«اعتماد» توافقنامه‌هاي ترجيحي ايران را بررسي مي‌كند؛
تجارت ايران با جنوب شرق آسيا گره خواهد خورد؟
گروه اقتصادي |بر اساس تازه‌ترين تصميم مسوولان دولتي، ايران قصد دارد براي گسترش مناسبات اقتصادي خود نهمين موافقتنامه تعرفه ترجيحي خود را با اندونزي امضا كند تا شايد بعد از اين روال امضاي توافقنامه ترجيحي بين ايران و هند و روسيه نيز روالي نو به خود گيرد. به گزارش «اعتماد» به نظر مي‌رسد مسوولان ايراني قصد دارند با افزايش تعداد كشورهايي كه با ايران توافقنامه تعرفه ترجيحي منعقد مي‌كنند، مسير ورود ايران به سازمان تجارت جهاني را همواره كنند؛ موضوعي كه تاكنون موجب شده تا ايران در هشت سال گذشته بيش از 10 موافقتنامه تجارت ترجيحي را امضا كند. بر اساس تعريف؛ موافقتنامه‌هاي تجارت ترجيحي و آزاد، در واقع توافق‌هاي بين‌المللي ميان كشورها براي تسهيل تجارت و در نتيجه افزايش حجم تجارت ميان كشورهاي طرف تجاري است. در اين قبيل موافقتنامه‌ها، دولت‌ها تسهيلاتي را در فرآيند تجارت بين‌المللي براي يكديگر به وجود مي‌آورند كه درمورد ساير كشورها قايل نمي‌شوند.
آسياي ميانه تا شبه قاره
بر اساس گزارش اتاق بازرگاني ايران در سال‌هاي گذشته به غير از روسيه، هند و اندونزي كه مذاكرات در خصوص موافقتنامه ترجيحي با ايران‌شان در دست بررسي است، ايران با كشورهاي ازبكستان، تونس، پاكستان، بوسني و هرزگوين، سوريه، ونزوئلا، باكو و تركيه چنين موافقتنامه‌اي را دارد.
بر اساس اين گزارش در دوازدهم خرداد ماه سال 84 موافقتنامه ترجيحي ايران و ازبكستان امضا شد. در اين توافقنامه مقرر شد تا 27 رديف تعرفه‌اي تحت موافقتنامه ترجيحي مبادله شوند. در اين توافق ايران عمدتا منسوجات، دارو، مصالح ساختماني وشيريني و جمهوري ازبكستان الياف نخي، منسوجات، فرش و مواد نفتي و روغني را به ايران مي‌فرستد. حجم مبادلات ايران و ازبكستان به حدود 650 ميليون دلار مي‌رسد و تراز ايران با اين كشور به نفع ازبكستان منفي است. پاكستان دومين كشوري بود كه با ايران موافقتنامه ترجيحي تحت موافقنامه PTA امضا كرد، فهرست كالاهاي مشمول ترجيحات تعرفه‌اي اعطا شده جمهوري اسلامي ايران به جمهوري پاكستان شامل 309 رديف تعرفه (شش رقمي) كه عمدتاشامل الياف نخي و پارچه، لباس، مواد غذايي، مصالح ساختماني، دارو، منسوجات، مواد لاستيكي، انواع سنگ‌ها، لوازم خانگي ولوازم بهداشتي و فهرست كالاهاي مشمول ترجيحات تعرفه‌اي اعطا شده توسط جمهوري اسلامي پاكستان به ايران نيز شامل338 رديف تعرفه (شش رقمي) وعمدتاشامل ادويه جات، سبزيجات وانواع ميوه، غلات، فرآورده‌هاي نفتي و پتروشيمي، مصالح ساختماني، دارو، فرآورده‌هاي چوبي، الياف نخي وماشين آلات است. تراز تجاري ايران وپاكستان همواره به نفع ايران مثبت بوده است. سومين موافقتنامه ترجيحي ايران با تونس امضا شد. در اين موافقتنامه ايران 248 رديف تعرفه‌اي كه عمدتا شامل تركيبات شيميايي، انواع دارو، فلزات، انواع ميوه، مواد شوينده، انواع كاغذ، الياف نخي، مصالح ساختماني، مواد