فوتبال و كودتا
مرتضي ميرحسيني
ماجراي سقوط دولت چپ‌گراي شيلي در سپتامبر 1973 همزمان شد با رقابت دور نهايي انتخابي جام جهاني فوتبال ميان تيم‌هاي شيلي و شوروي. هرچند بعد از كودتا، مرزهاي شيلي بسته شده بود و كسي اجازه ورود و خروج از آن را نداشت، پينوشه و مشاورانش مي‌خواستند براي عادي نشان دادن اوضاع اين كشور، بازي رفت و برگشت با شوروي را به هر قيمتي كه باشد، برگزار كنند.
البته خود ژنرال كودتاگر به شماري از مامورانش دستور داده بود همه حركات اعضاي تيم را زير نظر داشته باشند تا كسي هوس «قهرمان‌بازي» به سرش نزند، به ويژه آنكه برخي از فوتباليست‌هاي آن زمان شيلي به طرفداري از آلنده مشهور بودند. بازي رفت در فضايي سنگين و پرتنش برگزار شد و حكومت شوروي ورود خبرنگاران و عكاسان به ورزشگاه را هم ممنوع كرد. حتي صحبت از اين بود كه شايد شوروي، اعضاي تيم شيلي را گروگان نگه دارد و بعد آنان را با چپ‌هاي سرشناس دربند پينوشه معاوضه كند. آن زمان دو هفته از كودتا در شيلي مي‌گذشت، روابط سياسي دو كشور كاملا قطع بود و مسكو دولت جديد مستقر در سانتياگو را به رسميت نمي‌شناخت. بازي بدون گل، مساوي به پايان رسيد و جز برخي حواشي كم‌اهميت اتفاق خاصي براي اعضاي تيم شيلي نيفتاد. قرار بود بازي برگشت در ورزشگاه ملي شيلي واقع در سانتياگو برگزار شود، يعني همان جايي كه در جريان عمليات كودتا چند هزار نفر از طرفداران آلنده را دست‌بسته به آنجا برده و زير شكنجه يا به ضرب گلوله كشته بودند.
زماني كه ناظر فيفا براي تاييد كيفيت زمين به شيلي سفر كرد تازه يك هفته از تخليه آن ورزشگاه از اجساد قربانيان مي‌گذشت و هنوز عده زيادي از زندانيان آنجا بودند. نماينده فيفا اين مسائل را ناديده گرفت و اجازه بازي را صادر كرد. اما فدراسيون فوتبال شوروي با اين پيام كه «بازي در شيلي ممكن نيست» از فيفا خواست كه بازي برگشت در زميني بي‌طرف انجام شود، اما هم فيفا و هم فدراسيون فوتبال شيلي اين پيشنهاد را رد كردند. شوروي روز يازدهم نوامبر 1973 با اعلام اينكه «نمي‌شود در ورزشگاهي كه هنوز به خون ميهن‌پرستان شيليايي آلوده است، بازي كرد» روي حرف خود ماند و تيم فوتبالش را به شيلي نفرستاد. نماينده فيفا بازي را بدون تيم مهمان برگزار كرد كه بعد از سوت داور فقط 30 ثانيه طول كشيد و با يك گل به نفع شيلي خاتمه يافت.
جالب اينكه نوشته‌اند 15 هزار نفر هم شاهد اين بازي 30 ثانيه‌اي بودند. رنه كورت، سخنگوي آن زمان فيفا گفت: «از 1930 به اين سمت، اين نخستين باري است كه تيمي خودخواسته، آن‌هم به دلايل سياسي از رقابتي در اين سطح كنار مي‌كشد» اما نيويورك تايمز ذوق‌زده از تصميم فيفا با تيتر «شوروي از جام جهاني بيرون انداخته شد» گزارشي از اين ماجرا نوشت. به هر رو شوروي كه در آن سال‌ها يكي از بهترين تيم‌هاي فوتبال جهان را داشت و در دو جام جهاني قبلي، يك بار تا يك‌چهارم و يك بار تا نيمه‌نهايي صعود كرده بود از حضور در جام جهاني 1974 (آلمان غربي) بازماند. شيلي هم يكي از بدترين تيم‌هاي آن جام جهاني بود و در همان دور نخست، از جريان اين رقابت‌ها حذف شد.