عادي‌سازي روابط
مراكش با اسراييل
محمود فاضلي
اگرچه از توافق‌هاي اخير كشورهاي عربي با رژيم صهيونيستي و به رسميت شناختن‌هاي اسراييل به عنوان توافقات تاريخي ياد مي‌شود ولي اين كشورها هيچ كدام نه از منظر جغرافيايي و نه از منظر تاريخي جايگاه نزديكي به جنگ اسراييل و فلسطين نداشته‌اند و آنها به رسميت شناختن اسراييل از سوي خودشان را وسيله‌اي براي معامله و دريافت امتيازات اقتصادي و نظامي كه امريكا به آنها داده است، انجام داده و برخي ديگر هم به رسميت شناخته شدن متقابل سرزمين‌هايي كه درباره آنها اختلاف وجود داشته را دريافت كرده‌اند.
آخرين كشوري كه اقدام به عادي‌سازي روابط با اسراييل كرده است، مراكش است. اين كشور در كنار مصر، اردن، امارات، بحرين و سودان ششمين كشور جهان عرب است كه اسراييل روابط ديپلماتيك با آن برقرار مي‌كند. مراكش در ازاي اين عادي‌سازي روابط به رسميت شناختن تعلق صحراي غربي به خود را دريافت كرد. مراكش اين اراضي را بعد از خروج اسپانيا از صحراي غربي در سال 1975 و در جريان درگيري‌هاي ميان جبهه پوليساريو با مراكش و موريتاني تصاحب كرد. امريكا اولين كشوري است كه رسما با خواسته‌هاي مراكش براي تعلق صحراي‌غربي به مراكش موافقت كرده است.
ترامپ در توييتر خود اين توافق را«يك گام بزرگ ديگر در مسير صلح خاورميانه!» مي‌خواند. از نگاه او اين تصميم طرحي جدي، معتبر و واقع‌گرايانه براي حل مساله صحراي غربي است. محمد ششم، پادشاه مراكش در گفت‌وگو با ترامپ توافق كرد كه «روابط اقتصادي و فرهنگي خود با اسراييل را گسترش دهد تا به گسترش ثبات در منطقه بينجامد.» نخست‌وزير اسراييل هم اين توافق را «تاريخي» خوانده است. «ناصر بوريطه» وزير خارجه مراكش معتقد است از عادي‌سازي با اسراييل حرف نمي‌زنيم زيرا روابط ما اساسا عادي بود، ما در مورد از سرگيري روابط ميان دو طرف همچون گذشته صحبت مي‌كنيم زيرا اين رابطه هميشه وجود داشته و هرگز متوقف نشده است. « 4 نكته مطرح شده در بيانيه رسمي طرفين شامل «افتتاح خط مستقيم پرواز، بازگشايي دفاتر ارتباطي، بازگشت به روابط ديپلماتيك و روابط در تمامي سطوح و همكاري در زمينه‌هاي مختلف» است.
اگرچه حاكمان مراكش بارها روند عادي‌سازي روابط با اسراييل را رد مي‌كردند اما شواهد نشان مي‌داد اين كشور در سال 1994 روابط ديپلماتيك محدودي با دولت اسراييل برقرار كرده و نقش واسط براي نزديك كردن اسراييل به كشورهاي عربي را ايفا كرد. مطبوعات اسراييل مدعي‌اند طي 20 سال گذشته چندين ديدار مخفي بين مقامات مراكشي و اسراييلي انجام شده است. موضوع از سرگيري روابط بين رباط و اسراييل كه از زمان سفر مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا كه در سال 2018 دوباره احيا شد در ماه‌هاي اخير شدت گرفت. در ماه مه 2019 داماد ترامپ، جارد كوشنر با محمد ششم پادشاه مراكش درباره طرح صلح اسراييل و فلسطين گفت‌وگو كرد. تشكيلات فلسطيني برقراري و عادي‌سازي روابط ميان كشورهاي عرب و اسراييل را شديد مورد انتقاد قرار داده و بر اين باورند اين خلاف وعده جهان عرب است كه گفته بود تا هنگام تشكيل كشور مستقل فلسطيني، اسراييل را به رسميت نخواهد شناخت. پادشاه مراكش نيز براي توجيه اقدام خود در تماس تلفني با رييس تشكيلات خودگردان فلسطين حمايت كشورش از راه‌حل مبتني بر تشكيل دو كشور را براي مساله فلسطين ابراز كرد. نبيل شعث، نماينده ويژه محمود عباس در تشكيلات خودگردان معتقد است كه عادي‌سازي روابط مراكش با رژيم صهيونيستي به زيان مساله فلسطين است. تشكيلات خودگردان عادي‌سازي رايگان روابط با رژيم صهيونيستي را به منزله وارد كردن خسارات مستقيم به مساله فلسطين و كودتا عليه ابتكار سازش عربي مي‌داند. امريكا بهايي به اين كشورها مي‌پردازد تا به ضرر ما (فلسطيني‌ها)، اسراييل را به رسميت بشناسند. جميل عليان يكي از رهبران جنبش جهاد اسلامي فلسطين نيز سازش مراكش با اسراييل را خيانت به آرمان فلسطين مي‌داند. «عبدالمجيد تبون» رييس‌جمهور الجزاير با اشاره غيرمستقيم به قضيه به رسميت شناخته شدن حاكميت مراكش بر صحراي غربي از سوي دولت امريكا و سازش مراكش با اسراييل معتقد است كه روند تحولات در منطقه قابل پيش‌بيني بود. به گفته «عبدالعزيز جراد» نخست‌وزير الجزاير خطر ناشي از وجود يك اراده واقعي اجنبي براي رسيدن رژيم صهيونيستي به مرزهاي ما، الجزاير را تهديد مي‌كند. به اعتقاد الجزاير تصميم دولت امريكا در به رسميت شناختن حاكميت مراكش بر صحراي غربي با قطعنامه‌هاي سازمان ملل مغايرت دارد. پادشاهي مراكش تمام منطقه شمالي صحراي غربي را كه «الساقيه الحمراء» ناميده مي‌شود و نزديك به 80 درصد از اراضي صحراي غربي را تشكيل مي‌دهد، ضميمه خاك خود كرد. از آن پس جبهه پوليساريو بر مقاومت عليه مراكش متمركز شد. مراكش مدعي است كه اين اراضي همواره به اين كشور تعلق داشته اما اتحاديه كشورهاي آفريقا با به رسميت شناختن استقلال صحراي غربي، جبهه پوليساريو را به عضويت خود پذيرفت. در 1991 مراكش و جبهه پوليساريو آتش‌بس اعلام كرده و مقرر شد كه درباره استقلال صحراي غربي همه‌پرسي برگزار شود، وعده‌اي كه هنوز عملي نشده است. در حالي‌كه مراكش خواهان حكومت خودگردان در صحراي غربي و وجود دولت و پارلمان محلي تحت حاكميت مراكش در اين منطقه است اما جبهه پوليساريو مخالف اين طرح بوده و خواهان برگزاري همه‌پرسي تعيين سرنوشت براي صحراي غربي است.
بي‌ترديد توافق مراكش يك كودتاي ديپلماتيك بزرگ براي رباط است و در نوع خود مي‌تواند درگيري‌ها بين دولت مراكش و شورشيان جبهه پوليساريو كه براي تعيين تكليف مناطق صحراي غربي مي‌جنگند را افزايش دهد. رهبران پوليساريو گفته‌اند كه مبارزه آنها ادامه خواهد داشت.