لحظه‌اي حساس براي خاورميانه

سايمون تيسدال
ترجمه: هديه عابدي

ترور دانشمند هسته‌اي ايران اين نگراني را به وجود آورده كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور فعلي امريكا در واپسين روزهاي رياست‌جمهوري خود به دنبال اتخاذ اقداماتي بيشتر عليه جمهوري اسلامي باشد. ترور محسن فخري‌زاده روز جمعه به دست تروريست‌هاي اسراييلي موجب شده بسياري نگران شوند كه دونالد ترامپ در آخرين روزهاي رياست‌جمهوري خود، در تباني با تل‌آويو و رياض بخواهد تهران را براي ورود به يك جنگ تمام‌عيار تحريك كند. انتقام‌جويي چهارساله ترامپ از ايران اكنون به اوج خود رسيده و او هنوز هم قدرت و ابزار لازم براي زدن تير آخر را دارد.  در پي ديدار بي‌سابقه هفته گذشته بنيامين نتانياهو نخست‌وزير اسراييل، مايك پمپئو وزير امور خارجه امريكا و محمد بن سلمان وليعهد سعودي در عربستان گمان مي‌رود كه ترامپ قصد دارد به زودي نوعي حمله را عليه ايران ترتيب دهد. هنوز مشخص نيست اين سه نفر در مورد چه چيزي مذاكره كرده‌اند و همين موضوع موجب تقويت تئوري‌هاي توطئه شده است. در غياب يك بيانيه رسمي، گفته مي‌شود آنها ممكن است براي تحريك و تضعيف تهران با يكديگر توافق كرده باشند، بنابراين ممكن است در صورت تلافي ايران، ترامپ پيش از ترك قدرت، از اين مساله به عنوان بهانه‌اي براي توجيه حمله به تاسيسات هسته‌اي اين كشور استفاده كند. نشست نئوم و فاش شدن خبر برگزاري آن كه احتمالا عمدا انجام شد، هدف مهم ديگري را دنبال مي‌كرد. شركت‌كنندگان اين نشست قصد داشتند با نمايش يك جبهه متحد ضدايراني به جو بايدن، رييس‌جمهور منتخب ايالات‌متحده بفهمانند كه برنامه‌هاي او براي ازسرگيري گفت‌وگوها با تهران و احياي توافق هسته‌اي برجام كه ترامپ از آن خارج شده بود، با مقاومت شديدي روبه‌رو شده و بايد مورد بازنگري قرار بگيرد.  اگر همان‌طوركه رهبر ايران آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي تهديد كرده است ايران به اين ترور عكس‌العمل نشان بدهد، اميدهاي بايدن براي آرام كردن اوضاع منطقه از بين مي‌رود. البته در اين بين ممكن است تاسيسات هسته‌اي ايران در نطنز و ديگر مناطق نيز هدف حمله قرار گيرند. خطر ديگري كه وجود دارد اين است كه حتي اگر تهران هم نخواهد عكس‌العملي نشان دهد، گروه‌هاي وفادار به جمهوري اسلامي در عراق، سوريه يا لبنان خود دست به كار خواهند شد. سردار حسين دهقان، يكي از فرماندهان ارشد ايران در توييتي وعده داد ايران مثل صاعقه بر سر قاتلان شهيد فخري‌زاده آوار خواهد شد و كاري مي‌كند از كرده خود پشيمان شوند. با اين حال ايران در دوراهي بسيار بدي گير افتاده است. اگر آشكارا انتقام بگيرد، دشمنانش بهانه لازم را براي وارد كردن ضربات سخت‌تري به جمهوري اسلامي به دست مي‌آورند. رهبران ايران ترديدي ندارند كه اسراييل با چراغ سبز احتمالي واشنگتن اين ترور را انجام داده است. حسن روحاني رييس‌جمهور ايران علنا «رژيم غاصب صهيونيستي» را مقصر اين ترور دانسته است. جواد ظريف وزير خارجه ايران نيز در توييتي به «نشانه‌هاي جدي» از نقش‌آفريني اسراييل در اين ترور اشاره كرده است. او در اين توييت نوشته است: ايران جامعه بين‌المللي - خصوصا اتحاديه اروپا- را به پايان دادن استاندارد‌هاي دوگانه شرم‌آور خود و محكوم كردن اين عمل تروريسم دولتي فرا مي‌خواند. روش مورد استفاده در ترور محسن فخري‌زاده كه در خياباني