سعيد مدني، جامعه‌شناس در چهارمين نشست خير و خرد:
پذيرش اخلاق مدني، ركن حضور در جامعه مدني
گروه اجتماعي |همبستگي اجتماعي، نقش جوامع مدني مثل موسسات مردمنهاد و خيريه‌ها در شكل‌گيري همبستگي اجتماعي در چهارمين نشست خير و خرد بررسي شد. سعيد مدني، جامعه‌شناس، نويسنده و مدرس دانشگاه در اين نشست مشخصه سازمان‌هاي مردم نهاد و خيريه‌ها را در دو بخش مشخص كرد، اول اينكه فعاليت اين سازمان‌هاي مردمنهاد بايد مرتبط با زيست داوطلبان باشد و دوم، ورود و خروج به اين مراكز بايد آسان باشد. به گفته اين جامعه‌شناس، يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي سازمان‌هاي مردمنهاد و خيريه‌ها بايد «خرد جمعي» باشد و به پشتوانه آن، فعاليت كاملا مستقل و آزادانه افراد سامان بگيرد. «اخلاق مدني منطق پشتيبان جامعه مدني در حوادث طبيعي» عنوان چهارمين نشست از سلسله نشست‌هاي «خير و خرد» بود كه با همكاري موسسه خيريه دارالاكرام و نشر ني در تاريخ 27 آبان ماه برگزار شد.
سعيد مدني در اين نشست گفت: در شرايط عادي امكان دارد به قدري منابع و امكانات در دسترس باشد كه بتوان بخشي از آن را صرف امور مدني و اجتماعي كرد اما در شرايط بحراني مانند وقوع حوادث و رويدادهاي طبيعي وضعيت متفاوت و پيچيده‌تر است. به گفته اين جامعه‌شناس، به‌طور كل شرايط بحراني اعم از حوادث طبيعي مانند سيل و زلزله و انواع بيماري‌ها مانند كرونا يا طاعون شرايط همرساني و كمك را براي موسسات خيريه و سازمان‌هاي مردم نهاد دشوار مي‌كند، زيرا جان افراد در اين زمينه مي‌تواند در معرض مخاطره باشد.
مدني در ادامه سخنان خود افزود: هر فعاليت مدني جدا از منابع اختصاص داده شده داوطلبانه مخاطرات و ريسك‌هاي بالايي دارد، خصوصا در جوامعي كه منابع مدني را به رسميت نمي‌شناسند. اين جوامع به نوعي سعي مي‌كنند اين منابع را محدود يا كنترل‌هايي براي آن داشته باشند. اين مساله كه موسسه سازمان مدني يا ان‌جي اويي كار اجتماعي يا سياسي انجام مي‌دهد تشخيص هميشه آسان نيست گاهي آنقدر اينها در يكديگر ادغام و شرايط پيچيده مي‌شود كه ناشي از ساختار موجود است و مرز ميان آنها ريسك‌هاي جدي دارد، پس دامنه هزينه‌ها براي فعاليت‌هاي مدني را بسيار گسترده مي‌كند. اين جامعه‌شناس در ادامه با اشاره به اينكه اساسا سازمان‌هاي جامعه مدني يكي از ويژگي‌هاي مهم‌شان داشتن هويت مستقل است، به ويژگي‌هاي مشترك فعاليت سازمان‌هاي جامعه مدني اشاره كرد و گفت: فعاليت اين موسسات مرتبط با زيست داوطلبان است يعني كساني كه در سازمان‌هاي مردمنهاد و خيريه‌ها كار مي‌كنند بر اساس تجربه خود به اين نتيجه مي‌رسند كه مشكلي در سطح اجتماع وجود دارد و خوب است كه ما براي رفع آن تلاش كنيم. ويژگي دوم جامعه مدني اين است كه ورود و خروج آساني دارند و هر فردي مايل به انجام كار خيري باشد و منفعت فردي خود را كنار بگذارد، مي‌تواند در اين فعاليت اجتماعي شركت كند. معمولا درون اين سازمان مبتني بر خرد جمعي است. آنچه مهم است انتخابي كاملا مستقل و آزادانه است كه وارد كار اجتماعي شود. شايد يكي از مهم‌ترين سازمان‌هاي مدني مردم نهاد استقلال نسبي از نظام و حكومت است يعني در واقع حوزه‌اي كاملا مستقل از نظام‌هاي مستقر شكل مي‌دهند. اگر كسي آماده حضور در اين جامعه مدني با اين مختصات باشد انگار كه در ميدان مين پاي مي‌گذارد.
مدني در ادامه افزود: منشا اخلاق مدني تجربه همزيستي بشر در طول تاريخ است، زندگي شهرنشيني آغاز شده و طبيعتا جدا از منافع تك‌تك افراد منفعت جمعي هم مطرح است. كنار هم زيست كردن انسان‌ها مستلزم پذيرش كلي واحد است و جامعه هويتي كاملا مستقل از افراد بايد داشته باشد به همين دليل هرقدر جوامع بيشتر اجتماعي شده‌اند، مدني نيز شده‌اند زيرا تجربه همزيستي با يكديگر را بهتر و بيشتر درك كرده‌اند و به همين ميزان اخلاق مدني در آنها رشد پيدا كرده است.
اين جامعه شناس در ارتباط با مفهوم اخلاق مدني ادامه داد: اين مفهوم تا حدودي نزديك به ساير منابع مانند همبستگي اجتماعي است. همبستگي اجتماعي مي‌تواند به اخلاق مدني كمك كند، اما اين دو مفهوم با يكديگر تفاوت دارند و يك مفهوم را شامل نمي‌شوند؛ همچنين نظم اجتماعي. اخلاق اجتماعي مي‌تواند نظم را در جامعه گسترش دهد ولي مفهومي كاملا جدا دارد. به‌طور كلي ما در جوامع دو نوع نظم داريم؛ يك نوع نظم اخلاقي و ديگري نظم هنجاري. نظم اخلاقي مبتني بر نوعي جوشش دروني و به نوعي پذيرش قواعدي است آگاهانه و خودمختارانه. نظم هنجاري تواسط قواعد سيستم‌ها شكل مي‌گيرد و اين نظم هنجاري سيستم‌ها تعيين مي‌شود و ما از آن طريق قوانين جاري را مطرح مي‌كنيم. سازمان‌هاي جامعه مدني در حوادث طبيعي با چالش‌هاي جدي سروكار دارد كه آنها عبارتند از: چالش در صورت‌بندي فعاليت‌ها، چالش مشروعيت، چالش سازمان، چالش اولويت، چالش رابطه با دولت و چالش منابع. سعيد مدني در پايان افزود: مواجهه با اين چالش‌ها نياز به انگيزه‌هاي جدي دارد. منطق پشتيبان اين انگيزه اخلاق مدني است. همين پشتوانه نيز اميد را در خون جامعه مدني روان مي‌سازد و در دوران سخت و دشوار اپيدمي توان لازم را براي تداوم تلاش‌هاي سازمان‌هاي مردم نهاد مهيا مي‌كند.