود دارد. در ايالت ويسكانسين در صورتي كه اختلاف دو نامزد كمتر از يك درصد باشد، يك طرف مي‌تواند درخواست بازشماري بدهد. اگر اين اختلاف كمتر از 0.25 درصد باشد، هزينه بازشماري توسط ايالت پرداخت مي‌شود و بين 0.25 تا يك درصد را نامزد خواهان بازشماري بايد پرداخت كند. در ميشيگان، قانون بر اساس درصد نيست و اگر اختلاف آرا كمتر از 2 هزار راي باشد، بازشماري خودكار آغاز مي‌شود.
در نوادا اساسا هيچ محدوديتي براي بازشماري وجود ندارد. هر نامزد مي‌تواند درخواست بازشماري بدهد، اما بايد هزينه بازشماري را پرداخت كند. در آريزونا هم اگر اختلاف آرا كمتر از 0.1 درصد آرا باشد، به صورت خودكار بازشماري انجام مي‌شود. به استثناي آريزونا همه ايالت‌هاي ديگر محدوديت زماني 7 تا 30 روزه براي تكميل بازشماري دارند و بر اساس راي ديوان عالي در مناقشه انتخاباتي 2000 امكان تمديد اين مهلت وجود ندارد.
بسياري از كارشناسان معتقدند به جز ايالت جورجيا، در بقيه ايالت‌ها اختلاف آراي بايدن با ترامپ چندان زياد است كه بازشماري كمكي به پيروزي ترامپ نخواهد كرد. اما اين بازشماري‌ها فرصتي به ترامپ مي‌دهد تا ابتدا پذيرش شكست را به تاخير بيندازد و در كنار آن به تلاش‌هاي قضايي‌اش براي ابطال آرا ادامه دهد.
4- ترامپ درخواست ابطال آراي پستي را مي‌كند
آنچه امروز در انتخابات امريكا اتفاق مي‌افتد، رويدادي غيرقابل پيش‌بيني نيست. رييس‌جمهور امريكا از زمان آغاز كارزار انتخاباتي‌اش فشار براي نامشروع جلوه دادن راي‌گيري پستي را آغاز كرده بود. در حالي كه دموكرات‌ها به دليل شيوع گسترده بيماري كرونا، راي‌دهندگان‌شان را دعوت به استفاده از امكان راي‌گيري غيابي و پستي مي‌كردند، ترامپ به شدت تلاش مي‌كرد تا جلوي مشاركت غيابي راي‌دهندگان را بگيرد. ترامپ بارها گفته بود كه آراي پستي را «مخدوش»، «تقلبي» و «غيرمشروع» مي‌داند. او همچنين تاكيد كرده بود كه از نظر او انتخاباتي مورد قبول است كه در همان شب اول، نتيجه‌اش روشن شود. اگر قرار بود كه در شب نخست نتيجه انتخابات امريكا روشن شود، در بسياري از ايالت‌هايي كه با شمارش آراي بيشتر جو بايدن پيشتاز شده است، در همان شب اول، ترامپ برنده محسوب مي‌شد. اما ترامپ هنوز اميدوار است كه به سه‌شنبه شب بازگردد، كارزار تبليغاتي او با همكاري كميته ملي حزب جمهوري‌خواه تلاش خواهند كرد تا تقريبا همه آرايي را كه بعد از شب انتخابات شمرده شده‌اند را به نحوي ابطال كنند. به اعتقاد ترامپ و اطرافيانش، آراي اخذ شده در روز انتخابات، همان روز شمرده شده‌اند، اما آراي ديگري كه باعث اطاله روند شمارش آرا شده‌اند، آرايي هستند كه به صورت پستي داده شده‌اند و بخشي از آنها بايد ابطال شود. ترامپ در طول ماه‌هاي گذشته هزاران استدلال شبه‌حقوقي در مورد دليل نامشروع برشمردن آراي پستي ارايه داده است. ترامپ و اطرافيانش مي‌گويند برخي از اين آرا به اجبار براي كساني ارسال شده‌اند كه قصد شركت در انتخابات نداشته‌اند و آنها را به‌رغم خواسته‌شان وادار به راي دادن كرده‌اند. استدلال ديگر بي‌مبالاتي ماموران پست و دور ريختن آراي يك نامزد و نگه داشتن آراي نامزد ديگر است. استفاده از هويت افراد فوت شده، احتمال راي تكراري براي يك نفر، يكي از طريق پستي و يكي از طريق حضوري از ديگر ايراداتي است كه طرفداران ترامپ از آراي پستي مي‌گيرند. علاوه بر همه اينها در برخي ايالت‌ها كارزار ترامپ به مقررات احراز هويت آراي پستي و مقررات دريافت آراي پستي تا چند رو بعد از انتخابات اعتراض دارند.
