روسيه پايگاه دريايي در بندر سودان ايجاد كرد
ابزار حضور قوي در آفريقا
در تاريخ اول دسامبر روسيه توافقي را با سودان امضا كرد كه به مسكو اجازه داد در بندر سودان يك تاسيسات دريايي را براي تعميرات و تامين برپا كند. بر اساس اين توافق روسيه مي‌تواند تا ۳۰۰ نيروي تمام‌وقت در اين بندر داشته باشد و به‌طور همزمان تا ۴ ناو جنگي نيروي دريايي روسيه را در آن جاي دهد. طبق اين توافق، پايگاه مزبور يك سامانه دفاع هوايي و جنگ الكترونيك خواهد داشت. ويتولد رودكيويچ، آندره ويلك و پيوتر زوكوسكي در تحليلي كه در وب‌سايت انديشكده مركز مطالعات شرق مستقر در ورشو منتشر شد، نوشتند: كاركنان اين پايگاه و نيز اعضاي خانواده آنها از مصونيت ديپلماتيك برخوردار خواهند بود، فعاليت‌هاي آن مشمول ماليات نخواهد شد و از پرداخت هرگونه تعرفه گمركي معاف خواهند بود. واردات و صادرات تمامي «كالاهاي ضروري براي عمليات اين پايگاه» از طريق بندرها و فرودگاه‌هاي سودان، انجام وظايف توسط كشتي‌هاي روسي (از جمله واردات و صادرات جنگ‌افزار و تجهيزات نظامي) و فعاليت پيمانكاران روسي در آنجا مشمول تعرفه‌هاي گمركي نخواهد بود و تمامي وسايل حمل‌ونقل به استثناي موارد كنترل و چك، جست‌وجو و تدابير قهري عليه آنها، در اين كشور از مصونيت برخوردار خواهند بود. اين توافق همچنين دسترسي آزاد به حريم هوايي سودان را براي روسيه فراهم خواهد كرد. مسكو براي استفاده از اين پايگاه هزينه‌اي پرداخت نخواهد كرد، اما بر اساس يك توافق جداگانه تسليحات و تجهيزات ويژه‌اي را براي سودان فراهم خواهد كرد و تعهداتي گسترده را در رابطه با ارايه كمك به توسعه نيروهاي مسلح سودان، دفاع هوايي بندر سودان و ايمن‌سازي آب‌هاي سرزميني سودان در برابر حملات خرابكارانه در زيرآب به عهده مي‌گيرد. اين توافق براي مدت ۲۵ سال معتبر خواهد بود و بايد به‌طور خودكار براي دوره‌هاي پي‌درپي 10 ساله تمديد شود مگر اينكه يكي از طرف‌ها تمايلش به خروج از توافق را دست‌كم يك سال قبل از انقضاي آن اعلام كند. امضاي اين توافق را بايد در بافت تقويت روابط سياسي روسيه با رژيم نظامي حاكم در سودان و نيز راهبرد كرملين در خصوص آفريقا كه چندين سال است آن را به اجرا درآورده، يعني گسترش حضور سياسي و اقتصادي روسيه در كشورهاي جنوب صحراي آفريقا مشاهده كرد. روسيه يك چتر حمايتي را براي حافظت از مقامات سودان در برابر فشار غرب در رابطه با نقض حقوق بشر فراهم كرده است. در سازمان ملل نيز مسكو (به همراه پكن) مانع تلاش‌هاي غرب براي اعمال تحريم عليه مقامات سودان شده است. سودان در عوض با راي دادن مطابق با منافع روسيه در سازمان ملل به اين اقدامات پاسخ داده و به‌طور رسمي الحاق كريمه را به رسميت شناخته است. سودان يكي از مهم‌ترين شركاي تجاري مسكو در جنوب آفريقا محسوب مي‌شود.
