طي دو هفته اخير اقليم كردستان عراق روزهاي ناآرامي را سپري كرده است، چراكه به دليل عدم پرداخت حقوق كارمندان شاهد بالا رفتن انتقادات و نهايتا اعتراضات گسترده مردمي بوديم كه به كشته و مجروح شدن تعدادي از كردها منجر شد. اما به واقع ريشه اين اعتراضات ناشي از چه پارامترهايي بود؟ ناظم دباغ، نماينده اقليم كردستان عراق در ايران در گفت‌وگو با ديپلماسي ايراني به پرسش‌هايي در اين باره پاسخ داده كه گزيده‌اي از آن را در ادامه مي‌خوانيد.
به نظر مي‌رسد كه امنيت اقليم از دو بعد با چالش‌هاي جدي مواجه است؛ اول اعتراضات مردمي به دليل تاخير در پرداخت حقوق و معوقات كه در دو هفته گذشته به درگيري و اعتراضات سراسري در اقليم منجر شد و در آن سو سركوب و خشونت كم‌سابقه نيروهاي نظامي و امنيتي به همراه داشت كه در نتيجه به كشته شدن بيش از يازده نفر انجاميد. از طرف ديگر مساله درگيري پ.ك.ك، هم با نيروهاي ارتش تركيه و هم با پيشمرگه‌هاي اقليم كردستان، به خصوص حزب دموكرات كردستان عراق (پارتي) شرايط جديد و خاص امنيتي براي اين فدراليسم عراقي رقم زده است. ارزيابي شما از اين اقتضائات چيست؟
من بر اين باورم كه چالش‌ها، مشكلات و بحران‌هاي امروز اقليم كردستان عراق متاثر از دلايل و عوامل متعددي است. البته در اين ميان يقينا بحران اقتصادي، سياسي و امنيتي اقليم به دليل قطع بودجه از طرف دولت مركزي بغداد تنش‌ها و چالش‌هاي عميقي را به وجود آورده است. مضافا در اين ميان نبايد منافع برخي كشورها و بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي را عليه منافع اقليم كردستان عراق ناديده گرفت كه باعث به وجود آمدن اين چالش‌ها و مشكلات كنوني شده است. البته در اين ميان پرداخت نكردن حقوق كارمندان و نيز ناتمام ماندن برنامه اصلاحات حكومت اقليم كردستان سبب ايجاد نگراني‌هايي در مردم شد كه منجر به اعتراضات اخير شد. ناگفته نماند در اين بين معترضان به دو گروه تقسيم شدند. يك گروه به واقع نماينده مردم بودند؛ لذا حكومت اقليم كردستان عراق در چارچوب حقوق شهروندان اين اعتراضات را مسالمت‌آميز تلقي كرد و از اين‌رو اقليم هم به دنبال حل و فصل مساله و برآورده كردن مطالبات و انتقادات اين گروه بود. اما در اين بين گروه دوم كه در حقيقت عوامل نفوذي خارجي محسوب مي‌شوند، دست به اقدامتي زدند از جمله حمله مسلحانه به دفاتر احزاب، تخريب اموال دولتي، آتش زدن دواير، ادارات و سازمان‌ها؛ قطعا اين كار با هر هدفي يك اقدام خرابكارانه است. همين مساله سبب شد كه نيروهاي امنيتي حكومت اقليم كردستان عراق وارد صحنه شوند و براي كنترل شرايط، تسلط بر اوضاع و مقابله با اين گروه كه به دنبال تداوم و تشديد آشوب و تنش در اقليم كردستان عراق بودند، وارد عمل شوند. البته در اين بين قطعا امكان دارد افراد بي‌گناهي، حال از خود شهروندان و معترضان يا حتي از نيروهاي امنيتي و دولتي نيز قرباني شوند، اما در نهايت خوشبختانه حكومت اقليم كردستان عراق توانست وضعيت و اوضاع را كنترل و امنيت آرامش را مجددا برقرار كند.