در نزديكي تهران به شهادت رسيد، شبيه به روش به كار رفته در ترور چندين دانشمند هسته‌اي ديگر در سال‌هاي 2010 تا 2012 بود كه در آن موارد نيز ايران اسراييل را مقصر شناخت. سال 2018، نتانياهو از فخري‌زاده به عنوان مغز متفكر برنامه «سلاح اتمي» ايران نام برد. اين حادثه همچنين يادآور ترور سردار قاسم سليماني، فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي است كه در اوايل سال جاري ميلادي به دستور مستقيم ترامپ در بغداد اتفاق افتاد. سليماني يك قهرمان ملي محسوب مي‌شد، اما فخري‌زاده نيز دانشمند بسيار برجسته و عالي‌رتبه‌اي بود. ترور او براي ايران ضربه بسيار سختي است. ترامپ آمادگي خود را براي استفاده از ابزارهاي پنهاني به منظور «تنبيه» حكومت ايران اعلام كرده است. حكومتي كه او ادعا مي‌كند مخفيانه مشغول ساخت سلاح اتمي و بي‌ثبات كردن خاورميانه است؛ ادعاهايي كه ايران قاطعانه تكذيب مي‌كند. گفته مي‌شود امريكا و اسراييل با نظارت ترامپ چندين عمليات خرابكاري را در داخل ايران ترتيب داده‌اند. در ماه ژوئن، انفجاري مرموز در تاسيسات غني‌سازي سوخت هسته‌اي نطنز خرابي‌هايي را به وجود آورد. در ماه نوامبر، پس از آنكه بازرسان سازمان ملل اعلام كردند ذخاير اورانيوم با غناي پايين ايران اكنون 12برابر بيشتر از حد مجاز برجام است، ترامپ چندين‌بار گزينه حمله به تاسيسات نطنز و ديگر نقاط ايران را مورد بررسي قرار داده است. به دلايلي كه هنوز مشخص نيست، ترامپ هفته گذشته چندين بمب‌افكن بي‌52 را به خاورميانه اعزام كرد. آيا ترور فخري‌زاده اقدامي منحصر به‌ فرد براي آسيب زدن به برنامه هسته‌اي ايران بود؟ يا اين تازه مقدمه‌اي براي اقدامات راهبردي‌تر عليه ايران از سوي ترامپ است تا بتواند براي خود ميراثي به جاي بگذارد؟ ترامپ قطعا به يك پيروزي نياز دارد. سياست او در قبال ايران، يعني فشار حداكثري، تنها مردم ايران را عذاب داده و باعث تغيير سياست‌هاي جمهوري اسلامي نشده است. حكومت اكنون از هميشه به توليد سلاح اتمي نزديك‌تر است و مقصر اين مساله ترامپ است كه از توافق برجام خارج شد. با اين حال اتفاق بعدي به اسراييل و عربستان نيز بستگي دارد. نتانياهو و بن سلمان قصد دارند به بايدن اين پيام را بدهند كه آشتي با ايران جواب نمي‌دهد. اگر توافق هسته‌اي قرار است احيا شود، بايد حفره‌هايي كه آنها را نگران مي‌كند پر شده و عناصر جديدي به توافق اضافه شود. در اين بين، آنها معتقدند تحريم‌ها عليه ايران بايد ادامه يابد. هر دو طرف بايد بسيار با ملاحظه جلو بروند. نتانياهو نمي‌تواند تاثير ديدگاه‌هاي بايدن و گسترش خصومت‌ها را بر امنيت اسراييل ناديده بگيرد. بن سلمان نيز خيلي دوست دارد ضربه سختي را به ايران وارد كند، اما او هم بايد به هزينه تبديل شهرهاي عربستان و ترمينال‌هاي نفتي اين كشور به اهداف موشكي ايران و متحدانش در منطقه خوب فكر كند. براي آنها، ترور يك قمار خطرناك محسوب مي‌شود. رهبران ايران هستند كه اكنون تصميم مي‌گيرند مي‌خواهند در برابر فشارها براي انتقام مقاومت كنند يا با تلافي ترور فخري‌زاده، خطر ورود به يك جنگ بزرگ‌تر را در بحبوحه تحريم‌ها و اقتصاد كرونازده به جان بخرند. اين لحظه براي خاورميانه بسيار مهم است. ترامپ به شكل مرموزي پر از خباثت و ميل به آسيب زدن است و به دنبال فرصتي براي حمله مي‌گردد. پس از چهار سال شكست، شايد او وسوسه شود وارد اين جنگ شود.

منبع: گاردين