ایران آغاز فرآیند غنی‌سازی ۲۰ درصد را به آژانس اطلاع داد
بازگشت غنی‌سازی به فردو
گروه ديپلماسي
ايران خيز خود را براي برداشتن يك گام ديگر از كاهش تعهدات هسته‌اي برداشته است، ايران از آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خواست تا در راستاي اجراي تصميم تازه ايران براي غني‌سازي تا سطح ۲۰ درصد، تاسيسات غني‌سازي فردو را مجددا فعال كند. روز جمعه علي‌اكبر صالحي، معاون رييس‌جمهور اسلامي ايران و رييس سازمان انرژي اتمي خبر داد كه نامه درخواست فك پلمب براي نصب تجهيزات مرتبط با غني‌سازي ۲۰ درصد اورانيوم از طرف نماينده ايران در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ارسال شده است. اين خبر اولين بار از سوي ميخاييل يوليانف، نماينده روسيه در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاييد شده بود.
يوليانوف با انتقاد از درز مستمر اطلاعات محرمانه در آژانس به كنايه نوشت: «معمولا درز چنين اطلاعات مهمي به رسانه‌ها ۱۰ دقيقه طول مي‌كشيد، اما اين بار حدود دو ساعت طول كشيد، آن كسي كه اطلاعات را درز ميدهد هم آدم است و در تعطيلات سال نو اندكي استراحت كرد.»
بازگشت فردو به ۱۰ سال پيش از موعد
برجامي
روز پنجشنبه نيز يك سخنگوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به خبرگزاري فرانسه گفته بود كه ايران آژانس را از قصد خود براي غني‌سازي ۲۰ درصدي آگاه كرده است. به گزارش خبرگزاري فرانسه، سخنگوي آژانس گفت: «ايران به ما اطلاع داده است كه قصد دارد با هدف اجراي قانون تازه تصويب شده در پارلمان اين كشور، از تاسيسات زيرزميني فردو فك پلمب كند.» به گفته سخنگوي آژانس ايران در نامه‌اي كه پنجشنبه هفته گذشته تحويل اين نهاد بين‌المللي داده تاريخي را در مورد شروع غني‌سازي تا سطح ۲۰درصد ارايه نداده است. بر اساس برجام، ايران تعهد داده بود كه غني‌سازي در فردو تا سال ۲۰۳۰ متوقف شود و اورانيوم خام براي غني‌سازي وارد اين تاسيسات نشود و از تاسيسات موجود به عنوان تاسيسات تحقيق و توسعه استفاده شود. پلمب تاسيسات غني‌سازي در اين مجموعه به مدت ۱۵ سال و نظارت بر عدم ورود اورانيوم براي غني‌سازي بخشي از تعهدات نظارتي مضاعفي بود كه ايران در برجام پذيرفته بود.
استمرار گام پنجم
بر اساس آيين‌نامه اجرايي قانون اقدام راهبردي براي لغو تحريم‌ها كه آذرماه سال جاري در مجلس شوراي اسلامي تصويب و ابلاغ شد، سازمان انرژي اتمي، در نخستين گام براي اجراي آن تا پايان بهمن ماه سال جاري براي تهيه گزارشي در مورد نحوه اجرا، پيش‌نيازها و نتايج اجراي مفاد اين قانون به هيات دولت ارسال كند. در نتيجه بعيد به نظر مي‌رسد كه فرآيند غني‌سازي اورانيوم تا سطح غناي ۲۰ درصد تا پيش از آغاز به كار دولت جديد ايالات متحده امريكا عملا آغاز شود. رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده امريكا وعده داده است كه تعهدات امريكا در برجام را از سر بگيرد، اقدامي كه در صورت اجرا، به گفته مقام‌هاي ايران باعث به عقب بازگرداندن گام‌هاي پنج‌گانه پيشين ايران در كاهش تعهدات در قالب برجام شود. ايران و پنج طرف باقيمانده در برجام، در پي جلسه غيررسمي وزراي خارجه كشورهاي عضو برجام گفته بودند كه در صورت تمايل امريكا به بازگشت به برجام اين درخواست را «با ديد مثبت» بررسي مي‌كنند. به گفته نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، قانون اقدام راهبردي نيز از همين منطق پيروي مي‌كند و در صورت بازگشت كامل كشورهاي طرف برجام به تعهدات‌شان، زمينه اجراي مفاد آن از بين مي‌رود.