آيا اربيل خواهد توانست بر اين شرايط نامساعد امنيتي، هم در داخل به واسطه اعتراضات مردمي و هم در پيرامون خود با محوريت تقابل تركيه و پ.ك.ك فايق آيد؟
متاسفانه مساله پ.ك.ك مشكل امروز اقليم كردستان عراق و كل منطقه نيست، بلكه يك اين مشكل و چالش ريشه تاريخي در منطقه دارد. به هر حال اين نيروها در زمان حكومت صدام در اين منطقه مستقر شدند و تا به امروز هم به فعاليت خود ادامه مي‌دهند. البته اگر اين نيروها به حقوق و قوانين اقليم كردستان عراق احترام بگذارند يا به طريق اولي به قوانين و حقوق بين‌المللي پايبند باشند، حكومت اقليم كردستان عراق نيز دليل و بنايي براي درگيري و جنگ با اين نيروها ندارد. ولي متاسفانه در برخي برهه‌هاي زماني اين نيروها دست به اقدامات و فعاليت‌هاي مي‌زنند كه واكنش پيشمرگه‌هاي اقليم كردستان عراق را به همراه داشته باشد تا بتوانند از امنيت خود، امنيت اقليم كردستان عراق و تماميت ارضي‌شان دفاع كنند. البته خوشبختانه تاكنون درگيري‌هاي شكل گرفته بين نيروهاي پيشمرگه اقليم و پ.ك.ك جنگ فراگير و عميقي نبوده است، لذا مي‌توان اوضاع را مديريت كرد. ضمن اينكه حكومت اقليم كردستان عراق همواره به دنبال حل و فصل سياسي و ديپلماتيك اين مساله است تا مانع از شكل‌گيري يك جنگ داخلي فراگير شويم. اين مهم يك سياست و راهبرد كلان در اقليم كردستان عراق است تا مانع از جنگ كردها با همديگر شود.
در اعتراضات مردمي در اقليم كردستان شاهد مطرح شدن برخي اتهامات واهي به جمهوري اسلامي بوديم كه تهران را از مسببان و عاملان پشت پرده اعتراضات تلقي كردند. اين اتهامات واهي با چه هدفي و از سوي چه جريان‌هايي مطرح شد؟
در پاسخ به اين سوال مهم شما همواره يكي از كشورهايي كه انگشت اتهام در خصوص ايجاد تنش و آشوب در اقليم كردستان به سوي آن دراز بوده، ايران است. اما از نگاه من قطعا اين اتهامات با اين هدف مطرح مي‌شود كه مي‌خواهند ارتباطات گرم، صميمي و عميق اقليم كردستان عراق با جمهوري اسلامي ايران را بر هم زنند و گرنه با هر تفسير، تحليلي و ارزيابي به منفعت ايران نيست كه حكومت اقليم كردستان دچار ناامني، تنش، آشوب و بحران باشد. چون به هر تقدير امنيت جمهوري اسلامي ايران و اقليم كردستان عراق از هم تفكيك‌ناپذير هستند و يك مساله پيوسته به هم است؛ لذا مي‌توانند بر همديگر اثر بگذارند.
درباره توافق 50 ساله نفتي اقليم كردستان با تركيه و پيش‌فروش نفت اقليم به قيمتي ارزان هم سوال جدي كه مطرح است ناظر بر اين واقعيت است كه اين قرارداد جنجالي تا چه اندازه نزديك به واقعيت است. اگرچه در اين ميان مقامات اقليم از نچيروان بارزاني، رييس اقليم تا مسرور بارزاني، نخست‌وزير چنين قراردادي را تكذيب كردند، اما در مقابل بغداد نظر ديگري دارد. در اين راستا حسن جنابي، سفير عراق در آنكارا از اقامه دعواي كشورش عليه تركيه در دادگاه‌هاي فرانسه درباره صادرات نفت اقليم كردستان خبر داد؟
پيرامون قرارداد ۵۰ ساله نفتي كه شما به آن اشاره كرديد تاكنون حرف و حديث‌هاي زيادي در محافل سياسي و رسانه‌اي مطرح شده است. اما آقاي مسرور بارزاني، نخست‌وزير اقليم كردستان عراق در يك كنفرانس خبري توضيح دادند كه ما هيچ توافقات اينچنيني نداشته‌ايم، بلكه اين توافقات براي حمل و نقل نفت خام به بنادر جهان توسط لوله‌هايي است كه از خاك اقليم كردستان عراق به تركيه كشيده شده است. اتفاقا در دولت‌هاي قبلي عادل عبدالمهدي و حيدر عبادي روي همين مسائل بحث و گفت‌وگوهاي مفصلي انجام شده است. خود اين دولت‌ها نيز مسائلي مانند شكايت از تركيه را مطرح كردند، ولي تا به اين لحظه حواشي مربوطه ادامه دارد. البته كه عراق حق مسلم خود مي‌داند كه به دنبال منافعش باشد؛ كما اينكه اقليم كردستان عراق هم حق مسلم خود مي‌داند كه از منافع و حقوق مردمش دفاع كند تا مالك درآمد و ثروت خود باشد. البته اگر در چارچوب قانون اساسي عراق اگر طرفين نيت صحيحي داشته باشند، مي‌توانند به نتيجه برسند، چون كه اين مساله قابل حل است.
