مقاومت در مقابل دانستن
VAR و فراري كه همچنان رو به جلوست!
علي ولي‌اللهي
مدت‌هاست بحث آمدن VAR در فوتبال ايران مطرح است. گاهي اوقات به مناسبت فرار رسيدن بازي خاصي مثل دربي اظهارنظر‌ها در اين مورد افزايش مي‌يابد. تقريبا تمامي تيم‌هاي حاضر در ليگ ايران معتقدند اگر كمك‌داور ويديويي در ليگ به كار برده مي‌شد الان با اختلاف امتياز بسيار بالا در صدر جدول قرار داشتند. در اين مدت اشتباهات داوري هم زياد اتفاق افتاده و به نوعي به اين توهم دامن زده است. مديران فوتبال ايران بيش از دو سال است كه مي‌گويند به زودي اين تكنولوژي وارد كشور مي‌شود اما آن طور كه مشخص است به واسطه قيمت بالاي اين فناوري و همچنين بحث تحريم بعيد است به اين زودي‌ها وار را در ليگ برتر ببينيم.
شكي در اين نيست كه فوتبال ايران از لحاظ امكانات بايد به سطح اول فوتبال دنيا نزديك شود. VAR هم جزو همين امكانات است كه جاي خالي‌اش در فوتبال ايران به شدت احساس مي‌شود. درست مثل نبود زمين با كيفيت يا امكانات تمريني مناسب. با اين حال مثل اكثر تكنولوژي‌هايي كه وارد ايران شدند و بعدها بحث فرهنگ استفاده از اين ابزارآلات مطرح شد بايد پرسيد آيا فوتبال ايران مي‌تواند اين سيستم را بپذيرد و در خودش حل كند؟ اجازه بدهيد اين مورد را با يك مصداق عيني كه همين دو روز گذشته رخ داد، بررسي كنيم.
تيم‌هاي استقلال و پرسپوليس قبل از آخرين دربي قرن حسابي روي بحث استفاده از كمك‌داور ويديويي پافشاري كردند و رقيب را به مخالفت براي ورود اين تكنولوژي متهم كردند. دربي با هر كيفيتي برگزار شد. يكي از صحنه‌هاي بحث‌برانگيز داوري برخورد توپ به دست وحيد اميري بازيكن پرسپوليس در محوطه جريمه اين تيم بود. كادر فني، بازيكنان و هواداران استقلال بعد از بازي اعتقاد داشتند كه رضا كرمانشاهي داور مسابقه بايد يك ضربه پنالتي به نفع تيم‌شان اعلام مي‌كرد. دقايقي بعد از بازي نظرات كارشناسان داوري نيز در اين زمينه منتشر شد. همه كارشناسان داوري داخل كشور بلا استثنا تاكيد كردند كه آن توپ نمي‌تواند خطاي پنالتي باشد.
آخر وقت روز دوشنبه برنامه فوتبال برتر به بررسي اتفاقات دربي پرداخت و آرش برهاني مربي استقلال را آورد روي خط. برهاني با اينكه از اظهارنظر كارشناسان مطلع بود، تاكيد كرد كه آن صحنه پنالتي است. تصاوير دوباره پخش شدند و سه كارشناس داوري برنامه هم گفتند آن صحنه پنالتي نيست. همزمان يك برنامه فوتبالي در شبكه‌هاي ماهواره هم اين صحنه را بررسي كرد و كارشناس داوري آن برنامه كه خارجي هم هست گفت آن صحنه پنالتي نبوده. اما آرش برهاني به شكل عجيبي در برابر پذيرش نظر كارشناسان داوري مقاومت كرد و گفت تا فردا صبح كه بحث كنيم من مي‌گويم پنالتي است و قضاوت را به هواداران استقلال واگذار مي‌كنم! مربي استقلال نظرات تمام كارشناسان را به نوعي جهت‌دهي شده توصيف كرد و گفت: آنها مي‌خواهند اشتباهات داوري را لاپوشاني كنند. پيش از اين محمود فكري سرمربي استقلال نيز گفته بود كه كارشناسان داوري هم جهت‌دار كارشناسي مي‌كنند. همزمان با بحث مجري برنامه و دستيار محمود فكري داوران ديگري با ارسال پيام به برنامه تاكيد كردند صحنه برخورد توپ به دست اميري پنالتي نيست. برهاني در ادامه بار ديگر به لزوم ورود VAR به فوتبال ايران تاكيد كرد.