5- ترامپ به ديوان عالي شكايت مي‌برد
ترامپ در طول چهار سال رياست‌جمهوري‌اش با بخت و اقبال بالا موفق شد كه 3 قاضي محافظه‌كار را در ديوان عالي 9 نفره ايالات متحده امريكا منصوب كند. با انتصاب ايمي كوني برت، قاضي محافظه‌كاري كه درست يك هفته قبل از انتخابات وارد ديوان عالي شد، تركيب آراي قضات ديوان عالي 6 به 3 به نفع محافظه‌كاران حامي ترامپ است. بسياري از تحليلگران معتقد بودند كه اگر كار انتخابات سال جاري مانند سال 2000 به ديوان عالي بكشد، ترامپ از بخت بالايي براي پيروزي برخوردار است. دونالد ترامپ بارها در سخنراني‌هاي پساانتخاباتي گفته است كه به ديوان عالي رجوع خواهد كرد. سال 2000 ديوان عالي در مورد تمديد يا توقف مهلت بازشماري آرا در ايالت فلوريدا، به نفع جورج بوش راي داد و اجازه داد كه بدون بازشماري كامل آراي اين ايالت سرنوشت انتخابات معلوم شود. به اعتقاد ناظران اين اميدواري ترامپ بيهوده است، دعواهاي ترامپ متعدد و متفاوت است و بعيد است كه بعد از راي محاكم محلي، ايالتي و فدرال، ديوان عالي همه اين پرونده‌ها را براي رسيدگي قبول كند. در نهايت اگر فرض كنيم كه دعواي حقوقي دو نامزد مانند سال 2000 به يك پرونده و يك ايالت محدود شود، شايد ديوان عالي بتواند رييس‌جمهور آينده را انتخاب كند.
6- بازي الكترال كالج 269 به 269 مي‌شود
هنوز احتمال بسيار ناچيزي وجود دارد كه هيچ يك از دو نامزد انتخابات سال جاري نتوانند حدنصاب 270 راي لازم را به دست بياورند. واقعه‌اي كه تاكنون در تاريخ انتخابات امريكا رخ نداده است، اما راه‌حل آن در قانون اساسي پيش‌بيني شده است. البته احتمال بي‌سابقه ديگري هم وجود دارد و آن، اين است كه برخي اعضاي هيات الكترال ايالت، از نامزد برنده در آراي عمومي آن ايالت حمايت نكند و به قول امريكايي‌ها هيات‌هاي ياغي شكل بگيرند. در نيمي از ايالت‌هاي امريكا هيچ قاعده قانوني وجود ندارد كه نمايندگان هيات الكترال را موظف بكند تا به راي عمومي در ايالت‌شان احترام بگذارند. در هر صورت اگر بعد از شمارش كامل آرا در ايالت‌هاي باقيمانده، جو بايدن فقط در جورجيا پيشتاز باشد و دونالد ترامپ به شكل غيرمنتظره‌اي با آراي بيشتري در آلاسكا، نوادا، آريزونا، پنسيلوانيا، كاروليناي شمالي و يك حوزه كنگره ايالت مين برنده شود، آنگاه 269 در برابر 269 راي اتفاق مي‌افتد. اما اين شرايط بسيار نادر به لحاظ رياضي، غيرمنتظره نيست و راه‌حل آن در مورد بعدي پيش‌بيني شده است.