رنگي و تونس 172 رديف تعرفه شامل فرآورده‌هاي پتروشيمي، چرم، شيشه، لوازم آزمايشگاهي، انواع آلياژها وماشين آلات راهسازي رابه ايران مي‌فرستد. موافقتنامه ترجيحي ايران وجمهوري عربي سوريه چهارمين موافقتنامه‌اي بود كه در اين سال‌ها امضا و مقرر شد تا ايران و سوريه در قالب سه حوزه صنعتي، كشاورزي ومنسوجات با يكديگر مراوده داشته باشند. در دوراني كه روابط ايران با امريكاي جنوبي نزديك‌تر شده بود به يك‌باره قرارداد تجارت ترجيحي بين دو كشور پر رنگ‌تر و كوبا پنجمين كشوري شد كه در ليست تجارت ترجيحي با ايران قرار گرفت و مقرر شد تا 44 رديف تعرفه وعمدتا شامل انواع موادغذايي دريايي، مركبات، دارو وانواع آبميوه‌ها به كوبا رفته و در مقابل تعرفه 88رديف كالا كه عمدتا شامل خشكبار، فرآورده‌هاي پتروشيمي، انواع لوله، موادلاستيكي، مصالح ساختماني، ماشين‌آلات توليدموادغذايي، ترانسفورماتور، وسايل نقليه موتوري ولامپ‌هاي كم مصرف است در ليست مراودات ايران و كوبا قرار گيرد. در اين ميان بوسني وهرزگوين نام خود را به عنوان ششمين كشور در دفتر تجارت ترجيحي ايران ثبت كرد تا 170 رديف تعرفه كه عمدتا شامل انواع ميوه و سبزيجات، فرآورده‌هاي نفتي وگازي و پتروشيمي، لباس، فلزات، لوازم خانگي و مبل بود در شرايط خاص به اين كشور صادر شود و در مقابل 170رديف تعرفه‌اي شامل انواع ميوه وشيريني، خاويار، توتون وتنباكو، انواع رنگ، مواد شوينده، فرش، مصالح ساختماني، لوازم خانگي ووسايل نقليه موتوري تحت شرايط جديد به ايران وارد شود. در عين حال در همين شرايط پروتكل اجرايي يادداشت تفاهم ترجيحات تجاري متقابل بين ايران وقرقيزستان نيز امضا شد تا 294 رديف تعرفه‌اي شامل حيوانات زنده، ميوه، سبزيجات، انواع پارچه، لباس، شيشه ولوازم برقي به قرقيزستان وارد و302 رديف تعرفه اي شامل مواد خوراكي وميوه، شيريني‌جات، دارو، مواد شوينده، فرآورده‌هاي پتروشيمي، مواد لاستيكي، لباس، مصالح ساختماني ولوازم خانگي به ايران وارد شود.
قرارداد خاص با ونزوئلا
در اين بين ونزوئلا كه در در دولت محمود احمدي‌نژاد از جايگاه خاصي در مراودات اقتصادي با ايران قرار داشت نيز نام خود را در ليست كشورهاي داراي موافقتنامه ترجيحي قرار داد البته در شرايط خاص در موافقتنامه تعرفه آزاد، دو كشور فهرستي (فهرست منفي) از كالاهايي كه نمي‌خواهند مشمول تعرفه آزاد باشد به يكديگر پيشنهاد مي‌كنند. دليل اين امر نيز حمايت دولت‌ها از توليد داخلي اين كالاها است. بر اين اساس كالاهايي كه ايران تحت شمول اقدامات حفاظتي قرار داده ودر فهرست منفي خود آورده در مجموع شامل 123 رديف تعرفه وعمدتاشامل دارو، برخي انواع گوشت ومواد خوراكي مانند قارچ، چربي حيواني، گندم، ادويه جات، آب معدني، صيفي جات و برخي ميوه‌ها بود. فهرست منفي ونزوئلا براي معافيت از كاهش تعرفه‌اي شامل 866 رديف تعرفه و عمدتا شامل مواد خوراكي گوشتي، لبنيات، صيفي جات، انواع روغن وچربي‌ها، سبزيجات، ادويه جات، مواد قندي، كاكائو، آرد، كافئين و برخي كالاهاي ديگر بود.