در جريان اين قرارداد جنجالي ۵۰ ساله نفتي جز كشور تركيه از اسراييل هم نام برده شد كه مقامات اقليم فروش نفت به تل‌آويو را در دستور كار قرار داده بودند. شما اين مساله را تا چه اندازه نزديك به واقعيت مي‌دانيد؟
اين مساله فروش نفت كردستان عراق به تركيه يا اسراييل هر از گاهي در جريان هاي رسانه‌اي و محافل سياسي مطرح مي‌شوند. البته اين مساله فروش نفت به اسراييل توسط اقليم كردستان عراق تاكنون به صورت رسمي از طرف حكومت اقليم كردستان عراق تاييد نشده، چون واقعيت اين است كه حكومت اقليم كردستان عراق نفت خود را در بورس به فروش رسانده است، حال اينكه شركت‌ها يا افرادي كه در بورس، نفت اقليم كردستان عراق را خريداري كرده‌اند، آن را به چه كساني و با چه كشورهايي مانند تركيه يا اسراييل تحويل داده‌اند، مساله‌اي است كه مسووليت آن ديگر بر عهده حكومت اقليم كردستان عراق نيست. مسووليت اين اقدام بر عهده آن فرد يا شركتي است كه در بورس، نفت را از حكومت اقليم كردستان عراق خريداري كرده است. البته كه بايد در اين رابطه و براي روشن شدن هر چه بيشتر ابعاد قضيه تحقيقات جدي صورت بگيرد.
در جريان تنش ميان برخي احزاب و گروه‌هاي عراقي با نيروهاي نظامي ايالات متحده امريكا در اين كشور كه در دوران پس از ترور سردار سليماني بيشتر هم شد شاهد برخي تبعات امنيتي براي امريكايي‌هاي مستقر در اقليم كردستان بوديم. از نگاه شما خروج ايالات متحده امريكا تا چه اندازه مي‌تواند روي امنيت عراق و به خصوص اقليم كردستان عراق اثرگذار باشد؟
متاسفانه حضور و فعاليت برخي گروه‌ها و نيروها غير از افزايش هزينه، هم براي نيروهاي امنيتي عراق و هم نيروهاي امريكايي و در كل امنيت تمام عراق نتيجه ديگري در پي نداشته است. البته كه من به عنوان يك كرد عراقي همواره مخالف حضور نيروهاي خارجي در عراق هستم، چراكه اين نيروها بايد دلايل قابل قبول و منطقي براي حضور خود در خاك اقليم كردستان و كل عراق داشته باشند؛ لذا نهايتا اين نيروها بايد از خاك اقليم كردستان و كل عراق خارج شوند، اما فعلا مشكل اينجاست كه هم اقليم كردستان و هم دولت بغداد به‌طور جدي گرفتار پديده تروريستي به نام داعش هستند، پديده‌اي كه به تنهايي توان مقابله با آن را ندارند. در اين شرايط قطعا نياز به همكاري و هماهنگي براي مبارزه با اين تروريسم در عراق وجود دارد. البته در زمان نوري مالكي، نخست‌وزير پيشين عراق تلاش جدي براي خارج كردن نيروهاي امريكايي صورت گرفت، همان موقع من عنوان كردم كه نيروهاي امريكايي بايد از عراق خارج شوند، اما اگر امريكايي‌ها خارج شوند با ترفند ديگري دوباره به عراق باز خواهند داشت، ولي اگر برگردند اين‌بار خارج كردن آنها بسيار سخت‌تر خواهد بود، چون امريكايي‌ها كاري خواهند كرد كه خود عراق از ايالات متحده درخواست حضور در كشورش را داشته باشد. كما اينكه شما شاهد بوديد در شرايطي كه داعش موصل را تصرف كرد و تا نزديكي بغداد و اربيل پيش رفت، اگر كشوري مانند جمهوري اسلامي ايران به داد اقليم كردستان و عراق نمي‌رسيد، داعش به پيروزي‌هاي جدي دست پيدا مي‌كرد. اين مساله نشان مي‌دهد كه در كل عراق نياز به همكاري با ديگر كشورها براي مديريت امنيت خود دارد، چه جمهوري اسلامي ايران باشد، چه ايالات متحده امريكا و چه كشورهايي كه در چارچوب هم‌پيماني در عراق حضور دارند. اما در نهايت من معتقدم كه نيروهاي خارجي، هم از خاك اقليم كردستان و هم كل عراق بايد خارج شوند.