7- كالج الكترال نمي‌تواند رييس‌جمهور را انتخاب كند
در شرايط 269 به 269 يا هر دليل ديگري كه باعث شود كالج الكترال به نتيجه قطعي نرسد، هيچ يك از نامزدها از آراي كافي براي پيروزي در انتخابات بهره‌مند نمي‌شود، اما اين نتيجه تاثيري در تصميم‌گيري كنگره در 6 ژانويه براي تعيين رييس‌جمهور ايجاد نمي‌كند. سال 1876، در چهار ايالت جنوبي امريكا بر سر تعيين برنده هر ايالت مناقشه پيش آمد، در نتيجه هر ايالت دو گروه متفاوت دموكرات و جمهوري‌خواه را براي راي دادن به كالج الكترال اعزام كرد، موضوعي كه باعث شد هيات‌هاي الكترال از تصميم‌گيري باز بمانند. بر اساس قانون در صورت ناتواني كالج الكترال از تعيين نامزد پيروز، مجلس نمايندگان مسوول تعيين رييس‌جمهور امريكاست. در اين شرايط مجلس نمايندگان نه در جلسه عادي، بلكه در جلسه ويژه تشكيل جلسه مي‌دهد. به جاي 435 راي، فقط 50 راي در اين جلسه محاسبه مي‌شود. محاسبه 50 نماينده به اين شكل است كه هر ايالت اگر تعداد بيشتري از نمايندگانش متعلق به يك حزب باشند، به آن حزب تعلق مي‌گيرد. در حال حاضر بر اساس تركيب مجلس نمايندگان كنوني امريكا، دموكرات‌ها با 232 كرسي، اكثريت آراي عمومي مجلس را در اختيار دارند، اما به لحاظ تركيب ايالتي، جمهوري‌خواهان با 26 راي در مقابل 24 راي اكثريت دارند. در نتيجه به شكل معجزه‌آسايي اگر كار انتخابات امسال به كنگره برسد، احتمال پيروزي ترامپ بسيار زياد است.
در طول تاريخ امريكا تاكنون دو بار مجلس نمايندگان راسا رييس‌جمهور را انتخاب كرده است. كار انتخابات در سال‌هاي 1800، 1824 و 1876 با ناتواني الكترال كالج در انتخاب رييس‌جمهور به مجلس نمايندگان رسيد. در انتخابات 1824 به علت تعدد نامزدها و پراكندگي آراي ايالت‌ها هيچ يك از نامزدها به اكثريت مورد نياز كالج الكترال نرسيدند، نهايتا مجلس نمايندگان جان كويينسي آدامز را به رياست‌جمهوري امريكا برگزيد. در انتخابات 1800 وضعيت تا حدود زيادي پيچيده‌تر بود. در اين انتخابات براي اولين بار هر نماينده الكترال به جاي اينكه دو راي خود را به يك نامزد بدهد، براي اولين بار ساختار انتخابات دو نفر ايجاد شد. حزب جمهوري‌خواهان- دموكرات كه در اين انتخابات با جان آدامز، رييس‌جمهور وقت حزب فدراليست رقابت مي‌كرد، توماس جفرسون و آرون بر را به عنوان دو نامزد رياست‌جمهوري و معاونت معرفي كرده بود. جمهوري‌خواهان- دموكرات قصد داشتند جفرسون يك راي الكترال بيشتري از آرون بر داشته باشد تا بتواند مستقيما رييس‌جمهور شود، اما به دليل جاه‌طلبي آرون براي رسيدن خودش به مقام رياست‌جمهوري، آراي الكترال اين دو نامزد مساوي شد و كار به مجلس نمايندگان كشيد كه نهايتا توماس جفرسون را به رياست‌جمهوري برگزيد. سال 1876 شرايط از اين هم پيچيده‌تر بود و نهايتا مجلس نمايندگان نتوانست رييس‌جمهوري را انتخاب كند.
