آيا مي‌توان به رشد شاخص بورس اميدوار بود؟
چشم‌انداز تازه براي بازار سهام
ندا جعفري
اين روزها شاهد واكنش بازارها به رويداد سياسي در امريكا هستيم، با قطعي شدن رياست‌جمهوري جو بايدن در امريكا و همچنين باتوجه به تاكيد بانك مركزي درخصوص لزوم تخليه حباب قيمتي ارز در بازار، به نظر مي‌رسد كه همچنان شاهد اصلاح قيمتي در بازار ارز باشيم
به گونه‌اي كه نرخ دلار امريكا پس از اعلام اين خبر و در روز يكشنبه ۱۸ آبان ۱۳۹۹ در صرافي‌هاي بانكي نسبت به روز شنبه مجددا كاهش يافت و به كانال ۲۲ هزار و ۸۹۰ تومان رسيد. اين موضوع به‌طور قطع اثرات خود را بر بازار سرمايه نيز خواهد داشت و در حال حاضر نيز منجر به كاهش قيمت برخي سهام ارزنده به كمتر از ارزش ذاتي خود شده و به جرات مي‌توان گفت كه قيمت سهام برخي شركت‌ها با قيمت‌هاي دلار زير ۲۰ هزار تومان محاسبه شده و در برخي صنايع به ۱۵ هزار تومان هم رسيده است، وضعيت به گونه‌اي است كه از اواسط تابستان تا امروز ريزش‌هاي شاخص بورس ادامه دارد و شاخص بورس حدود ۴۰درصد افت كرده است، كارشناسان بورسي معتقدند؛ در چند ماه گذشته توصيه تمام مسوولان بازار سرمايه و سياستگذاران اقتصادي و... سرمايه‌گذاري بلندمدت در اين بازار بوده است، اما اشخاصي كه به اين توصيه‌ها عمل كردند هرروز متحمل ضرر و زيان بيشتري نسبت به‌روز قبل شده‌اند و به همين علت هم، بسياري از سهامداران، در صف‌هاي فروش قرار دارند تا هر چه سريع‌تر سهم خود را بفروشند و از اين بازار خارج شوند. مهيار بقايي كارشناس بازار سرمايه در پاسخ به اين پرسش كه چرا شاخص بورس ابتداي سال اين‌قدر رشد كرد و چگونه بورس دچار افت شد؟ به اعتماد مي‌گويد: چند عامل در كنار هم موجب رشد شاخص بورس شده بود كه مهم‌ترين عامل منفي شدن نرخ بهره واقعي و رشد پايه پولي بود، از اواخر سال گذشته به علت عدم افزايش نرخ بهره اسمي از سمت بانك مركزي و كسري بودجه دولت در بودجه مصوب نرخ بهره واقعي به‌شدت منفي شد و اين به معني تبديل سرمايه افراد به دارايي مثل ملك، خودرو، دلار، طلا و... بود و بالطبع بورس نيز از اين قاعده مستثنا نبود و درنهايت اين افزايش قيمت باعث رشد ارزش دارايي‌هاي شركت‌هاي بورسي شد. او در ادامه به شعار حمايت از بورس دولت و قحطي سهام اشاره مي‌كند و يادآور مي‌شود: زماني كه سرمايه‌گذار بداند محلي وجود دارد كه مسوول دولتي مي‌گويد ما از آنجا حمايت مي‌كنيم، اين‌گونه تلقي مي‌شود كه هر مقداري بخواهي مي‌تواني بخري و براي فروش به همان شخص شعار‌دهنده يعني «دولت» هم بفروشي. بقايي ادامه مي‌دهد: زماني كه بيشتر سهام‌هاي شاخص در بورس دولتي هستند و شركت‌هاي دولتي در عرضه و فروش سهام آنها حساسيت به خرج مي‌دهند؛ (بهتر است بگوييم هيچ برنامه‌اي براي شركت‌هاي خود ندارند)، طبيعتا قحطي عرضه سهام و كمبود آن در بورس شكل مي‌گيرد.
فضاي مجازي در نوسان شاخص بورس بي‌تاثير نيست
اين كارشناس بازار سرمايه به رفتار هيجاني سرمايه‌گذاران اشاره مي‌كند و در ادامه مي‌گويد: بعضي قوانين و مقررات وضع شده در بورس در اين مدت مانند تعيين دامنه نوسان بورسي (صف خريد و صف فروش)، حجم مبنا و... موجب ايجاد رفتارهاي هيجاني و هجوم شديدتر در بورس شدند و باتوجه به اينكه سرمايه‌گذاران هم شرايط را مي‌بينند و فقط «رشد سهام» را نظاره‌گر هستند با تبليغ چند كانال تلگرامي و... سريعا در صف‌هاي خريد يا فروش قرار مي‌گيرند تا از قافله جا نمانند. اين موضوع بسيار حائزاهميت است كه متاسفانه سهامداران ما فاقد استراتژي و محاسبه سود و زيان سهم خود هستند و اطلاعات بورسي ضعيفي دارند.
