كباب كوبيده، سوسيس و پسماندهاي شهرك روي زنجان
رضا رمضاني
روزگاري بود كه كباب كوبيده غذايي خوش‌طعم و قابل اطمينان بود. بخش اصلي كباب كوبيده‌هاي آن زمان را گوشت مرغوب تشكيل مي‌داد و افزودني‌هاي مختصري هم به آن اضافه مي‌شد كه طعم و تردي ويژه‌اي به آن مي‌داد و از همين رو حتي خوش‌خوراك‌تر و مقبول‌تر از چنجه، برگ و ... بود. از اين منظر سوسيس هم همزاد فست‌فودي كباب كوبيده محسوب مي‌شود. محصولي پروتييني كه نوع اصيل و استاندارد آن با گوشت خوب و اضافه شدن ادويه‌هاي مرغوب تهيه مي‌شود. اما كباب كوبيده و سوسيس‌هاي اين روزگار چيزهاي ديگري هستند. گاهي هنگامي كه كباب كوبيده بعضي از رستوران‌ها را از پشت شيشه يخچال و روي سيخ مي‌بينيد از رنگ رخسار آن مي‌فهميد كه مخلوطي از نان خشك و سويا و آشغال گوشت را به سيخ كرده‌اند و در بهترين حالت 5 الي 10 درصد آن را گوشت تشكيل مي‌دهد. فيلم‌هاي زيادي را هم ديده‌ايم كه نحوه توليد سوسيس‌هاي غيراستاندارد را با پوست مرغ و تاج خروس و... برملا مي‌كند. از همين رو اگر ناچار نباشيم، فقط كباب كوبيده خانگي را مي‌خوريم و از خوردن سوسيس صرف‌نظر مي‌كنيم. اساسا حتي اگر مواد غيرگوشتي كباب كوبيده و سوسيس نامرغوب نباشند ولي بخش اصلي مواد را تشكيل دهند و گوشت در اقليت باشد، محصول نهايي قابل خوردن نخواهد بود.
مطالعات ارزيابي محيط زيستي هم داستاني مثل كباب كوبيده و سوسيس دارند. اين مطالعات زماني مي‌تواند اثربخش و اطمينان‌ساز باشد كه تيمي از متخصصين محيط زيست آن را تهيه كنند و براي آنكه بتوانند همه جوانب اختصاصي موضوع مورد ارزيابي را بررسي كنند، متناسب با طرح، فرد يا افرادي را با زمينه تخصصي آن طرح وارد تيم مي‌كنند. مثلا اگر قرار باشد يك طرح نيروگاهي ارزيابي شود، تيم محيط زيستي متخصص علاوه بر متخصصين مباحث مختلف محيط زيست، يك يا چند تن از متخصصين حوزه برق و نيرو را نيز وارد تيم مي‌كنند تا جوانب پيدا و پنهان طرح تا حد امكان سنجيده شود. اما اگر بررسي محيط زيستي اين طرح به تيمي از متخصصين برق و نيرو سپرده شود كه براي خالي نبودن عريضه، يك يا چند كارشناس محيط زيست را هم به فهرست همكاران خود اضافه كرده باشند نبايد انتظار داشت كه مطالعه كارآمد و قابل دفاعي تدوين و محتوايي معقول و مقبول توليد شود. مدتي است كه موضوع مديريت پسماندهاي ويژه شهرك روي زنجان به دغدغه‌اي جدي تبديل شده و ناهنجار بودن روند تصميم‌گيري‌هاي مرتبط با آن، نگران‌كننده شده است. وقتي كه اراضي روستاي مرصع به عنوان مقصد انتقال اين پسماندها معرفي شد، متوليان امر اعلام كردند كه اين تصميم با انجام مطالعات ارزيابي محيط زيستي اتخاذ شده و اين مطالعات به تاييد سازمان حفاظت محيط زيست هم رسيده است. اما وقايعي كه پيش آمد و بي‌پاسخ ماندن پرسش‌هاي كارشناسي نشان داد كه گويا اين مطالعه ارزيابي از استانداردهاي حداقلي دور بوده و تاييديه‌اي كه سازمان حفاظت محيط زيست براي اين طرح صادر كرده به جاي اطمينان‌بخشي، اعتبار اين سازمان و دفتر تخصصي ارزيابي را مخدوش كرد. حالا نوبت به معرفي محلي جديد براي انتقال اين پسماندها رسيده است. اين بار ادعا شده كه مطالعات پشتيبان اين تصميم را دانشگاه زنجان انجام داده و اين مطالعات به تاييد اداره كل حفاظت محيط زيست زنجان هم رسيده است اما پيگيري‌ها با پاسخ‌هاي عجيب روبه‌رو شده است. در دانشگاه زنجان با وجود گروه علوم محيط زيست، اين مطالعه به تيمي سپرده شده كه متخصص حوزه معدن و متالوژي‌اند! لابد اين تيم هم همانند داستان كباب كوبيده و سوسيس‌هاي مدرن يكي، دو كارشناس محيط زيست را هم براي خالي نبودن عريضه در فهرست همكاران خود قرار داده‌اند. اما همچنان‌كه با موادي كه حاوي 10 درصد گوشت(چه آشغال گوشت، چه گوشت مرغوب) است نمي‌توان كباب كوبيده طبيعي و سالمي داشت با يك تيم پژوهشي كه فقط يكي، دو كارشناس محيط زيست را در حد همكار وارد گروه كرده است هم نمي‌توان انتظار داشت كه مطالعات ارزيابي قابل اعتنايي شكل بگيرد. اين گمانه‌زني وقتي قوت پيدا مي‌كند كه مي‌بينيم نه دانشگاه زنجان (مجري) حاضر است مطالعات را در اختيار منتقدين و سمن‌ها قرار دهد، نه كارفرما و نه ناظر و تاييد‌كننده مطالعات كه اتفاقا در يكي، دو سال اخير كارنامه اسف‌بار و مايوس‌كننده‌اي از خود به جا گذاشته است. البته اين گمانه‌زني مباني جدي ديگري نيز دارد. از جمله آنكه محتواي تصميم اخذ شده در اين باره، قبل از تاييد مطالعات لو رفته بود و پيش از آنكه جلسه بررسي اين مطالعه در سالن امام رضا (ع) اداره كل حفاظت محيط‌زيست برگزار شود، نتيجه از پيش تعيين شده آن به گوش فعالين محيط زيست رسيده بود!