جانسون؛ ساربان سرگردان

بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا بعد از مذاكرات بدون نتيجه‌اش با رييس كميسيون اروپا گفته است كه اگر قرار باشد در طول هفته جاري به پاريس و برلين و هر پايتخت ديگر اروپايي سفر كند، اين كار را انجام خواهد داد تا به توافقي تجاري با اتحاديه اروپا برسد. ضرب‌الاجل توافقي لندن و بروكسل، براي رسيدن به توافق تجاري ميان اتحاديه اروپا و بريتانيا، امروز فرا مي‌رسد و هيچ يك از طرفين اميدي به توافق ندارند. بوريس جانسون كه روزگاري با پشتگرمي حضور رييس‌جمهوري ضد اتحاديه اروپا در كاخ سفيد، با تهديد خروج بدون توافق از سران اروپايي امتياز مي‌خواست، حالا نگران است كه دولت جديد امريكا، مانند دولت باراك اوباما، تجارت با اتحاديه اروپا و چندجانبه‌گرايي را به دوستي با «جزيره سرگرداني» در شمال غرب اروپا ترجيح دهد. در شرايطي كه كسب و كارها و صنايع بريتانيا مضطرب، چشم‌انتظار يك معجزه در بروكسل هستند، نخست‌وزير مستاصل بريتانيا، به هر دري مي‌زند تا مجبور نشود قافله‌اي را كه 4 سال پيش براي خروج از بريتانيا اتحاديه اروپا تجهيز كرده است در ميانه اقيانوس تنها و جدا افتاده از جهان خارج رها كند. درست 20 روز ديگر، روز يك ژانويه 2021، بريتانيا رسما تمامي همكاري‌هاي خود را با اتحاديه اروپا قطع مي‌كند. اقتصاد بريتانيا ديگر از قوانين اتحاديه پيروي نمي‌كند و همزمان به ديگر دولت‌هاي اروپايي هم اجازه نخواهد داد كه بر اساس قواعد حاكم بر اتحاديه از بازار و سرزمين‌هاي اين كشور استفاده كنند. نيروي دريايي بريتانيا، روز شنبه اعلام كرد كه چندين ناو جنگي و قايق‌هاي مرزباني را براي جلوگيري از ورود كشتي‌هاي ماهيگيري خارجي به آب‌هاي بريتانيا در وضعيت آماده‌باش قرار داده است. مساله ماهيگيري در آب‌هاي سرزميني بريتانيا، يكي از سه اختلاف باقيمانده ميان بروكسل و لندن براي توافق جامع تجاري است، اروپا خواستار حق امتياز بهره‌برداري از منابع شيلات بريتانيا، به ازاي مجوز استمرار صادرات آزاد به كشورهاي اروپايي است، در برابر بريتانيا معتقد است كه حق انحصاري بهره‌برداري و صادرات شيلات در آب‌هاي سرزميني‌اش بايد مختص بريتانيا باشد، همزمان اجازه صادرات آزاد و ترجيحي ماهي به كشورهاي اروپايي هم همچنان حفظ شود. بوريس جانسون، روز جمعه بعد از انجام گفت‌وگويي بدون نتيجه با اورسلا فن در لاين، رييس كميسيون اروپايي در شهر بليت انگليس به خبرنگاران اعلام كرد كه هر چند هنوز اميدهايي براي رسيدن به توافق وجود دارد، اما اين اميدها روز به روز كم‌رنگ‌تر مي‌شوند و امكان برگزيت بدون توافق «بسيار بسيار زياد» است. جانسون گفت: «ما قطعا روز يك ژانويه به هر آنچه مي‌خواهيم مي‌رسيم. اما اين هدف ممكن است با آنچه قبلا ترجيح مي‌داديم به آن برسيم متفاوت باشد، اما ترديدي ندارم كه كشور ما مي‌تواند آماده شود تا سربلند از استانداردهاي تجارت جهاني بيرون بيايد.»
يك‌سال  مذاكره بي‌نتيجه
11 بهمن ماه سال گذشته بود كه بعد از سه سال كشمكش، دولت بريتانيا رسما خروجش را از اتحاديه اروپا اعلام كرد. به‌‌رغم اجرايي شدن برگزيت، اتحاديه اروپا به دولت بريتانيا يك‌سال فرصت داد كه همچنان از مزاياي اقتصادي و تجاري عضويت در اتحاديه برخوردار باشد. در طول اين يك‌سال قرار بود كه طرفين به يك توافق جامع تجاري براي تعريف روابط تجاري و اقتصادي اتحاديه اروپا با عضو سابقش برسد. اما به نوشته رسانه‌هاي بريتانيايي، سه اختلاف  همچنان  ميان طرفين باقيمانده است.
1-  شيلات و صيد آبزيان: نخستين اختلاف‌نظر در مورد ماهيگيري و بهره‌برداري از منابع شيلات است. اتحاديه اروپا معتقد است كه اگر بريتانيا قصد دارد همچنان براي صادرات آبزيان به بازار واحد اروپايي مجوز داشته ‌باشد، بايد دست‌كم 10 سال وضعيت كنوني استفاده اشتراكي از آب‌هاي منطقه را ادامه دهد. بريتانيا به‌‌رغم به اشتراك گذاشتن آب‌هاي سرزميني‌اش با ديگر كشورهاي اروپايي، باز هم درآمد زيادي از صادرات آبزيان به كشورهاي اروپايي دارد. بيش از سه‌چهارم از صادرات آبزيان بريتانيا، سال گذشته به اتحاديه اروپا بود. بروكسل تهديد كرده است كه اگر بريتانيا توافقي براي استمرار وضع موجود در استفاده اشتراكي از آب‌هايش امضا نكند، اتحاديه اروپا دسترسي بريتانيا براي صادرات شيلات به بازار واحد اروپايي را محدود مي‌كند.
