آقاي اكو زادروزت مبارك
غلامرضا امامي
برخيها آنگاه كه زاده ميشوند ميمانند به روزگاران. با انديشهها، كتابها و زندگيشان. بعضيها حيات و مماتشان، بود و نبودشان، زندگي و مرگشان همسان است. اومبرتو اكو كه اين روزها زادروز اوست با تولدش و با زندگي و آثارش بر جهان افزود. همواره از او سه چهره ماندگار به يادگار ميماند:
چهره استاد بزرگ دانشگاه، محقق نشانهشناسي و قرون وسطي كه بيش از 30 دانشگاه بزرگ جهان به او دكتراي افتخاري دادند، اما او تا پايان عمر به تدريس در دانشگاه بولونيا، كهنترين دانشگاه اروپا پرداخت.
چهره ديگر او كه چندان خوش نداشت او را به اين چهره بنامند، رماننويس نامداري است كه با رمان «به نام گل سرخ» شهرتي جهاني يافت. خود ميگفت من در كهنسالي اين داستان بلند را نوشتهام و در پي آن رمانهاي ديگر را، اما نميدانم كه چرا نخست مرا اومبرتو اكوي رماننويس مينامند.
سومين چهره او كه كمتر به آن پرداخته شده، چهره روزنامهنگاري زبردست، نويسندهاي يگانه، طنزنويسي ممتاز بود كه هر هفته در مطبوعات ايتاليا به جد و طنز يادداشتهايي مينوشت و در برابر اوضاع روزگار موضع ميگرفت. از اينها گذشته ميتوان وي را نويسنده و روزنامهنگاري مدافع مردم و محرومان به شمار آورد. هنگامي كه «برلوسكوني» به مدد مطبوعات و تلويزيونهايي كه در اختيار داشت به نخستوزيري ايتاليا انتخاب شد سخت با وي درافتاد. برلوسكوني گفت: من به روش دموكراتيك انتخاب شدهام و اكو پاسخ داد حمايت مطبوعاتي كه از آن تو بود و تلويزيونهايي كه به سرمايه تو بنياد نهاده شده بود، سبب شد كه مردم عامي تو را برگزينند. هيتلر هم با آراي اكثريت انتخاب شد. دموكراسي تنها راهحل نيست، بلكه مشاركت سبب گشودن گرههاست. راي با راس فرق دارد.
نخستينبار اكو را در بولونيا ديدم. در نمايشگاه جهاني كتاب كودكان، رخصت ترجمه كتاب «سه قصه» را از او گرفتم. كتابي كه براي كودكان و نوجوانان نوشته بود، اما خود ميگفت اينها قصههايي است براي آدمهايي از 9 تا 90 ساله. ديدار مكرر شد.
كوشيدم شاهكارش كتاب «چگونه با ماهي قزلآلا سفر كنيم؟» كه مجموعهاي از طنزها و يادداشتهاي وي است را به فارسي برگردانم. كتاب با پرداخت كپيرايت از سوي كتاب كوچه به فارسي درآمد و با استقبال فراوان خوانندگان رويارو شد. در اين كتاب به زباني طنزآميز و با نگاهي كنجكاو و دقيق چون آينهاي دوران مدرن را مينماياند و به بررسي عصر كامپيوتر، اينترنت، موبايل و تلويزيون ميپردازد.
اومبرتو اكو گذشته از كتاب «سه قصه» در پايان عمر روايتي زيبا از داستان دو دلداده را نگاشت. اين داستان حكايتي است مستند از دوران بليه جهاني وبا در جهان و ايتاليا و داستان ستم حاكمان ستمگر و همدستي اربابان كليسا براي جنگافروزي و نابودي صلح و عشق. اين كتاب به زودي با نام «دلدادگان» از سوي نشر پرتقال منتشر خواهد شد. از آن پس در پي برگردان يادداشتهاي اجتماعي وي برآمدم كه اميدوارم با نام «فاشيسم ابدي» نشر يابد. آقاي اكو مچكريم كه به جهان آمديد و جهان را با زندگيتان و انديشههايتان روشن كرديد. زادروزتان مبارك، هر روزتان مبارك.
در زادروز او به روانش درود ميفرستم. به روان مردي كه به جهان افزود. انسان را دوست داشت. به مرزهاي خودساخته اعتقادي نداشت و در راه آگاهي و آزادي انسان به جد و جهد و جان كوشيد.