تحريم تركيه توسط امريكا به دليل خريد سامانه دفاع موشكي اس-400 از روسيه
ترامپ به متحدان امريكا هم رحم نكرد
گروه جهان
دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده كمتر از دو ماه تا وداع با قدرت فاصله دارد، اما همچنان دست از استفاده از تحريم به عنوان ابزار فشار بر ساير كشورها برنمي‌دارد. ابزاري كه به گفته كارشناسان و تحليلگران مسائل امريكا به دليل افراط ترامپ در استفاده از آن عملا كارايي پيشين خود را از دست داده و اتفاقا به بهانه موجهي براي شكل‌گيري بلوك‌هاي ضدتحريمي از شرق تا امريكاي لاتين تبديل شده است. تركيه تازه‌ترين قرباني سياست تحريمي امريكاي ترامپ است و طنز تلخ ماجرا اينجاست كه تركيه و ايالات‌متحده هر دو عضو ناتو هستند و دولت ترامپ با اين تحريم يكي از نزديك‌ترين متحدان سنتي امريكا را هدف قرار داده است. شامگاه دوشنبه بود كه خبر رسيد وزارت خزانه‌داري امريكا، صنايع دفاعي تركيه و «ابراهيم دمير» رييس آن را تحريم كرده است. «مايك پمپئو» وزير خارجه امريكا در اين زمينه اعلام كرد، تركيه به دليل همكاري آگاهانه با شركت تسليحاتي روسي «روسبرون اكسپورت» و خريد سامانه دفاع موشكي «اس-400» تحت تحريم‌هاي برآمده از قانون موسوم به «كاتسا» قرار گرفت. وزير خارجه تيم ترامپ در ادامه اظهاراتش اعلام كرد كه واشنگتن تعامل با بخش نظامي روسيه از سوي كشورهاي ديگر را تحمل نخواهد كرد. ساعاتي پس از اين تحريم بود كه «رجب طيب اردوغان» رييس‌جمهور تركيه از تصميم اتحاديه اروپا و امريكا براي اعمال تحريم عليه تركيه «نااميد» شده است. او كه پس از نشست كابينه صحبت مي‌كرد، افزود: «از امريكا كه هم‌پيمان ما در ناتو بوده انتظار حمايت در مبارزه با گروه‌هاي تروريستي داشتيم نه آنكه به اعمال تحريم بپردازد. اقدامات اتخاذ شده عليه تركيه سبب نخواهد شد كه از حقوق‌مان دفاع نكنيم. از اتحاديه اروپا انتظار داشتيم تا به عهد خود درباره عضويت كامل تركيه در اين اتحاديه كه سال‌هاست به تاخير افتاده عمل كند نه آنكه به اعمال تحريم بپردازد.»
وزارت امور خارجه تركيه نيز در واكنش به تصميم امريكا در اعمال تحريم‌هاي يك‌جانبه عليه تركيه، آن را «محكوم» كرده و تاكيد كرد كه در وقت مقتضي اين تحريم‌ها را جبران خواهد كرد. «حلوصي آكار»، وزير دفاع تركيه طي بيانيه‌اي ضمن انتقاد از متوسل شدن امريكا به قانون «كاتسا» براي تحريم تركيه گفت: «مشخص است كه تحريم‌ها بر يك عضو ناتو، نه تنها به روح اين ائتلاف آسيب مي‌زند، بلكه اعتماد بين متحدان را نيز تضعيف مي‌كند.» او سپس با محكوم كردن اين تحريم‌ها اظهار داشت: «باتوجه به تهديدات موشكي و هوايي جدي، تمام اقدامات و تدابير لازم براي امنيت كشورمان و ۸۳ ميليون شهروند خود را اتخاذ كرده‌ايم.» بر اين اساس، وزير دفاع تركيه همچنين درباره تحريم‌هاي امريكا افزود: «اين تصميم با واقعيت‌هاي سياسي و نظامي همخواني ندارد و پايه ارزش‌هاي اتحاد [تركيه] با امريكا را لرزانده است.»
دوستان تركيه و انتقاد صريح از تحريم
ايران، روسيه و آذربايجان نخستين كشورهايي بودند كه در همان ساعات نخست وضع تحريم‌ها عليه تركيه اين اقدام را محكوم كردند. محمدجواد ظريف، وزير خارجه در پيامي توييتري در اين باره نوشت: «اعتياد ايالات‌متحده به تحريم‌ها و تحقير حقوق بين‌الملل بار ديگر خود را به‌منصه ظهور رساند. ما به‌شدت تحريم‌هاي اخير ايالات‌متحده امريكا عليه تركيه را محكوم مي‌كنيم و در كنار مردم و دولت تركيه مي‌ايستيم.» ظريف در آخر توييت خود با استفاده از هشتگ «اولويت اول با همسايگان»، بر اولويت قائل شدن جمهوري اسلامي ايران براي كشورهاي همسايه خود تاكيد كرد. «سرگئي لاوروف»، وزير امور خارجه روسيه نيز در واكنش به وضع تحريم عليه تركيه تاكيد كرد كه تحريم‌هاي امريكا عليه تركيه به دليل خريد سامانه دفاع موشكي اس-400 غيرقانوني است. لاوروف افزود: تحريم‌ها عليه تركيه نشان‌دهنده مواضع فراتر از قوانين بين‌المللي امريكاست.