ترجيح اكو
در عين حال در همان سال‌ها كشور تجربه موافقتنامه‌اي جديد را نيز داشت. در سال‌هاي دولت دهم موافقتنامه اكوتا - موافقتنامه تجاري كشورهاي عضو سازمان همكاري‌هاي اقتصادي منطقه‌اي (اكوتا) - كه نخستين تجربه آزاد‌سازي تجاري منطقه‌اي براي كشور به حساب مي‌آيد، در مجلس و شوراي نگهبان تصويب وليست كالاهاي مشمول نيز در كميسيون ماده يك تاييد ولي خبر موثقي در مورد تاييد آن از جانب دولت منتشر نشد. بر اين اساس كشورهاي عضو اكو شامل ايران، پاكستان، تركيه، قزاقستان، قرقيزستان، تركمنستان، تاجيكستان، ازبكستان، آذربايجان و افغانستان هستند كه ايران با برخي از اين كشورها موافقتنامه ترجيحي دارد. براساس موافقتنامه اكوتا يك درصد از كد‌هاي شش رقمي H. S به كالاهاي حساس اختصاص خواهند داشت ولذا از شمول موافقتنامه خارج خواهند شد، البته فهرست مثبت يعني كالاهايي كه حقوق گمرگي وسود بازرگاني بيشتر از 15 درصددارند ودر حال حاضر بين كشورهاي عضو مورد معامله قرار مي‌گيرند، بايد ظرف مدت هشت ساعت به15 درصد به عنوان حداكثر سقف تعرفه قابل اعمال تقليل يابند. حال 10سال از ايجاد نخستين تعرفه ترجيحي كالا در تجارت خارجي ايران مي‌گذرد. اگر‌چه ازبكستان نخستين طرف تجاري ما در اين نوع تعرفه بود اما تعرفه ترجيحي از زماني پرسروصدا و شناخته شد كه ايران با تركيه بر سر ايجاد تعرفه ترجيحي به توافق رسيد. سازمان توسعه تجارت 170 كالا را مشمول اين نوع تعرفه عنوان كرد و انجام تجارت ترجيحي با كشورهاي هدف به‌خصوص همسايه را آزموني موثر براي پيوستن به تجارت جهاني دانست. توليد‌كنندگان بسياري از شرايط ايجاد شده نگران بودند و تحليل‌هاي متفاوتي از آن مطرح شد، برخي نسبت به كل ماجرا نگاه‌شان منفي بود و برخي به نوع كالا انتقاد داشتند. شايد همه اين بحث‌ها از اين مساله سرچشمه مي‌گرفت كه بعد از كشورهايي كه ايران تجارت عمده‌اي با آنها نداشت، تركيه كانون قابل‌توجهي بود و فعاليت تجار و توليد‌كنندگان متعددي از تعرفه ترجيحي با اين كشور متاثر مي‌شد.
از تركيه تا اندونزي
در ادامه اين موافقتنامه‌ها در دولت يازدهم و پس از تركيه بحث برقراري تعرفه تجارت ترجيحي با روسيه، هند و به تازگي اندونزي بر سر زبان‌ها افتاده است. ظاهرا مسوولان دولتي كه يكي از الزامات ورود به سازمان تجارت جهاني را عقد چنين موافقتنامه‌هايي مي‌دانند قصد دارد تا با افزايش اين موافقتنامه‌ها شرايط ورود ايران به اين سازمان را بيش از پيش تسريع كنند. اندونزي كه بنا به گفته محمود واعظي رييس كميسيون مشترك ايران و اندونزي زمينه همكاري دو كشور از سال 2011 به يك چهارم كاهش يافته است، اكنون ميزان مبادلات تجاري به 450 ميليون دلار رسيده است و شايد بزرگ‌ترين مانع بر سر گسترش روابط تجاري بين ايران و اندونزي مسائل بين بانكي است. به دليل تحريم بانكي چهار سال اخير، حجم مبادلات تجاري ايران و اندونزي به يك چهارم رسيده و قرار است شعب بانكي در دو كشور تاسيس شود و انعقاد تعرفه ترجيحي و ايجاد پرواز خط مستقيم در دستور كار است تا بازرگانان راحت‌تر بتوانند كارهاي خود را پيش ببرند. اندونزي كشوري با 250 ميليون نفر جمعيت به عنوان يكي از بزرگ‌ترين كشورهاي مسلمان به شمار مي‌رود كه سالانه 300 ميليارد دلار حجم تجاري اين كشور برآورد مي‌شود. وي به سابقه تجارت با اين كشور اشاره كرد و گفت: ما در گذشته در زمينه مواد اوليه، محصولات شيميايي، پتروشيمي و كاغذ با اندونزي مبادلات تجاري داشتيم و هم‌اكنون به اين نتيجه رسيديم كه بر تعداد اين اقلام بيفزاييم و از آنجايي كه دولت اندونزي برنامه گسترده‌اي را براي آينده كشورش پيش‌بيني كرده، مايليم در زمينه خدمات فني مهندسي، راه‌آهن و سدسازي با اين كشور همكاري كنيم.