وزير خارجه جديد امريكا و سياست خارجي جو بايدن
عبدالرضا غفراني
سرانجام دونالد ترامپ، طبق گزارشات، به‌رغم اينكه هنوز معتقد است كه در انتخابات تقلب گسترده صورت گرفته وگرنه او پيروز انتخابات مي‌بود با همكاري سازمان خدمات عمومي فدرال (GSA) با تيم انتقال قدرت رييس‌جمهور منتخب موافقت كرد. همزمان با آن چهره‌هاي كليدي سياست خارجي و امنيتي در دولت آينده از طرف «بايدن» گماشته شدند. مهم‌ترين آن «آنتوني جان بلينكن» است كه پست وزارت امور خارجه را، البته پس از تاييد وي از طرف سناي امريكا به عهده خواهد گرفت. ديگري جان كري وزير خارجه قبلي اين كشور است كه نماينده رييس‌جمهور براي بازگشت به معاهده اقليمي پاريس خواهد بود.
بي‌شك بايدن بيشتر چهره‌هايي را كه در دولت اوباما شركت داشته‌اند به كار خواهد گماشت. اما بايد در نظر داشت با آنكه اكثر اعضاي دولت بايدن از دموكرات‌ها خواهند بود ولي با توجه به اينكه شرايط داخلي امريكا و به‌طور كلي بين‌المللي نسبت به چهار سال قبل كه «اوباما» حكومت را به جمهوري خواهان سپرد تغيير پيدا كرده است و طبعا شيوه و روش دولت بايدن كاملا شبيه اوباما نخواهد بود و يقينا تعديل‌هايي براي تطبيق با شرايط جديد صورت خواهد گرفت.
روش بلينكن بي‌ترديد تفاوت بين نه تنها با جمهوريخواهان بلكه با مايك پمپئو وزير خارجه فعلي خواهد داشت. پمپئو يك ديپلمات و اهل وزارت خارجه نبوده و نيست و اصولا ديد و بينش ديپلماتيك نداشته و ندارد. تنها وسيله و روشي كه او در دوران وزارت سه ساله خود استفاده كرده است اِعمال زور و فشار و تحريم بوده است (فراموش نكنيم كه در عين حال يك نظامي هم بوده است) و همه مي‌دانيم كه نتوانسته است به اهداف سياست خارجي امريكا جامه عمل بپوشاند. در واقع بايد گفت سياست خارجي ايالات متحده عمدتا بر روابط شخصي ميان رهبران امريكا و اسراييل و اخيرا عربستان سعودي مبتني بوده است. اما وزير امور خارجه جديد امريكا فردي است با تحصيلات و سابقه ديپلماتيك و به قولي اهل ديپلماسي است. او به علاوه مي‌خواهد در چارچوب سازماني دستگاه ديپلماسي عمل كند. آنچه تا حدودي قابل تامل است اين است كه وزير جديد در تمام مذاكرات «برجام» و البته به گفته صاحبنظران و تحليلگران در پشت پرده شركت داشته و فعاليت مي‌‌كرده است. لذا مي‌توان پيش‌بيني كرد كه او با توجه به سوابقش موافق برجام بوده و احتمالا هنوز نيز هست. ولي اينكه چگونه مي‌تواند ايالات متحده را به برجام برگرداند موضوعي است قابل تامل كه در ماه‌هاي آينده معلوم خواهد شد. بي‌ترديد اسراييل و عربستان هر دو با بازگشت ايالات متحده به برجام موافق نيستند و همين مي‌تواند كار دولت بايدن و وزير خارجه جديد را با مشكلات و چالش روبرو سازد. نبايد از ياد برد كه دولت‌هايي كه در ايالات متحده، اعم از دموكرات يا جمهوري‌خواه بر سر كار آمده‌اند حمايت و پشتيباني از اسراييل سياست راهبردي آنها بوده و هست. به علاوه «بلينكن» وزير خارجه جديد يهودي است و طبعا همفكري و همنوايي او با اسراييل از اين نظر هم اجتناب‌ناپذير است اما همان‌طوركه گفته شد شرايط بين‌المللي اكنون تفاوت پيدا كرده است و به نظر مي‌رسد دولت جديد و وزير خارجه تازه‌نفس امريكا كه پيرو روش ديپلماتيك هستند در تصميمات و اقدامات خود قائل به توازن خواهند شد. از اين جهت دولت جديد بيشتر از آنكه با اشخاصي مانند نتانياهو يا بن سلمان سر و كار داشته باشد با اسراييل و عربستان در چارچوب سياست خارجي خود عمل خواهند كرد البته همان‌طوركه اشاره رفت هنوز كمي زود است كه مشاهده كنيم تحولات به كدام سمت و سو خواهد رفت.
ضمنا بايدن وعده داده است كه از اولين اقدامات او در ابتداي كار دولت جديد از ميان برداشتن محدوديت‌هاي ورود اتباع بعضي از كشورها مانند ايران به امريكا و ديگري بازگشت به معاهده پاريس است. بي‌ترديد اگر همان‌طوركه وعده داده به اين دو كار در شروع كار خود عمل كند مي‌توان تا حدودي انتظار داشت در ساير مسائل روش متوازني در مقايسه به ترامپ در قبال ايران و ساير كشورهاي جهان و نيز متحدين خود در پيش خواهد گرفت.
*ديپلمات پيشين و كارشناس ارشد بين‌المللي