درسگفتارهاي ريكور درباره ايدئولوژي و اتوپيا
كتاب «درسگفتارهاي ايدئولوژي و اتوپيا» متن درسگفتارهايي است كه پل ريكور در پاييز 1975 در دانشگاه شيكاگو ايراد و جرج اچ. تيلور آنها را گردآوري كرده و از نظر ريكور گذرانده و منتشر كرده است. اين كتاب كه از دو بخش ايدئولوژي و اتوپيا تشكيل شده را مهدي فيضي به فارسي ترجمه و نشر مركز منتشر كرده است. گردآورنده اين مجموعه مقدمه مفصلي بر اين كتاب نوشته كه توضيحي بر تمام فصول و درسگفتارهاست، در ابتداي اين مقدمه آمده است: «آنچه از ريكور براي ما به جا نمانده تحليل گسترده پيامدهاي رويكرد هرمنوتيكي او به نظريه اجتماعي و سياسي است. انتشار مجلد حاضر، درسگفتارهاي ريكور درباره ايدئولوژي و اتوپيا، بايد در راه پاسخ به اين نياز گام بردارد.» در ادامه نيز نوشته است: «ريكور در اين درسگفتارها نخستين تحليل مفصلش از كارل مانهايم، ماكس وبر و كليفورد گيرتز را عرضه ميكند و بحثهاي انتشار يافتهاش درباره لوئي آلتوسر و يورگن هابرماس را بسط ميدهد. برخورد ريكور با ماركس كه موضوع پنج درس از هجده درس است، اهميت ويژهاي دارد. ريكور مدتهاست كه ماركس، فرويد و نيچه را سه «استاد بزرگ ترديد» ناميده، ولي در حالي كه به خاطر تاويلش از فرويد مشهور است، مجلد حاضر نخستين تحليل نظاممند او از ماركس را نشان ميدهد.»گردآورنده درباره درسگفتارها مينويسد: «غالب درسگفتارها درباره ايدئولوژي هستند؛ اتوپيا فقط موضوع سه درسگفتار پاياني است، ولي در سراسر درسگفتارها پيوسته ظاهر ميشود. ريكور تحليلش از ايدئولوژي را با بحث از ماركس آغاز ميكند. مفهوم ايدئولوژي ماركس الگوي غالب در غرب بوده و الگويي است كه ديگر انديشمندان درباره آن بحث كرده و به آن پاسخ دادهاند.»تيلور در معرفي درسگفتاري درباره مانهايم مينويسد: «درسگفتار مربوط به مانهايم پس از درسگفتارهاي آلتوسر ميآيد و آنجا ريكور نشان ميدهد كه مانهايم چگونه ناسازه تضاد ميان ايدئولوژي و علم را فاش ميكند.
درسگفتارهاي بعدي اين طرح پيشنهادي هابرماس را بررسي ميكنند كه يك علم غيرپوزيتيويستي ميتواند احيا شود اگر فقط بر يك علاقه انساني عملي مبتني شود. دوم ريكور ميخواهد الگوي علّي فروساختار و فراساختار را كاملا رد كند.»نويسنده كتاب درباره اينكه مانهايم نخستين فردي است كه اتوپيا را به كار ميبرد و تفاوت آن با ريكور مينويسد: «مانهايم نخستين كسي است كه ايدئولوژي و اتوپيا را در يك چارچوب مفهومي مشترك جاي ميدهد. ولي متاسفانه مانهايم مقايسه را خيلي پيش نميبرد، يا تصور نميكند اين مقايسه بديلي باشد براي تضاد ميان ايدئولوژي و علم، تضادي كه پژوهشهاي خود او آن را به مثابه الگويي براي تحليل اجتماعي تضعيف كردهاند. مانهايم ايدئولوژي و اتوپيا را به مثابه صور ناهمخواني، نظرگاههايي ناهمخوان با واقعيت حاضر توصيف ميكند.»ريكور سپس درباره هابرماس بحث ميكند. هابرماس درونمايههاي حاضر در چهرههاي قبلي را از آن خود كرده و آنها را دگرگون و بحث ريكور درباره او زمينه را براي بحث درباره گيرتز و مفهوم اتوپيا پيشبيني و فراهم ميكند. هابرماس به ويژه به اين دليل مهم است كه مفهوم پراكسيس را در جهتي كه ريكور قويا توصيه ميكند راه ميبرد. كتاب «درسگفتارهاي ايدئولوژي و اتوپيا» از دو بخش كه شامل هجده درسگفتار است، تشكيل شده و در 513 صفحه با شمارگان 1200 نسخه و قيمت 115 هزار تومان از سوي نشر مركز منتشر و روانه بازار نشر شده است.