2- استاندارد و قوانين رقابتي: اتحاديه اروپا معتقد است بريتانيا نبايد ناگهان تمامي استانداردها و قواعد سختگيرانه اتحاديه اروپا در توليد و بازار كار را ناديده بگيرد. اروپايي‌ها معتقدند كه لندن ممكن است با حذف استانداردها و قواعد سختگيرانه در حوزه‌هاي مختلف، از جمله محيط زيست، حقوق كارگران، ماليات و يارانه دولت به صنايع، امكان رقابت از رقباي اروپايي را سلب كند و اجناسي بسيار ارزان‌تر به بازار واحد اروپايي سرازير كند. با اين حال، طرف بريتانيايي تاكيد مي‌كند كه اساسا راي براي برگزيت با اين انگيزه بود كه دست و پاي بريتانيا از قيد و بند قوانين و كاغذبازي‌هاي اروپايي راحت شود. با اين حال اروپايي‌ها تاكيد دارند كه آنچه به اين توافق بستگي دارد دسترسي ترجيحي بريتانيا به بازار واحد اروپايي و بازار 27 كشور همسايه‌اش است.
3- داوري و رسيدگي به دعاوي: اروپايي‌ها معتقدند كه بريتانيا بايد در توافق تجاري جديد مجازات‌هاي خودكار در صورت نقض تعهد و عهدشكني تحمل كند. بروكسل تاكيد دارد كه اگر بريتانيا در ايفاي تعهداتش در يك زمينه بدعهدي كرد، بايد اين امكان براي اروپايي‌ها وجود داشته ‌باشد تا اقدام متقابل در حوزه‌اي ديگر انجام دهند تا همان اندازه كه خسارت به طرف اروپايي وارد شده است، بريتانيايي‌ها  تقاص  بدهند. 
اختلافات حل نشده ديگر
اما مساله تجارت تنها اختلاف حل نشده ميان اتحاديه اروپا و بريتانيا نيست، مسائلي مانند همكاري‌هاي امنيتي و اطلاعاتي، از جمله مسائل ديگري است كه دو طرف در مورد آن اختلاف نظر دارند. مساله ايرلند شمالي و باز ماندن مرزهاي ايرلند شمالي با جمهوري ايرلند، بخش ديگري از اختلافات است. هرچند دو طرف در روزهاي گذشته خبر از رسيدن به يك توافق مقدماتي در مورد آينده مرزهاي ايرلند شمالي با جمهوري ايرلند داده‌اند، اما جزييات اين موافقتنامه هنوز به تصويب نهايي دو طرف نرسيده است. 
نگراني از سياست بايدن
سال 2016 در آستانه برگزاري همه‌پرسي برگزيت، باراك اوباما نخست‌وزير وقت ايالات متحده امريكا در اظهاراتي كم سابقه كه از سوي سياستمداران هوادار خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا «دخالت امريكا در مسائل داخلي بريتانيا» ارزيابي شد، گفته ‌بود كه اگر بريتانيا از اتحاديه اروپا خارج شود در نوبت آخر صف توافق‌هاي تجارت ترجيحي با ايالات متحده قرار مي‌گيرد. بعد از همه‌پرسي مشخص شد كه تهديد اوباما نتيجه چنداني در نظر اكثريت مخالف عضويت در اتحاديه اروپا نداشت، اما صرف وجود چنين تهديدي، سران بريتانيا را نسبت به آينده پسابرگزيت نگران مي‌كرد چراكه مقام‌هاي لندن اميدوار بودند با كاهش داد و ستد و تجارت آزاد با كشورهاي عضو اتحاديه، بتوانند امريكا را به عنوان يك شريك تجاري مهم، جايگزين اروپا كنند. چند ماه بعد از همه‌پرسي برگزيت، انتخاب ترامپ به عنوان رييس‌جمهور امريكا، اميد را در دل ساكنان ساختمان شماره 10 دانينگ استريت زنده كرد. ترامپ نه تنها برگزيت را تهديدي براي روابط تجاري لندن و واشنگتن نمي‌ديد، بلكه دولت ترزا مي، نخست‌وزير وقت بريتانيا را به شتاب در خروج از اتحاديه اروپا و امضاي يك توافق جامع تجارت آزاد با امريكا تشويق مي‌كرد. وقتي بوريس جانسون به مقام نخست‌وزيري رسيد، دوران ماه عسل هواداران برگزيت هم آغاز شد، جانسون با پشتگرمي حضور ترامپ در كاخ سفيد و وعده امضاي توافق جامع تجاري با امريكا، در مذاكرات با اتحاديه اروپا اسب برگزيت بدون توافق را مي‌تازاند تا براي توافق برگزيت امتياز بگيرد. اما حالا خلف اوباما به رياست‌جمهوري امريكا رسيده است. 20 روز بعد از قطع كامل روابط بريتانيا و اتحاديه اروپا، جو بايدن زمام امور در كاخ سفيد را در اختيار مي‌گيرد، رييس‌جمهور كه گفته قصد دارد روابطش با متحدان سنتي امريكا را احيا كند و واشنگتن را به جامعه جهاني و چندجانبه‌گرايي بازگرداند. اوصاف سياست خارجي دولت بعدي امريكا، بوريس جانسون را كه به تك‌روي و يك‌جانبه‌گرايي ترامپ اميدوار بود، به ‌شدت نگران خواهد كرد.