بعد از 40 سال
مهرداد احمدي شيخاني
ديروز شنيدم كه يكي از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي گفته است كه «حجاب بايد به قانون تبديل شود». به گمانم اين يكي از سنجيده‌ترين سخناني است كه يك نماينده در تمام ادوار مجلس شوراي اسلامي بر زبان رانده است. شايد هيچ موضوعي در تمام اين نزديك به 40 سال اين همه در جامعه و نظام قضايي و اداري و انتظامي كشور در موردش صحبت نشده و پيرامون آن نظرات متعددي بيان نشده باشد.
مثلا همين اخيرا كه دو تن از بزرگان جامعه خواستار تشديد برخورد و ناامن‌سازي فضاي اجتماعي از طرف نيروي انتظامي براي آناني شده‌اند كه رعايت حجاب را نمي‌كنند، نمونه‌اي از آن است.
شايد براي اينكه ببينيم چرا نماينده مجلس اصولگرا چنين نظري داده، بد نباشد نگاهي به آنچه در قانون آمده بيندازيم. در قانون مجازات اسلامي درباره حجاب آمده «هر كس علنا در انظار و اماكن عمومي و معابر تظاهر به عمل حرامي نمايد علاوه بر كيفر عمل به حبس از 10 روز تا 2 ماه يا تا (۷۴) ضربه شلاق محكوم مي‌گردد و در صورتي كه مرتكب عملي شود كه نفس آن عمل داراي كيفر نيست ولي عفت عمومي را جريحه‌دار نمايد فقط به حبس از 10 روز تا 2 ماه يا تا (۷۴) ضربه شلاق محكوم خواهد شد. تبصره- زناني كه بدون حجاب شرعي در معابر و انظار عمومي ظاهر شوند به حبس از 10 روز تا 2 ماه يا از 50 هزار تا 50 هزار ريال جزاي نقدي محكوم خواهند شد».
من حقوقدان نيستم براي همين درك واسعي از آنچه در قانون آمده ندارم ولي قانون فقط براي قانوندان‌ها نيست، بلكه افراد عادي مثل من هم از آنجايي كه در همين كشور زندگي مي‌كنيم، لازم است فهمي از قانون به دست بياورند تا بتوان رفتار و اعمال را بر اساس آن تنظيم كرد.
لذا همان طور كه براي رانندگي به قوانين راهنمايي و رانندگي مراجعه مي‌كنيم تا بدانيم وقتي پشت فرمان خودرو نشستيم، رعايت چه مقرراتي الزامي است و ناچاريم براي رعايت اين مقررارت به فهمي از آن برسيم، به ناچار، وقتي در قانون مجازات اسلامي، سخن از اين مي‌رود كه «هر كس علنا در انظار و اماكن عمومي و معابر تظاهر به عمل حرامي نمايد» و بعد در همانجا مي‌گويد «علاوه بر كيفر عمل به حبس از 10 روز تا 2 ماه يا تا (۷۴) ضربه شلاق محكوم مي‌گردد»، قطعا عقل سليم حكم مي‌كند كه براي دچار نشدن به كيفر و تحمل 74 ضربه شلاق از آن عمل كه در قانون به صراحت سخن رفته پرهيز كنيم. براي همين و براي درك اينكه چه عملي با چنين كيفري روبه‌رو مي‌شود، لازم است تا شرح آن را در قانون ببينيم، يعني همان طور كه در قوانين راهنمايي و رانندگي آمده كه عبور از چراغ قرمز يا ورود به خيابان يك‌طرفه يا پارك دوبل، چيست و چه مجازاتي دارد حتما لازم است كه تعريف واضع قانون از عمل مستحق مجازات را بدانيم. لذا به قانون مراجعه مي‌كنيم تا با توضيح قانونگذار، متوجه عمل خلاف بشويم، مثل آنجا كه در تبصره گفته است «زناني كه بدون حجاب شرعي در معابر و انظار عمومي ظاهر شوند به حبس از 10 روز تا 2 ماه يا از 50 هزار تا 500 هزار ريال جزاي نقدي محكوم خواهند شد». اما سوالي كه بارها پرسيده شده و البته هنوز جوابي نيافته، اين است كه حجاب شرعي يعني چه؟ براي نمونه، ما بر اساس تعريف قانونگذار مي‌دانيم كه عبور از چراغ قرمز يعني چه. اينكه بر سر چهارراه، چراغي كه مربوط به عبور ماست قرمز باشد و اگر ما، بي‌توجه به اين چراغ از چهارراه عبور كنيم، مرتكب جرم شده‌ايم و بابت آن جريمه مي‌شويم.
اين را به صراحت و روشني، قانونگذار تعريف كرده و ما ملزم به رعايت آن هستيم و اگر ما و ديگراني چون ما آن را رعايت نكنيم، خيابان‌هاي شهر دچار حرج و مرج خواهد شد. اما آيا در اين قانون، معلوم است كه حجاب شرعي كه قانونگذار به آن ارجاع داده، چيست؟ قانونگذار، عبور از چراغ قرمز را تعريف كرده، اما آيا حجاب شرعي را هم تعريف كرده؟ يعني معلوم است آنچه به عنوان حجاب شرعي در اين قانون آمده، چه چيزي است؟ يا مردم، خود بايد آن را معنا و معلوم كنند؟ قانونگذار كه در اينجا معلوم نكرده، مردم هم كه قرار نيست به راي خود چنين كنند، پس مي‌ماند همان كه اين نماينده مجلس گفنه كه بالاخره بعد از 40 سال «حجاب بايد به قانون تبديل شود».