محسن آرمين و سعيد حجاريان شرايط حاكم بر كشور را تحليل كردند
هشدار نسبت به ديپلماسي ستيزي و مواضع شعاري
فرآيند تزريق گاز در فردو از ديروز آغاز شد. علي ربيعي، سخنگوي دولت ظهر روز دوشنبه در گفت‌وگو با ايرنا از دستور رييس‌جمهوري براي اجراي قانون اقدام راهبردي براي لغو تحريم‌ها خبر داد و گفت از ساعاتي پيش فرآيند تزريق گاز شروع شده و تا ساعاتي ديگر اولين محصول اورانيوم غني شده UF6 به دست خواهد آمد. اين تصميم در راستاي اجراي مصوبه يازدهم آذر ماه مجلس شوراي اسلامي با عنوان «اقدام راهبردي براي لغو تحريم‌ها» است كه به نحوي بحث‌برانگيز در شوراي نگهبان نيز تاييد و درنهايت دولت موظف به اجراي آن شد. در همين راستا نيز چندي پيش دولت آيين‌نامه‌اي براي اجراي آن تدوين و پيش از آن معاون اول رييس‌جمهوري اين آيين‌نامه را ابلاغ كرد، آيين‌نامه‌اي كه شيوه تنظيم آن و تاكيد بر فراهم آوردن بودجه براي اجرايي شدن مصوبه مجلس نشان مي‌داد، دولت از آخرين تير تركش خود براي تلطيف كردن فضا و در راستاي جلوگيري از وضعيت اقتصادي و ديپلماسي دشوارتر استفاده كرده است. با اين حال بالاخره ديروز علي ربيعي خبر داد كه كليه فرآيند پس از انجام اقدامات اوليه از قبيل اطلاع‌رساني به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و تحويل پرسش‌نامه طراحي بر مبناي تعهدات پادماني كشور صورت گرفته و رييس‌جمهوري نيز درخصوص تامين بودجه بخشي از اين قانون در سال ۹۹ دستورات لازم را صادر كرده است. به اين ترتيب غني‌سازي ۲۰ درصدي آغاز شد، درصدي كه بر اساس توافق برجام قرار بود، در ازاي لغو تحريم‌ها كاهش يابد و حالا با اين روند پيش گرفته شده احتمال دارد كه شرايط برجام دشوارتر از پيش شده و حتي كشور به زمان اوج تحريم‌ها در دوران رياست‌جمهوري محمود احمدي‌نژاد بازگردد. كنار اجراي اين مصوبه، زمزمه‌هايي از طرح اقدام متقابل عليه امريكا همزمان با سالگرد ترور شهيد سليماني نيز شنيده شد كه با وجود مشكلات حقوقي با اقبال نمايندگان مجلس مواجه بوده است. اما اين دست اقدامات و به تعبير برخي ناظران اين حجم از مقاومت برابر امري چون جهاني شدن و ديپلماسي‌‌ستيزي چه پيامي دارد؟
صبر كنيد ما روي كار بياييم
مخالفان جناح حاكم بر مجلس و تندروهاي اصولگرا در اين ايام بارها تحليل كرده‌اند كه مجلس يازدهمي‌ها و همفكران‌شان، راهبردي مشخص را پي گرفته‌اند و آن اينكه ابتدا دست دولت را بسته و اجازه هيچ نوع تحرك ديپلماتيك به آن ندهند و پس از گذشت اين چند ماه با روي كار آوردن چهره‌اي «خودي» بر مسند رياست‌جمهوري، روند مذاكرات را آغاز كرده و سند هر دستاوردي را به نام اين جريان بزنند. اين تحليل در خلال مصاحبه اخير محسن آرمين، عضو كميسيون امنيت ملي مجلس ششم با پايگاه خبري- تحليلي پيام نو در مورد شرايط سياسي روز نيز به چشم مي‌خورد. آرمين معتقد است اگرچه نمي‌توان قصور دولت را ناديده گرفت و به آن نقدهايي را وارد مي‌داند اما تاكيد دارد، نوشتن همه مشكلات پاي ترامپ آدرس غلط دادن است. آرمين در تحليل تمام اين اقدامات طيف تندروي اصولگرا كه حتي لزوما از حمايت سنتي‌ها و ميانه‌روهاي اين جريان نيز برخوردار نيست، گفته كه چنين مصوبات و طرح‌هايي «به طرف‌هاي خارجي پيام مي‌دهد: با اين دولت بي‌اعتبار و ضعيف مذاكره نكنيد و صبر كنيد ما روي كار بياييم... همه اينها را كه كنار هم مي‌گذاريم، معناي آن اين است كه تا انتخابات رياست‌جمهوري ايران، مذاكره بي‌مذاكره! بايد صبر كنيد ما روي كار بياييم، اگر فشار اقتصادي و گراني و فقر و بيكاري و هر نتيجه سخت ديگري هم داشت، اشكال ندارد