نگاهي به تساوي‌هاي فزاينده در ليگ بيستم
ماموريت داريم برنده نشويم
سامان سعادت
در جايي از فيلم تازه اكران‌شده «تنت» به كارگرداني «كريستوفر نولان» فرمانده گروه آبي و قرمز در پاسخ به سوال يكي از نيروهايش درباره اينكه چه هدفي از عمليات را دنبال مي‌كنند، گفت: «ماموريت ما اين است كه شكست بخوريم.» اين جمله خيلي پارادوكسيكالي به نظر مي‌رسد. شايد عده‌اي گمان كنند كه فقط در فيلم‌هاي ساينس فيكشن و پيچيده نولاني مي‌توان براي اين جمله مصداق پيدا كرد در حالي كه ليگ برتر خودمان همين جمله را با اندكي تغيير، سرلوحه خود قرار داده و در بستري واقع‌گرايانه به كار مي‌برد. بيشتر تيم‌ها و مربيان ليگ برتر اين روزها با يك هدف وارد زمين بازي مي‌شوند. احتمالا آخرين كلماتي كه مربي و كاپيتان تيم قبل از ورود به زمين خطاب به سايرين مي‌گويند اين جمله است: «ماموريت ما اين است كه برنده نشويم.»
هفته پنجم ليگ را پشت سر گذاشتيم. تا به اين جاي رقابت‌ها ۳۹ بازي برگزار و تقريبا نصف بازي‌ها مساوي شده است. از هفته نخست تا به حال ۱۷ بار دو تيم با تقسيم امتيازات از زمين بازي خارج شده‌اند. اين تساوي‌ها آن‌قدر روي اعصاب بينندگان فوتبال رفته كه برخي‌ها پيشنهاد دادند كاش امتيازبندي رقابت‌ها عوض شود. به اين شكل كه تيم برنده چهار امتياز بگيرد، تيم بازنده يك امتياز و تساوي بدون امتياز باشد. اين طرحي افراطي است ولي در پاسخ تفريط تيم‌ها در تلاش براي كسب مساوي عنوان شده است. واقعيت اين است كه در ليگ ايران بيش از هشتاد درصد تيم‌ها براي كسب تساوي وارد زمين مي‌شوند يا در بهترين حالت اگر علاقه به برنده شدن دارند، برنامه‌اي برايش تدارك نديده‌اند.
تلاش براي كسب يك امتياز به بازي‌هاي كم‌گل و كم‌اتفاق منجر شده است. همين مساله كيفيت بازي‌ها را بسيار پايين آورده و بيشترين كلمه‌اي كه براي توصيف هر مسابقه به كار مي‌رود واژه‌هاي «سرد» و «بي‌روح» هستند. تفكر حاكم بر بازيكنان و مربيان را در جملاتي كه بعد از تساوي زياد مي‌شنويم، مي‌توانيم پيدا كنيم. مانند جمله‌اي كه وفا هخامنش بازيكن تراكتور بعد از تساوي با فولاد گفت: «از مساوي راضي نيستيم اما بهتر از اين است كه ببازيم.» يا جمله‌اي كه مهدي تارتار بعد از تساوي بدون گل با استقلال گفت: «از شكل بازي راضي نيستم ولي از نتيجه راضي‌ام. ما بسته بازي مي‌كنيم چون چاره‌اي نداريم.»
تيم‌هاي ليگ برتر يك چيز را به خوبي فهميده‌اند. ليگ ايران تنها ۶ رتبه مهم دارد. تيم قهرمان و سه تيم بعدي كه جواز حضور در ليگ قهرمانان را به دست مي‌آورند. ۲ رتبه مهم بعدي هم رده‌هاي آخر ليگ هستند كه تيم‌هاي سقوط‌كننده را مشخص مي‌كند. جز اين ۶ رتبه، ليگ ايران ۱۰ رتبه به درد نخور دارد. با توجه به اينكه رتبه‌هاي ليگ پاداش مالي مشخصي ندارد و تيم‌ها براساس جايگاه‌شان به رقابت‌هاي خاصي راه پيدا نمي‌كنند عملا رتبه پنجم با رتبه چهاردهم هيچ فرقي نمي‌كند. شايد تنها به لحاظ ثبت در تاريخ يا احتمال دريافت پيشنهاد بهتر در سال بعد باشد كه بازيكنان و مربيان تلاش مي‌كنند جايگاه بهتري به دست آورند. البته آن هم به خاطر چرخه بسته مربيان و بازيكنان چندان به ريسكش نمي‌ارزد. اكثر مربيان و بازيكنان شاغل در ليگ به خوبي مي‌دانند با هر عملكردي سال بعد هم بالاخره جايي در تركيب يكي از تيم‌ها پيدا مي‌كنند.
