آيا سران افغانستان و پاكستان بر شكاف‌هاي تاريخي فايق مي‌آيند؟
وعده خان؛ استقبال غني
شهاب شهسواري
روز پنجشنبه عمران‌خان، نخست‌وزير پاكستان در سفري كم‌سابقه به كابل رفت تا مهمان ارگ رياست‌جمهوري افغانستان باشد. اشرف غني رييس‌جمهور افغانستان، ديدار نخست‌وزير همسايه جنوبي از كابل را يك ديدار «تاريخي» توصيف كرد و عمران‌خان، نخست‌وزير پاكستان تاكيد كرد «هر آنچه در توان دارد» براي كاهش خشونت‌ها در افغانستان انجام خواهد داد. عمران‌خان، نخست‌وزير پاكستان از رييس‌جمهور غني سپاسگزاري كرد كه او را به كابل دعوت كرده است و گفت كه 50 سال در آرزوي سفر به كابل بود كه امروز تحقق يافت. ديدار عمران‌خان با رييس‌جمهور افغانستان در ارگ رياست‌جمهوري كابل يك ماه بعد از سفر عبدالله‌عبدالله، رييس شوراي مصالحه ملي افغانستان به اسلام‌آباد، نشان از فصل تازه‌اي در روابط ميان دو همسايه شرقي ايران دارد؛ دو همسايه‌اي كه دهه‌هاست با نگاهي بدبينانه يكديگر را به ايجاد آشوب و تروريسم در خاك خود متهم مي‌كنند. اين سومين ديدار ميان عمران‌خان، نخست‌وزير افغانستان و اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان است. اين دو در حاشيه چهاردهمين نشست سران سازمان كنفرانس اسلامي در مكه، سال گذشته و در سفر تابستان گذشته اشرف غني به پاكستان با يكديگر ديدار و گفت‌وگو كرده بودند.
تضمين عمران خان به مردم افغانستان
اما عمران‌خان، نخست‌وزير پاكستان معتقد است كه مي‌تواند با ابتكار فردي خودش اين بدبيني‌ها و شكاف‌هاي تاريخي ميان دو كشور را كناري بزند و روابط صميمي ميان كابل و اسلام‌آباد ايجاد كند. عمران‌خان در نشست خبري مشترك با رييس‌جمهور افغانستان گفت:«ايده سفر به افغانستان در شرايطي كه خشونت‌ها در خاك افغانستان در حال افزايش است با اين هدف بود كه به شما، رييس‌جمهور غني اطمينان بدهم كه ملت و دولت پاكستان فقط يك دغدغه دارند و آن هم صلح در افغانستان است.» عمران‌خان بر نقش اسلام‌آباد در امضاي پيمان مودت ميان امريكا و گروه شبه‌نظامي طالبان همچنين زمينه‌سازي براي آغاز گفت‌وگوهاي بيناافغاني در دوحه تاكيد كرد با اين حال از اينكه اين گفت‌وگوها نتوانسته باعث كاهش خشونت‌هايي در افغانستان شود، اظهار تاسف كرد. عمران خان گفت:«اگر احساس مي‌كنيد هر كاري هست كه پاكستان مي‌تواند براي كاهش خشونت‌ها انجام بدهد به ما بگوييد، من تضمين مي‌دهم هر چه در توان‌مان باشد براي اين هدف انجام مي‌دهيم.» عمران خان همچنين با ارتباط دادن خشونت‌ها در افغانستان با ثبات و امنيت در پاكستان تاكيد كرد كه مناطق قبيله‌نشين شمال پاكستان به خاطر همين خشونت‌ها به شدت دچار مشكل شده و صلح در افغانستان به نفع پاكستان هم خواهد بود.
شكاف‌هاي تاريخي دو همسايه
روابط كابل و اسلام‌آباد از ابتداي تاسيس پاكستان همواره دچار فراز و نشيب‌هاي جدي بوده است. درست از روز تشكيل دولت پاكستان در سال ۱۹۴۷كابل تنها دولتي در سازمان ملل متحد بود كه به پذيرش پاكستان در اين سازمان راي منفي داد. در تمام ۷ دهه گذشته، دو كشور به نوعي تلاش كرده‌اند با استفاده از نيروهاي شبه‌نظامي و درگيري‌هاي نيابتي، منافع خود را در سرزمين ديگري تامين كنند؛ چه در دوراني كه رژيم كمونيستي در افغانستان حامي اصلي نيروهاي جدايي‌طلب در خاك پاكستان بود و چه در دوراني كه پاكستان به عنوان اصلي‌ترين حامي و پناهگاه طالبان و ديگر گروه‌هاي شبه نظامي افراطي در افغانستان محسوب مي‌شد. افغانستان همچنين به مرز كنوني ميان دو كشور، منطق بر خط موسوم به ديورند اعتراض دارد و از دهه‌ها پيش ادعاهاي گسترده ارضي در مورد بخش اعظم خاك پاكستان از جمله تمامي مناطق پشتون‌نشين شمال همچنين بلوچستان در غرب پاكستان مطرح كرده است.