روسيه به مدت ۲۰ سال بزرگ‌ترين تامين‌كننده تجهيزات نظامي و تسليحات براي نيروهاي مسلح سودان بوده است. برآورد مي‌شود كه روسيه در طول اين دوره، تسليحاتي به ارزش يك ميليارد دلار براي سودان فراهم كرده باشد. مربيان و مشاوران نظامي روس نيز به مدت ۲۰ سال در آنجا فعال بوده‌اند و نيروهاي سودان در فدراسيون روسيه نيز آموزش ديده‌اند. دست‌كم از سال ۲۰۱۸ تاكنون شركت واگنر، با مالكيت ايوگني پريگوژين كه رابطه نزديكي با پوتين دارد، در سودان حضور داشته است. اين شركت نظامي خصوصي از ذخاير طلايي كه شركت‌هاي پريگوژين از آن بهره‌برداري مي‌كنند، محافظت مي‌كند. در سال ۲۰۱۹ هر دو كشور توافقنامه‌اي را در خصوص همكاري نظامي و يك توافقنامه براي حضور دايمي نيروهاي مسلح روسيه در سودان امضا كردند. از سال ۲۰۰۷ تاكنون نيز يك توافق در خصوص حفاظت از اطلاعات طبقه‌بندي‌شده ميان آنها به اجرا درآمده است. از منظر نظامي-راهبردي داشتن پايگاه دريايي روسيه در درياي سرخ چندان معقول نيست. نيروي دريايي روسيه حضور دايمي يا نيازي به حضور دايمي در اين دريا يا در اقيانوس هند، در مجاورت آن ندارد. مشاركت كشتي‌هاي روسيه در مبارزه با دزدان دريايي تاكنون توسط پايگاه طرطوس در سوريه تامين شده است.
اين احتمال كه پايگاه سودان بتواند توسط كشتي‌هاي مجهز به سلاح هسته‌اي مورد استفاده قرار گيرد، تبليغات محض است، زيرا از منظر عملياتي هيچ توجيهي براي ورود زيردريايي‌هاي هسته‌اي يا موشك‌هاي كروز هسته‌اي به محدوده بسته درياي سرخ وجود ندارد. افتتاح اين پايگاه را بايد در درجه اول يك نمايش سياسي در نظر گرفت. در هر صورت نمي‌توان اين امر را منتفي دانست كه بندر سودان، به بهانه حضور كشتي‌هاي هسته‌اي، به عنوان يك نقطه انتقال عناصر فناوري هسته‌اي مورد استفاده قرار گيرد. پيش‌بيني استقرار جنگ‌افزارهاي راديو الكترونيك كه وظيفه اصلي‌شان پارازيت انداختن روي سامانه‌هاي شناسايي و اكتشافي خارجي است، در اين پايگاه نشان‌دهنده قصد آنها براي مخفيانه نگه داشتن فعاليت اين پايگاه است. در واقع به اين پايگاه بايد به عنوان يك نقطه بارگذاري مجدد انواع مختلف كالاها و اقلام (از جمله اقلام نظامي) تحت كنترل روسيه نگاه كرد. اين موضوع عمدتا با نبود هر گونه محدوديت در خصوص انتقال واحدهاي كمكي نيروي دريايي روسيه از جمله كشتي‌هاي باري در اين توافق مشخص مي‌شود. احتمال دارد كه هدف اين توافق تسهيل انتقال تسليحات و تجهيزات نظامي قديمي متعلق به دوران اتحاد جماهير شوروي به آفريقا باشد.
اين توافق به سرويس‌هاي مخفي روسيه اجازه مي‌دهد، آزادانه فعاليت كنند. اين آزادي بدون قيد و شرط روسيه براي استفاده از حمل‌ونقل هوايي و زميني خود نشان مي‌دهد كه اين پايگاه در درجه اول براي انجام عمليات خاص در كشورهاي هم‌مرز با سودان و براي انتقال كاركنان شركت‌هاي نظامي خصوصي روسي مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اين پايگاه همچنين مي‌تواند به عنوان كريدور حمل‌ونقل براي شركت‌هاي روسي فعال در جمهوري آفريقاي مركزي كه هم‌مرز سودان است، مورد استفاده واقع شود. با در نظر گرفتن تمامي شرايط مذكور بايد اين‌طور در نظر گرفت كه هدف از تاسيس اين پايگاه، وراي استفاده از آن به عنوان يك ژست نمادين، حفاظت از رژيم در سودان در برابر مداخله احتمالي غرب است و در عين حال اين پايگاه منبعي براي درآمد غيرقانوني وزارت دفاع روسيه و شركت‌هاي خصوصي «دوست» است.
ترجمه: شوراي راهبردي روابط خارجي