بقايي درخصوص ريزش‌هاي شاخص بورس كه از تابستان شدت گرفته نيز مي‌گويد: تنها يك عامل بسيار مهم در اين ميان وجود دارد و آن هم اين است كه اين ابهام وجود دارد كه دولت در تير ماه و اوايل مرداد ماه (طبق آمار بانك مركزي) هر هفته ٤ الي ٧ هزار ميليارد تومان از طريق حراج اوراق بدهي، كسري بودجه خود را تامين مي‌كرد و حتي در مقاطعي رشد پايه پولي متوقف و منفي هم شده بود كه باتوجه به افزايش نرخ بهره اسمي از طريق اين اوراق و كاهش نرخ تورم انتظاري به علت توقف رشد پايه پولي و همچنين عرضه‌هاي سهام از طرف دولت، شاخص‌هاي بورس شروع به ريزش كردند.
او در ادامه مي‌گويد: اگر همين عللي كه موجب رشد بورس در اين مدت شد را دوباره بررسي كنيم به اين نتيجه مي‌رسيم كه رشد بورس در يك سال گذشته به برنامه بانك مركزي در مورد رشد پايه پولي و نيز منفي شدن نرخ بهره واقعي برمي‌گردد.
اين كارشناس بازار سرمايه معتقد است: در حال حاضر قوانين دامنه نوسان و حجم مبنا هنوز رفع نشده و با اعمال قوانيني مانند عدم خريد و فروش روزانه، مسدود شدن كد معاملاتي در صورت حذف در صف‌هاي فروش در زمان پيش گشايش و... سرمايه‌گذاران را به انجام رفتار هيجاني تشويق مي‌كند و در اين شرايط سرمايه‌گذاران كاملا مستعد نشستن در صف‌هاي خريد هستند. اين نكته را نبايد فراموش كرد كه در حال حاضر دولت پولي ندارد كه حمايت از بورس را انجام دهد زيرا اگر داشت كسري بودجه خود را تامين مي‌كرد.
او معتقد است: مي‌توان انتظار داشت در اين مدت باقيمانده تا پايان سال ١٣٩٩ شاخص بورس رشد منطقي ولي نه مانند اوايل سال داشته باشد، هر چند ممكن است تغييراتي در بخش كاهش تحريم‌ها صورت گيرد اما اين مساله زمان‌بر خواهد بود و هر دو كشور به راحتي سر ميز مذاكره برنمي‌گردند اما موضوع مهم كاهش انتظار تورمي از سوي مردم بود كه در حال رخ دادن است. بقايي در ادامه مي‌گويد: باتوجه به پيش‌بيني‌هايي كه از سياست‌هاي رييس‌جمهور منتخب امريكا وجود دارد و فروش مجدد نفت ايران تب التهاب دلار در بازار فروكش كرده و بورس نيز به اين موضوع واكنش نشان داده و به نظر مي‌رسد شاخص كل بورس در محدوده يك ميليون و ۲۰۰ هزار واحدي بماند.
او معتقد است: همچنان برخي سهم‌ها در بورس مانند سهام پتروشيمي‌ها ارزنده هستند و جاي رشد هم دارند ضمن آنكه پس از گشايش‌هاي اقتصادي وضعيت صادرات محصولات مختلف نيز بهبود پيدا مي‌كند و اوضاع شركت‌هاي بورسي نيز بهتر خواهد شد ضمن آنكه از سال گذشته ميزان رشد بورس در برخي سهم‌ها بين ۱۰۰ تا ۲۰۰درصد بوده (مثلا سهم ۸۰۰ توماني يك شركت پالايشگاهي به ۶۰۰۰ تومان رسيد و ۸ برابر شد) و اين ريزش ۴۰درصدي كه از تابستان شاهد آن هستيم پس از اين رشدها كاملا طبيعي است. براساس اين گزارش، در پايان معاملات روز يكشنبه ۱۸ آبان، بورس تهران با افت ۲۲ هزار و ۴۰۲ واحدي همراه بود و شاخص كل به يك ميليون و ۲۴۰ هزار و ۴۸۴ واحد رسيد. كارشناسان اقتصادي معتقدند: انتخاب بايدن و رويكرد او براي برگشت به برجام، با پيش‌شرط‌هايي همراه خواهد بود كه توافق را آسان جلوه نخواهد داد اما آنچه تا اين لحظه حائز اهميت بوده، اين است كه همه بازارها از بازار ارز گرفته تا طلا و خودرو به صورت موقت، نزولي شده‌اند.