نمايش يك اثر كمتر ديده شده از صادق تبريزي در حراجي بونامز
مكتب ايراني كه پس از نيم‌قرن همچنان مي‌درخشد
گروه هنر و ادبيات
اثري كمتر ديده شده از «پيشگام مكتب سقاخانه» چهارم آذر در حراج بونامز به فروش گذاشته مي‌شود. در حراج «هنر مدرن و معاصر خاورميانه» بونامز كه ۲4 نوامبر (چهارم آذر) در نيو بوند استريتِ لندن برگزار مي‌شود، 115 اثر از هنرمندان مطرح خاورميانه به فروش گذاشته مي‌شود كه از آن جمله مي‌توان به يكي از آثار كمتر ديده شده صادق تبريزي از مجموعه احسان يارشاطر، ايران‌شناس و دانشنامه‌نگار فقيد ايراني اشاره كرد. اين اثر كه «سقاخانه» نام دارد و ابعاد آن 100 در 70 سانتي متر است، سال 1342 كشيده شده و قيمت تخميني بين 2500 تا 3500 هزار پوند براي آن در نظر گرفته شده است. احسان يارشاطر در كتاب «اوج‌هاي درخشان هنر ايران» درباره «سقاخانه» تبريزي مي‌نويسد: «گذشته، بدان گونه كه تبريزي نشان مي‌دهد متمركز شده است بر اشيايي كه پيش از يورش‌هاي فناوري غرب كاربرد داشتند و در پيوند با شيوه زندگي سنتي بودند و هنوز هم در برخي نقاط كشور چنينند: خرمهره‌ها، قفل‌ها و كليدهاي كهنه، صفحات كنده شده از نسخه‌هاي خطي، ورق‌هاي مشق خط، مهرهاي قديمي، كاسه‌هاي فلزي با حاشيه محكوك، سرهاي قليان يا نارگيله، شيشه‌هاي رنگي يا قطعه سنگ‌هاي نيمه قيمتي و همه لوازمي كه در سقاخانه مي‌توان يافت. تبريزي همچنين از نگاره‌ها و از نقاشي‌هاي مذهبي و عاميانه هنرمندان مكتب نديده بهره مي‌گيرد. نكته مهم در شيوه كار او اين است كه مي‌تواند اين عناصر مختلف را در كليتي كمابيش هماهنگ و يكپارچه سامان دهد.»
صادق تبريزي در حالي پاييز سال 96 در سن 79 سالگي در لندن بدرود حيات گفت كه طي سه سال فقدانش به انحاي مختلف شاهد تلاش براي تمديد ياد و نام او در حراج‌ها و نمايشگاه‌هاي مختلف بوده‌ايم؛ هنرمندي كه هر چند پيش از مرگش قدر نديد، ولي در سومين سال رفتنش به طور صحيح بر صدر نشسته و آثارش خصوصا در حراج‌ها خواهان زيادي پيدا كرده. سال 2016 اثري از او به كريستيز دوبي راه يافت و سه دوره هم در حراج تهران خوش درخشيد. اخيرا هم تابلوي «ليلي و مجنون» او در حراج آنلاين ساتبيز لندن به مبلغ 15 هزار پوند فروخته شد.
حراج پيشِ روي بونامز، به ارايه آثار هنر مدرن و معاصر كشورهاي ايران، تركيه، مصر، عراق، لبنان، سوريه، سودان، فلسطين و مراكش اختصاص دارد. تابلوي «خانه به‌دوش» از محمود سعيد، هنرمند فقيد مصري با برآورد قيمت 350 تا 500 هزار پوند گران‌ترين اثر اين حراج است.
اما در اين حراج ماركو گريگوريان با تابلوي صحرا شماره 3 به قيمت 20 تا 30 هزار پوند حضور دارد. اثري از پروانه اعتمادي هم 20 تا 30 هزار پوند قيمت‌گذاري شده است. سه اثر از حسين كاظمي دو تاي‌شان به مبلغ 10 تا 15 هزار و سومي كه نوازنده سه‌تار نام دارد 2 تا 3 هزار پوند قيمت‌گذاري شده. «لا لا سر» عنوان اثر حسين زنده‌رودي است كه 120 تا 180 هزار پوند قيمت‌گذاري شده است.