8- كنگره نمي‌تواند تصميم بگيرد
اين شرايط دست‌كم در حال حاضر كاملا غيرممكن به نظر مي‌رسد، چرا كه هر چند مجلس نمايندگان و سنا توسط دو حزب مختلف اداره مي‌شوند، اما اكثريت ايالتي مجلس نمايندگان با جمهوري‌خواهان است. در نتيجه اگر كار انتخابات امسال به كنگره بكشد، ترامپ و حزب جمهوري‌خواه برنده قطعي انتخابات خواهند بود. اما شرايط ناتواني مجلسين امريكا از تصميم‌گيري در انتخابات مشهور 1876 اتفاق افتاده است. اگر مجلس نمايندگان به آراي 25-25 برسد، آنگاه انتخاب رييس‌جمهوري در اختيار سنا قرار مي‌گيرد. اما شرايطي هم هست كه سنا و مجلس نمايندگان، نظر كاملا متفاوتي در مورد نامزد رياست‌جمهوري دارند، موضوعي كه در قانون اساسي امريكا در مورد آن هيچ راه‌حلي وجود ندارد. مجلس نمايندگان در اختيار دموكرات‌ها بود و سنا در اختيار جمهوري‌خواهان، در نتيجه مجلس نمايندگان نامزد دموكرات را پيروز انتخابات معرفي كرد و سنا، نامزد جمهوري‌خواهان. سال 1877 بعد از آنكه كنگره از انتخاب رييس‌جمهور باز ماند، سياستمداران امريكايي تصميم گرفتند كه يك نهاد موقت جديد تاسيس كنند. كميسيون ملي انتخابات در سال 1877 با توافقي كه به «مصالحه بزرگ 1877» ميان دو حزب مشهور شد، با حضور پنج نماينده از حزب دموكرات، پنج نماينده از حزب جمهوري‌خواه و پنج قاضي ديوان عالي تشكيل شد. اين كميسيون تصميم گرفت كه نامزد جمهوري‌خواهان برنده انتخابات باشد. به‌رغم دعاوي بعدي، از جمله اينكه مجلس نمايندگان با تصويب قطعنامه‌اي غيرالزام‌آور، ساموئل تيلدن، دموكرات را به عنوان رييس‌جمهور اعلام كرد، اما با پذيرش تيلدن، مقام رياست‌جمهوري به روتر فورد هيز جمهوري‌خواه رسيد. به فرض محال اگر شرايط انتخابات سال جاري به اختلاف‌نظر ميان مجلس نمايندگان و كنگره برسد، آنگاه به اعتقاد كارشناسان حقوقي بايد به رويه حقوقي سال 1877 بازگشت و با همان روش قضيه را حل و فصل كرد.
همانگونه كه پيش‌بيني مي‌شد ، ترامپ شكست را نپذيرفت
رييس‌جمهور امريكا پس از اعلام خبر پيروزي جو بايدن در رسانه‌ها، در بيانيه‌اي اعلام كرد انتخابات هنوز تمام نشده است. در اين بيانيه آمده است: همه ما مي‌دانيم جو بايدن شتابزده تلاش مي‌كند تا به شكل غيرواقعي خود را برنده نشان دهد و مي‌دانيم چرا رسانه‌هاي متحد او به سختي تلاش مي‌كنند به او كمك كنند. آنها نمي‌خواهند حقيقت برملا شود. واقعيت محض اين است كه راه درازي به پايان اين انتخابات باقي مانده است. جو بايدن در هيچ ايالتي رسما برنده اعلام نشده، بگذريم از ايالت‌هايي كه نتايج‌شان مناقشه‌برانگيز است و شامل بازشماري اجباري مي‌شوند يا در ايالت‌هايي كه كارزار ما چالش‌هاي حقوقي معتبر و مشروع مطرح كرده كه مي‌تواند باعث پيروزي نهايي ما شود. براي نمونه در پنسيلوانيا، ناظران ما اجازه پيدا نكرده‌اند تا دسترسي معني‌داري به فرآيند شمارش آرا داشته باشند. آراي قانوني رييس‌جمهور را مشخص مي‌كنند؛ نه رسانه‌ها.