با وجود تمام اين دعواها دو طرف طي سال‌‌ها تلاش كرده‌اند كه حداقل روابط ديپلماتيك و رفت و آمدهاي سياسي را با يكديگر حفظ كنند. در ماه‌هاي گذشته اسلام‌آباد ادعا مي‌كند كه تمام تلاش خود را به كار بسته است تا طالبان را وادار به كاهش خشونت و مشاركت در گفت‌وگوهاي بيناافغاني كند. مقام‌هاي پاكستان، حضور هيات مذاكره‌كننده طالبان در دوحه قطر و رايزني‌هاي جاري ميان گروه‌هاي تماس دو طرف را شاهدي بر ادعاي خود مبني بر عزم جدي اسلام‌آباد براي صلح در افغانستان مي‌دانند. اما در ميان افكار عمومي و عامه جناح‌هاي سياسي افغانستان، بدبيني به پاكستان به شكل عميقي نهادينه شده است. درست در ماه‌هايي كه دولت امريكا پس از توافق با گروه شبه‌نظامي طالبان، قصد ترك افغانستان را دارد و طالبان پاي ميز مذاكرات دوحه كارشكني مي‌كند خشونت‌هاي اين گروه شبه‌نظامي در سراسر افغانستان به شكل چشمگيري افزايش يافته است. بسياري از سياستمداران و شهروندان مخالف طالبان در افغانستان معتقدند كه اين گروه شبه نظامي بدون كمك و همكاري دولت پاكستان به ويژه سازمان اطلاعات ارتش پاكستان(ISI) توان پيشبرد چنين عمليات گسترده و مستمري را ندارد. در عين حال حضور مستمر سران طالبان در مناطق قبيله‌نشين شمال پاكستان هم بدبيني به اسلام‌آباد را در كابل بيشتر كرده است. همزمان پاكستان هم مدعي است كه رهبران «تحريك طالبان پاكستان» در خاك افغانستان پناه مي‌گيرند و از طريق خاك همسايه شمالي براي عمليات عليه نيروهاي مسلح پاكستان برنامه‌ريزي و اقدام مي‌كنند.
توسعه روابط اقتصادي و تجاري
يكي از اصلي‌ترين اهداف سفر عمران خان به كابل توسعه روابط تجاري و اقتصادي دوجانبه اعلام شده است. دو كشور با وجود همه اختلاف‌نظرهاي تاريخي همچنان اصلي‌ترين شركاي تجاري يكديگر محسوب مي‌شوند و همانند ايران ميزبان جمعيت بزرگي از مهاجران افغانستان است كه در طول دهه‌ها جنگ در كشورشان دركشورهاي همسايه آواره شده‌اند. هيات بلندپايه‌اي از مقام‌هاي اقتصادي پاكستان به رياست رازك داوود، مشاور تجارت و سرمايه‌گذاري نخست‌وزير درست در آستانه سفر عمران خان به كابل سفر كرده بود. رازك داوود اين سفر را سرفصل تازه‌اي از روابط تجاري و اقتصادي ميان دو كشور توصيف و اظهار اميدواري كرد كه با از سرگيري مذاكرات جامع اقتصادي ميان دو كشور بعد از ۴ سال توقف، توافقنامه‌هاي تجارت ترجيحي و توافق ترانزيت و تجارت افغانستان- پاكستان (APTTA) تا سال آينده ميلادي به امضا برسند.
افشاي جنايات يگان ويژه استراليا در افغانستان
همزمان با تحولات سياسي در افغانستان، روز پنجشنبه يك مقام ارشد وزارت دفاع استراليا از نتايج بهت‌آور يك تحقيق از رفتار نظامي استراليا در افغانستان پرده برداشت و از ملت و دولت افغانستان به دليل رفتار نظاميان كشورش رسما عذرخواهي كرد. به گزارش دويچه‌وله بر اساس يافته‌هاي اين گزارش سربازان يك واحد ويژه ارتش استراليا ده‌ها شهروند غيرنظامي و زنداني را به طور غيرقانوني به قتل رسانده‌اند. ژنرال انگس كمپبل، فرمانده ارشد وزارت دفاع استراليا در جريان اعلام جزييات اين گزارش تصريح كرد كه «موارد شرم‌آوري از شيوه رفتار خودخواهانه و جنگ‌جويانه» در ميان سربازان اين كشور فاش شده است. اين گزارش تحقيقاتي درباره عملكرد سربازان نخبه و واحدهاي ويژه استراليا در جريان ماموريت‌شان در افغانستان از سال ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۱۶ ميلادي است. در اين گزارش اذعان شده كه طي ۱۱ سال ماموريت ٣٩ غيرنظامي و زنداني به دست ۲۵ تن از اين نيروها به طور غيرقانوني به قتل رسيده‌اند. در جريان اين تحقيقات كه حدود 4 سال جريان داشت، مجموعا ۵۷ رخداد مورد بررسي قرار گرفت و صدها نفر در ارتباط با آنها شهادت دادند. ژنرال انگس كمپبل گفت:«من به نمايندگي از نيروي دفاعي استراليا از مردم افغانستان صميمانه و به صراحت براي هر عمل خلاف سربازان استراليايي عذرخواهي مي‌كنم.» او ضمن اشاره به تماس مستقيم با همتاي نظامي افغان خود افزود:«چنين رفتارهايي عميقا اعتمادي كه مردم افغانستان به ما داشتند را خدشه‌‌دار كرده است.» فرمانده ارشد وزارت دفاع استراليا همچنين خواستار شد كه عاملان اين جنايات جنگي و افرادي كه در اين ارتباط مظنون هستند به خاطر اعمال خود مورد پيگرد و محاكمه قرار گيرند.