«شكار رنگ»، «گل عدن» و «ليلي و مجنون» سه اثر از رضا درخشاني است كه 25 تا 35، 15 تا 20 و 15 تا 25 هزار پوند قيمت‌گذاري شده‌اند. باله كاليگرافيك و جنبش يك از فريدون هويدا 4 تا 6 هزار پوند قيمت‌گذاري شده. سرزمين مادري و برج سيراك ملكونيان 7 تا 10 و 10 تا 15 هزار پوند برآورد قيمت شده است. زندگي هنوز هست و زن با يك آينه و زوج از ناصر اويسي 6 تا 10 و 5/2 تا 5/3 و 5 تا 7 هزار پوند قيمت‌گذاري شده. سقاخانه پرويز كلانتري نيز 4 تا 6 هزار پوند برآورد قيمت شده است. ديگر برآوردهاي اين حراج به اين قرار است: «G1-46 شماره يك» از مرتضي سازگار 5 تا 8 هزار پوند و اثر ديگر او 6 تا 10 هزار پوند. «الله» و «يزدان» از محمد احصايي 3 تا 5 و 40 تا 60 هزار پوند. «گل‌ها»ي ابوالقاسم سعيدي 18 تا 25 هزار پوند، «بانوي كتابخوان» ليلي متين دفتري 15 تا 20 هزار پوند، بدون عنوان رضا مافي 15 تا 20 هزار پوند، «باغ روياها»ي ناصر عصار 6 تا 10 هزار پوند، 14 اثر از اردشير محصص بين قيمت‌هاي 800 تا 1000 و 4 تا 6 هزار پوند، «هلال» از مسعود عربشاهي 8 تا 12 هزار پوند، 10 اثر از سُمبات دِر-كيورقيان بين قيمت‌هاي 800 تا 1000 و 1200 تا 1800 پوند. مهرداد فلاح، نقاش و نماينده هنري خانواده تبريزي درباره حراج پيشِ روي بونامز مي‌گويد: «در پي اتفاق خوبي كه در حراج اخير ساتبيز براي تبريزي افتاد و نشان داد هنر ايران همچنان پتانسيل بالايي براي ديده شدن دارد اثر سقاخانه اين هنرمند نيز وارد حراج بونامز شد.» فلاح درباره اثر تبريزي در اين حراج اضافه مي‌كند: «اين اثر با تكنيك تكه چسباني با آينه، مهره‌ها و قفل‌ها اجرا شده. اين اثر جزو مجموعه آثار خاص تبريزي است.» به اعتقاد اين نقاش، «ميان سنت و نوآوري تضادي در بين است؛ سنت مي‌خواهد همان بماند كه هست اما نوآوري مي‌خواهد آن‌چنان كه هست نماند. با اين همه از آميزش سنت و نوآوري است كه فرهنگ، چنان نمادي از تحول انسان آفريده مي‌شود. بر بنياد سنت است كه فرهنگ در طول زمان يگانه و استوار مي‌ماند و در پرتو نوآوري است كه فرهنگ پيش مي‌رود و تكامل مي‌يابد. اگر سنت در كار نمي‌بود، فرهنگ همچون آب در مرداب مي‌گنديد. تبريزي در آثار خود همواره تلاش كرده سنت را با نوآوري درهم آميخته و طرحي نو دراندازد.»
فلاح عرضه آثار اين هنرمند پيشگام را در حراج‌ها و نمايشگاه‌هاي خارج از كشور تلاشي براي تمديد ياد و نام پيشگام مكتب سقاخانه مي‌داند. به اعتقاد او تبريزي در اين سال‌ها نشان داده كه پتانسيل اين را دارد كه قيمت آثارش بالا برود و اين آثار مسير خوبي را هم طي مي‌كند. همچنين با اقدامات خانواده و همكاري گالري‌داران دست جاعلان از آثار اين هنرمند كوتاه شده است. صادق تبريزي نخستين بار سال 1338 نقاشي‌خط را روي يك پنل سراميكي كار كرد و به گواه برخي كارشناسان و منتقدان كار اين هنرمند روي اين پنل سراميكي، نخستين اثر نقاشي‌خط است كه كلماتش به قصد خوانده شدن نوشته نشده است. تبريزي اوايل دهه ۱۳۴۰ نزد استاد علي‌اكبر كاوه خوشنويسي را فرا گرفت و پس از آن همزمان با رواج مكتب سقاخانه در ميان شماري از هنرمندان، به سبك نقاشي‌خط روي آورد. او در كنار پرويز تناولي، حسين زنده‌رودي، فرامرز پيلارام، مسعود عربشاهي و منصور قندريز از پيشگامان مكتب سقاخانه است؛ مكتبي كه ريشه در مكتب‌هاي قديمي و ميراث فرهنگي ايران داشت و قرار بود پلي ميان سنت و دنياي نو بنا كند. آخرين نمايشگاه اين هنرمند ايراني بهمن 98 در حالي در گالري سهراب برگزار شد كه اين گالري ميزبان آثاري از تمام دوره‌هاي كاري او شد؛ نمايشگاهي از دوره‌هاي مختلف كاري تبريزي حدفاصل سال‌هاي 1338 تا 1392 شامل نقاشي‌خط‌ها، كارهاي فيگوراتيو و فيگوراتيو مدرن و مينياتور مدرن براي آشنايي مخاطبان و هنردوستان و دانشجويان با هنرمندي كه زندگي پرماجرا و پرفراز و نشيبي داشت؛ شبيه خطوط سركش، سحرآميز و كوبنده نقاشي‌هايش.
گفتني است حراج پيشين بونامز كه ژوئن 2020 (22 خرداد 99) در لندن با رعايت فاصله‌گذاري اجتماعي و حضور محدود علاقه‌مندان در سالن حراج برگزار شد، با ارايه 99 اثر هنري از كشورهاي ايران، تركيه، مصر، عراق، لبنان، سودان، فلسطين و... با فروشي بيش از 2 ميليون پوند به كار خود پايان داد.