وزارت امور خارجه جمهوري آذربايجان نيز صبح روز سه‌شنبه تصميم ايالات‌متحده در اعمال تحريم‌هاي يك‌جانبه عليه تركيه به بهانه خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي «اس-400» از روسيه را محكوم و آن را «رفتار دوگانه» خواند. به نوشته خبرگزاري «ترند نيوز» در بيانيه وزارت خارجه جمهوري آذربايجان آمده است: «جاي تاسف است كه ايالات‌متحده، به عنوان يك متحد، به پيشنهاد تركيه براي حل اين مساله از طريق گفت‌وگو و ديپلماسي پاسخ نداد. جمهوري آذربايجان مانند هميشه كنار تركيه است و براساس قوانين بين‌المللي از خود كشور حمايت مي‌كند. ما خواستار اقداماتي فوري و انجام گفت‌وگو براي حل اين مساله كه امنيت ملي تركيه را شامل مي‌شود، هستيم.»
جاده لغزنده رابطه در آستانه روي كار آمدن جو بايدن
خبرگزاري آسوشيتدپرس در اين باره نوشت: دولت ترامپ روز دوشنبه تحريم‌هايي را عليه متحد خود در ناتو يعني تركيه به دليل خريد سيستم دفاع موشكي از روسيه وضع كرد؛ اقدامي كه ضربه‌اي بسيار مهم به رابطه با تركيه در جامه شريكي سنتي بود. اين اقدام ترامپ در حقيقت زمين پيش روي تركيه و ايالات‌متحده در آستانه روي كار آمدن جو بايدن، رييس‌جمهور منتخب را لغزنده‌تر كرد. اين اقدام غيرعادي از سوي امريكا در مقطع بسيار حساسي از رابطه آنكارا و واشنگتن رخ داد و اين در حالي است كه دو طرف سال‌هاست بر سر خريد مساله سامانه موشكي روسيه از سوي تركيه با هم در جدل هستند. همزمان اقدام‌هاي تركيه در سوريه و دخالت اين كشور در مسائل بين ارمنستان و آذربايجان و ماجراجويي‌هاي آن در شرق مديترانه هم از ديگر مسائل مورد اختلاف هستند. اين نخستين‌بار است كه دولت ايالات‌متحده از قانون كاتسا براي تحريم و تنبيه متحد امريكا استفاده مي‌كند. پيش از اين اقدام، دولت امريكا براي نشان دادن مخالفت خود با خريد سامانه موشكي روسيه توسط تركيه، نام اين كشور را از برنامه توسعه جنگنده اف 35 و همچنين برنامه آموزشي درباره خريد سامانه اس-400 حذف كرد. البته اقدام‌هاي تنبيهي ترامپ به همين‌جا محدود شده بود تا شامگاه دوشنبه كه اقدام به تحريم تركيه در قالب قانون كاتسا كرد. وضع اين تحريم عليه تركيه در حالي كه دولت جديد از چند هفته ديگر كار خود را در كاخ سفيد آغاز مي‌كند، بايدن را در موقعيت سختي قرار خواهد داد. البته كه جو بايدن هم به صراحت اعلام كرده كه مخالف استفاده تركيه از سامانه اس- 400 است. دولت اردوغان مي‌گويد كه راهي جز خريد سامانه روسي نداشته، چراكه امريكا از فروش سامانه موشكي پاتريوت به آنكارا سر باز زده است. تركيه همچنين معتقد است كه يونان در حالي كه عضو ناتو است، سامانه روسي اس- 400 را خريداري كرده اما تحريم نشده و اين استاندارد دوگانه نشان دهنده برخورد مغرضانه با آنكاراست.
تحريم‌شدگان متحد شدند
محور قدرتمند روسيه، تركيه و ايران
اعمال تحريم‌هاي امريكا بر تركيه به دليل خريد سامانه پدافند «اس-۴۰۰» از روسيه و همچنين تهديد اتحاديه اروپا به اقدامات تنبيهي مشابه به دليل فعاليت‌هاي دريايي آنكارا در شرق مديترانه، واكنش يكي از احزاب اين كشور را در پي داشت. به گزارش فارس، «اُزگور بورسالي»، دبير كل حزب «وطن» تركيه در مصاحبه با شبكه «اولوسال» (كانال ملي) گفت: «محور تركيه، روسيه و ايران اكنون از هر زماني قدرتمندتر شده است. مدل جديدي پديد آمده است. اين مدل مي‌تواند براي مقابله با اين تحريم‌ها و تمام فشارها و تهديدهاي امريكا در منطقه مورد استفاده قرار بگيرد.» بورسالي با اشاره به محتوا و ماهيت قانون «كاتسا» كه امريكا براي تحريم تركيه به آن متوسل شده، توضيح داد: «اينها، تحريم‌هايي است كه بر دشمنان امريكا اعمال مي‌شوند... اينها فقط تحريم نيستند، بلكه اعلان جنگ هستند.» او ضمن تاكيد بر لزوم استفاده تركيه از سامانه‌هاي اس-۴۰۰ ادامه داد: «هيچ تحريمي نمي‌تواند تركيه را از استفاده اس-۴۰۰ بازدارد. دست كشيدن از اس-۴۰۰ يعني سكوت در برابر اسراييل و نجنگيدن با آن. دست كشيدن از اس-۴۰۰ يعني تسليم شدن بي‌چون و چرا در مقابل غرب.» اين سياستمدار تركيه‌اي سپس با بيان اينكه تحريم‌هاي امريكا فرصت‌هايي را براي آنكارا جهت همكاري و بهبود روابط با ايران و روسيه به همراه دارد، تصريح كرد: «اگر تهديد مشترك باشد، منافع استراتژيك نيز مشترك است.» بورسالي ضمن تاكيد بر اينكه تركيه يك گام هم از سامانه‌هاي اس-۴۰۰ و امنيت خود عقب نمي‌كشد، خبر داد كه گام‌هايي درخصوص تقابل با اين تحريم‌ها از طريق اقدامات درباره پايگاه هوايي «اينجرليك» برداشته شده است.