در چنين شرايطي چرا بايد تيم‌ها ريسك تلاش براي بردن را به جان بخرند؟ ادوار قبلي ليگ ثابت كرده است هيچ تيمي با بيش از ۳۰ امتياز به دسته پايين‌تر سقوط نمي‌كند. اين يك فكت است كه تيم‌ها براساس آن بازي مي‌كنند. اگر اتفاقات فوتبالي نبود و مربيان مطمئن مي‌شدند كه مي‌توانند تساوي بدون گل دشت كنند قطعا حساب و كتاب مي‌كردند كه با ۳۰ بازي و ۳۰ تساوي تيم در ليگ مي‌ماند و تمام. با اين حال چون اتفاقات فوتبالي وجود دارد و تيم‌هايي هستند كه براي برد مي‌جنگند، تساوي‌خواهان هم گاهي تلاش مي‌كنند از بعضي بازي‌هاي خانگي سه امتياز را دشت كنند.
همان‌طوركه گفته شد روند امتيازگيري تيم‌ها در ليگ‌هاي گذشته نشان مي‌دهد يك تيم با كسب امتيازي بين ۳۰ تا ۴۰ مي‌تواند از رتبه ششم تا دوازدهم را در اختيار بگيرد. در فصل ۹3-۹2 تيم هشتم ۳۵ امتياز داشت و تيم يازدهم ۳۱ امتياز. ۲۶ و ۲۲ هم امتياز تيم‌هاي سقوط‌كننده بود. در فصل ۹4-۹3 تيم هشتم ۳۶ امتياز كسب كرده بود و تيم دوازدهم ۳۰ امتياز. در فصل ۹5-۹4 تيم هشتم ۴۰ امتيازي بود و تيم دوازدهم ۳۵ امتيازي. در فصل ۹6-۹5 تيم هشتم ۳۸ امتياز اندوخته بود و تيم چهاردهم ۳۰ امتياز. در فصل ۹7-۹6 تيم هشتم ۴۰ امتياز به دست آورده بود و تيم سيزدهم ۳۰ امتياز. در فصل ۹8-۹7 تيم ۴۰ امتيازي ششم شده بود و تيم ۳۰ امتيازي دوازدهم و در فصل قبل نيز تيم هشتم ۳۸ امتياز و تيم دوازدهم ۳۰ امتياز به دست آوردند. در چنين شرايطي تلاش براي تساوي در اكثر بازي‌ها و برد در چند ديدار معدود خانگي به معناي تضمين بقا و حتي كسب رتبه تك‌رقمي خواهد بود.
۱۷ بازي مساوي شده در ليگ بيستم متوسط بيش از ۳ مساوي در هر هفته را نشان مي‌دهد. يعني تقريبا نصف بازي‌هاي هر هفته. اين بدان معناست كه اكثر تيم‌هاي مهمان براي مساوي به زمين حريف مي‌روند. براي اثبات اين موضوع كافي است بدانيم از مجموع ۳۹ بازي تا به اين جاي فصل تنها در ۷ بازي تيم مهمان موفق شده كه برنده از زمين بازي خارج شود. اين روند نشان‌دهنده هر روز بيشتر محافظه‌كار شدن مربيان است؛ مربياني كه مي‌دانند حتي ممكن است بين دو نيمه هم از كار اخراج شوند ترجيح مي‌دهند با حاشيه امنيت كار را جلو ببرند و بي‌گدار به آب نزنند. آنها احتمالا فكر مي‌كنند سري كه درد نمي‌كند را نبايد دستمال بست.
مساوي شدن تقريبا نيمي از بازي‌هاي ليگ مي‌تواند دلايل ديگري هم داشته باشد از جمله اينكه مربيان راه بستن و دفاع كردن را خوب بلدند اما راه حمله و گل زدن را چندان ياد نگرفته‌اند. به عبارت ديگر تاكتيك‌هاي دفاعي توسط مربيان بهتر فراگرفته شده است. البته حتي اگر اين طور نباشد هم چون مربيان روبه‌رو خوب بلد نيستند حمله كنند استنباط مي‌شود كه وضعيت دفاعي تيم‌ها روبه‌راه است. تنها راه‌حلي كه در اين شرايط به نظر مي‌رسد، تغيير رويكرد سازمان ليگ براي بي‌اهميت نبودن رتبه‌هاي ليگ است. اگر تيم‌ها بدانند فرق بين رتبه نهم و دهم در ميزان درآمد و حق پخش تلويزيوني خيلي بالاست براي همين يك رتبه خواهند جنگيد. در غير اين صورت تنها راه‌حل موجود همان چهار امتيازي كردن برد، يك امتيازي كردن شكست و صفر امتيازي كردن مساوي است.