سوال مهم اينجاست كه در چنين شرايطي و با چنين ذهنيتي كمك‌داور ويديويي به چه دردي مي‌خورد؟ وقتي كادر فني يك تيم معتقد است نه تنها داوران بازي كه تمام كارشناساني كه با مطبوعات و رسانه‌ها در ارتباط هستند، توصيه‌پذيرند و حرف‌شان سنديت ندارد از VAR چه كمكي ساخته است؟ همين داوران در زمين بازي بايد تصميم نهايي را بگيرند. بازبيني و كارشناسي صحنه‌ها هم توسط همين داوران انجام مي‌شود. همين داوران هستند كه در اتاق VAR مي‌نشينند و به داور راهنمايي مي‌كنند. آيا برخي تصور كرده‌اند كه بازبيني و قضاوت صحنه‌هاي داوري به عهده خودشان يا هواداران تيم‌شان گذاشته مي‌شود؟ شايد هم برخي فكر مي‌كنند وي‌اي‌آر وسيله‌اي هوشمند است كه خودش تشخيص مي‌دهد كجا خطا رخ داده و كجا رخ نداده!
مجري برنامه در حين بحث با برهاني با اينكه تلاش مي‌كرد، حرفي نزند كه فردا سيبل هواداران دو تيم شود يك جمله خوب بر زبان آورد. او گفت: «بالاخره ما بايد يك متر و معياري را بپذيريم.» اين جمله ختم كلام است. كادر فني برخي تيم‌ها با مقاومت در مقابل همين مساله و ملاك قرار دادن نظرات شخصي خودشان مدت‌هاست، انواع و اقسام حواشي را در فوتبال ايران به راه انداخته‌اند. هواداران را جري كرده‌اند و تمام حرمت‌ها را زير پا گذاشته‌اند. وي‌اي‌آر يا هر تكنولوژي ديگري آداب و فرهنگ استفاده دارد وگرنه بودش مي‌شود يك مصيبت و نبودش مي‌شود يك مصيبت ديگر.
دو سال پيش در آذر ۹۷ با «محمد فنايي» در مورد وي‌اي‌آر كه آن موقع مثل حالا بحثش داغ بود، داشتم. اين كارشناس داوري به نكته خوبي اشاره كرد. ايشان در آن مصاحبه كه با تيتر «صحبت از VAR فرار رو به جلوست» منتشر شد، گفت: «ما يك بحث فراتر و مهم‌تر داريم از تشخيص يك صحنه خاص در بازي. آن هم فرهنگ‌سازي استفاده از اين سيستم است. سوال مهم اين است كه ما در استاديوم‌هاي‌مان مي‌توانيم و اصلا فرصت استفاده از اين سيستم را داريم يا نه. داور مي‌تواند در بازي‌هاي داخلي بازي را نگه دارد و بعد نظرش را برگرداند يا برنگرداند؟ آيا فكر نمي‌كنيم كه اگر گلي به ثمر رسيده باشد و بعد داور بخواهد نظرش را در رابطه با آن گل اصلاح كند، واكنش‌ها چيست؟»
بايد گفت آن دغدغه به شكلي راديكال‌تر امروز هم وجود دارد. دوشنبه شب ثابت شد مشكل داوري در فوتبال ايران تنها مربوط به اشتباهات داوران و نبود تكنولوژي نيست. مشكل آنجايي است كه برخي افراد مي‌خواهند در مقابل دانستن مقاومت كنند. همين افراد اگر كمك‌داور ويديويي هم باشد باز بر مواضع اشتباه خودشان پافشاري مي‌كنند. چرا؟ چون آنها عاشق فرار رو به جلو هستند.
با تمام اين تفاسير بايد بار ديگر تاكيد كنيم كه ورود VAR به فوتبال ايران يك ضرورت بسيار بزرگ است و شايد اگر همان سال ۹۷ اين تكنولوژي وارد ايران شده بود تا به به امروز فرهنگ استفاده از آن نيز جا مي‌افتاد و مشكلات كاهش پيدا مي‌كرد. به هر حال سوءبرداشت برخي افراد نبايد باعث مسدود شدن ورود مسير تكنولوژي به كشور شود.