ما بايد پيروزي‌مان تضمين شود.» او در بخش ديگري از اين مصاحبه همچنين به گفته‌اي قديمي مبني بر اينكه «نان برخي در تداوم تحريم است» اشاره كرده و گفته است:«وجود تحريم‌ها استفاده از راهكارهاي مالي غيرشفاف و غيرقابل نظارت را اجتناب‌ناپذير مي‌كند و به طور طبيعي در فضاي تحريم پديده‌هايي مثل بابك زنجاني شكل مي‌گيرند و طبعا اين وضعيت و اين فضا براي برخي جريان‌هاي داخل كشور بسيار مطلوب هم هست...». در همين راستا او تحليل كرده كه اينگونه اقدامات افراطي در ايران موانع فراروي بايدن براي بازگشت به برجام و لغو تحريم‌ها را تشديد مي‌كند. آرمين همچنين با اشاره به ترور شهيد سليماني و شهيد فخري‌زاده، از سويي حمله موشك راكتي به سفارت امريكا در عراق را نتيجه جنگ اطلاعاتي در منطقه مي‌داند كه جمهوري اسلامي نيز گرفتار آن شده؛ اما با همان تحليل‌هاي اطلاعاتي مبتني بر تئوري توطئه و تمركز صرف بر گروه‌هاي مدني و كنشگران سياسي و رسانه‌اي و... از اصل موضوع غافل مانده است. اين تحليلگر برجسته اصلاح‌طلب همان طور كه پيش از اين نيز گفته بود، معتقد است كه «ابرپروژه‌اي» در دستور اجراست.
در انتقاد از تبديل ايران به «ريزكشور»
همزمان با تحليل محسن آرمين از بحران‌هاي موجود سياسي كشور، سعيد حجاريان ديگر تحليلگر برجسته اصلاح‌طلب نيز در يادداشتي كه در پايگاه خبري-تحليلي مشق نو منتشر شده به «تعليق» در تصميم‌گيري به عنوان چالشي جدي در نظام سياسي كشور اشاره كرده و پس از تشريح شرايط موجود نسبت به تبديل ايران به يك «ريزكشور» به دليل اين شرايط و تفكر حاكم هشدار داده است. او براي تشريح اين گزاره به موضوع مذاكره با ايالات متحده و چگونگي مواجهه با پيمان‌ها و نهادهاي بين‌المللي اشاره كرده كه با وجود اهميت‌شان در تعليق قرار گرفته است. او معتقد است كه ابتدا بايد هر چه سريع‌تر اين تعليق به اتمام برسد و پس از آن تفكر حاكم بر كشور بايد چگونگي مواجهه نظام جمهوري اسلامي ايران با نظم بين‌المللي را تعيين تكليف كنند. حجاريان نيز براي تشريح اين رهيافت همچون آرمين به تازه‌ترين تصميم‌گيري‌ها در حاكميت يعني مصوبه مجلس براي مقابله با تحريم‌ها و زمزمه‌هاي خروج از «پيمان منع گسترش جنگ‌افزارهاي هسته‌اي» اشاره و تحليل كرده كه «هسته مركزي چنين تفكري به سرعت، به دقت و به شدت به دنبال تبديل كشور به نظامي غيرنرمال و در يك كلام استثنايي است. چنين تفكري به دنبال آن است كه: اولا ارتباط با ملت‌ها را جايگزين ارتباط با دولت‌ها كند؛ ثانيا ارتباط با سازمان‌هاي غيررسمي نظامي را جايگزين پيمان‌هاي نظامي قاعده‌مند كند؛ ثالثا كشور را به زعم خود از ديدرس ناظران جهاني خارج كند».
حجاريان در ادامه تعارض‌ها در مواجهه به سند ۲۰۳۰، سازمان عفو بين‌الملل، صندوق بين‌المللي پول و راهبردهاي انقلابي درباره سازمان‌ها و نهادهايي ازجمله ايكائو، سازمان جهاني مالكيت فكري، كنوانسيون ژنو و… را تشريح كرده و با بيان اينكه مقابل اين نگاه، راهكار اصلاح‌طلبانه بهنجاري و قاعده‌مندي و باور به همكاري و تعامل با نهادهاي بين‌المللي است، پيشنهاد مي‌دهد كه اولا بتوان از الگوي قراردادهاي دوجانبه و مخاطره‌آميز فاصله گرفت تا كشور ذيل ديپلماسي توسعه‌محور در درون نظم جهاني به رسميت شناخته شود. ثانيا بروكراسي و سازمان اداري كشور را براساس كارايي و تخصص افراد و نه ايدئولوژي و مواضع شعاري بازآرايي كند. ثالثا تمامي معبرهاي ديپلماتيك را در بهترين و بالاترين سطح احيا و بازسازي كند و تمام ظرفيت‌هاي خارج از كشور اعم از ايرانيان خارج از كشور و سرمايه‌گذاران خارجي را روانه كشور كند.