ايران پيش از اين در پنجمين گام از كاهش تعهدات هسته‌اي، اعلام كرده بود كه مادامي كه طرف‌هاي برجام تعهدات خود را اجرا نكنند، ديگر هيچ يك از محدوديت‌هاي فني برنامه هسته‌اي‌اش در قالب برجام را اجرايي نخواهد كرد. با اين حال از زمان اجراي گام‌هاي تقابلي ايران از ارديبهشت ماه سال گذشته تاكنون، جمهوري اسلامي ايران به آهستگي اين اقدامات را پيش برده است. بر اساس گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، ايران هر چند محدوديت غني‌سازي ۳.۶۷ درصد اورانيوم را ديگر رعايت نمي‌كند، اما تا به امروز از محدوده غني‌سازي ۴.۵ درصد فراتر نرفته است. با اين حال، مجموعه وظايف تعيين شده در قانون اخير مجلس، همچنان در قالب گام پنجم كاهش تعهدات هسته‌اي ايران قرار مي‌گيرد.
با اين حال در صورت استمرار كاهش تعهدات ايران به ويژه در حوزه نصب سانتريفيوژهاي نسل جديد و بازسازي راكتوري مشابه راكتور آب سنگين اراك، ايران با پيشرفت‌هايي كه طي ۵ سال گذشته در سطح دانش هسته‌اي داشته است در مدت كوتاهي مي‌تواند سطح عملياتي برنامه هسته‌اي خود را به مراتب بالاتر از جايگاه آن در پيش از برجام افزايش دهد. رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اخيرا در مصاحبه‌اي با اشاره به تلاش‌ها براي احياي برجام گفته بود: «من نسبت به تلاش‌ها براي بازگشت به نقطه صفر برجام چندان خوش‌بين نيستم، چراكه تصور مي‌كنم، اساسا ديگر نقطه صفري وجود ندارد.»
صالحي: انگشت‌مان روي ماشه است
روز جمعه علي‌اكبر صالحي در برنامه تلويزيوني «قرار قاسم» در خصوص آغاز توليد سوخت ۲۰ درصد گفت: «نامه‌اي به نماينده جمهوري اسلامي در وين داده‌ايم كه تسليم آژانس شود و بازرسان بيايند فك پلمب كنند.» وي با بيان اينكه تحت نظارت آژانس در آينده نزديك بايد كپسول گاز اورانيوم را تعويض كنيم، تاكيد كرد: «ما بايد مصوبه مجلس را اجرا كنيم اما دولت آيين‌نامه‌اي در خصوص چگونگي اجراي آن بايد ابلاغ و بعد از آن رييس‌جمهور دستور اقدام صادر كند.» رييس سازمان انرژي اتمي اضافه كرد: «ما سرباز نظام هستيم و دست‌مان روي ماشه است. فرمانده بايد دستور بدهد. ما خيلي سريع مي‌توانيم كار را شروع كنيم.»
بر اساس آيين‌نامه اجراي «قانون اقدام راهبردي براي لغو تحريم‌ها و صيانت از منافع ملت ايران» كه يك هفته پيش توسط اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهور، پس از تصويب در هيات دولت به نهادهاي مربوطه از جمله سازمان انرژي اتمي ابلاغ شده است؛ «سازمان انرژي اتمي ايران گزارش جامعي از وضعيت موجود و نيز موارد نياز به اورانيوم با غناي ۲۰ درصد و پيش‌نيازهاي فني و مالي آنها و ديگر ابعاد مربوط را تهيه و ظرف دو ماه از تاريخ لازم‌الاجرا شدن قانون به دولت ارايه ميدهد.» اين آيين‌نامه به سازمان انرژي اتمي فرصت داده است تا ظرف يك‌سال ميزان ۱۲۰ كيلوگرم اورانيوم غني شده در سطح ۲۰ درصد غني‌سازي و ذخيره كند.
سياست شكست خورده فشار حداكثري
به‌‌رغم گذشت دو سال و نيم از خروج رسمي امريكا از برجام، نتايج اين اقدام همچنان در محافل سياسي امريكا مورد مناقشه است. در حالي كه هواداران دولت پيشين، اين سياست را موفق توصيف مي‌كنند و از دولت منتخب مي‌خواهند تا اقدامي در جهت تغيير رويه امريكا در قبال برجام انجام ندهد، مخالفان سياست فشار حداكثري، با اشاره به گام‌هاي تازه ايران در خصوص كاهش تعهدات برجامي، بار ديگر بر اشتباه امريكا در خروج از برجام تاكيد مي‌كنند. هانس كريستينسن، مدير پروژه اطلاعات هسته‌اي و عضو فدراسيون دانشمندان امريكايي، در واكنش به خبر آمادگي ايران براي غني‌سازي ۲۰ درصدي به اظهارات وزير خارجه امريكا در سال ۱۳۹۷ اشاره مي‌كند و مي‌نويسد: «پمپئو در پاسخ به اين سوال خبرنگار كه اگر ايران تصميم بگيرد برنامه هسته‌اي خود را دوباره از سر بگيرد، گفته بود: ما اطمينان داريم كه ايرانيان چنين تصميمي نخواهند گرفت.»