طرح شفافيت را شفاف كنيد!
سيدحسين آقا سيدمرتضي
شفافيت آرا نمايندگان يكي از مسائل مورد بحث در چند سال اخير بوده است؛ زيرا با وجود طيف‌هاي ائتلافي در مجلس و دولت با وجود تصميم‌گيري‌هاي دوگانه اين مساله بيش از پيش مورد توجه عموم قرار گرفت. طرح شفافيت آرا ابتدا در مجلس دهم توسط محمدجواد فتحي و حسينعلي حاجي‌دليگاني مطرح شد كه در جزييات طرح آمده است:
تبصره ۱- در تمام مواردي كه به موجب اين قانون رأي‌گيري به عمل مي‌آيد و مصاديق آن در ماده ۱۲۱ مشخص گرديده، جهت اطلاع مردم اسامي نمايندگان موافق، مخالفت و ممتنع منتشر مي‌شود. بدين منظور علاوه بر درج اسامي در مشروح مذاكرات، هيات رييسه موظف است نسبت به ايجاد سامانه الكترونيكي به طوري كه قابليت دسترسي به آن براي آحاد ملت فراهم باشد، اقدام نمايد.
تبصره ۲- در موارد استثنايي با تقاضاي ۱۵ نفر از نمايندگان مجلس با رأي موافق اكثريت مطلق حاضران، رأي‌گيري به صورت مخفي انجام مي‌گيرد.
اين مساله در قوانين بحث‌انگيز مجلس به خصوص در انتخابات هيات رييسه مي‌تواند موجب مشخص شدن مرزبندي‌هاي مجلس شود كه متاسفانه تاكنون شاهد دوگانگي‌هاي سياسي از سوي نمايندگان بوده‌ايم. به عنوان مثال در مجلس دهم عده‌اي كه با ليست اميد وارد مجلس شده بودند پس از ورود به پارلمان در فراكسيوني جداگانه از نظرات جمعي فراكسيون اميد تبعيت نكردند و در مورد تصويب قوانين و انتخاب هايت رييسه ميان عارف و لاريجاني مشخص نشد دقيقا چه كساني نزديك به اصلاح‌طلبان و چه كساني به اصولگرايان گرايش دارند. شروع ماجرا طرح شفافيت آرا از درون مجلس به اين جهت اهميت دارد كه مجلس به عنوان «خانه ملت» و جايي كه به صورت كاملا مستقيم از سوي جامعه تشكيل شده است برابر كل جامعه موظف است تصميمات، آرا و سمت‌گيري‌هاي سياسي‌اش را مشخص كند. گفته شده در طرح شفافيت آراي نمايندگان همه اعضاي كميسيون‌ها در يك روز حق اظهارنظر دارند و مي‌توانند هر كدام 3 دقيقه صحبت كنند. در اين صورت به همه وقت مي‌رسد؛ با اين كار در يك روز 290 نماينده در موضوعات تخصصي كميسيون متبوع‌شان نظر خواهند داد و پس از انتشار مشروح مذاكرات مردم نظرات كارشناسي نمايندگان‌شان را ارزيابي خواهند كرد. در اين طرح به رسانه ملي اين اجازه داده شده تا در جلسات كميسيون‌ها حضور داشته باشد و جلسات را ثبت و ضبط كند اما عملا شاهد اين مساله در رسانه‌ها نيستيم. اجراي اين طرح در مجلس به عنوان تمريني كوچك براي قدم گذاشتن به سمت دموكراسي است. مردم در شرايط فعلي نسبت به پديده‌هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و سياسي انتقادات جدي دارند كه بعضي از اين انتقادات از مصوبات مجلس مي‌گذرد و با مشخص شدن نام نمايندگان مي‌تواند نسبت به آگاهي‌سازي جامعه درباره نماينده شهرشان را افزايش دهد. با اين حال شنيده مي‌شود عده‌اي در مجلس از صيانت از آراي نمايندگان صحبت مي‌كنند كه مشخص نيست با چه ايده‌اي اين بحث مطرح مي‌شود، مگر در «خانه ملت» هم جاي پنهانكاري مي‌ماند؟ آن هم براي مردمي كه حق طبيعي انتخاب‌شان در مجلس قرار دارد. طرح شفافيت از آرا نيز حدودا ساده‌ترين طرحي است كه حق مردم در آن نهفته و جاي پيچيدگي و بررسي چنداني ندارد و صرفا كارنامه‌اي از عملكرد نمايندگان در دوره نمايندگي‌شان است. مجلس عصاره فضايل ملت است و بديهي‌ترين حق مردم، نحوه عملكرد نمايندگاني است كه با پشتوانه راي ملت به مجلس راه يافته‌اند. اين طرح در صورت اجرا مي‌تواند الگويي براي ديگر نهادهاي قدرت نيز باشد تا مردم نزديكي بيشتري با نهادهاي قدرت احساس كنند و شكاف ميان ملت- دولت تا كمي كاهش يابد؛ زيرا مردم نقش خود را در تصميم‌گيري‌ها بهتر احساس مي‌كنند. در شرايطي كه مردم نقش خود را در اداره كشور منتفي ببينند، تنش‌هاي اجتماعي، دلزدگي از صندوق انتخابات، كاهش سرمايه اجتماعي و تبعات منفي بسياري را به همراه دارد. در نهادهاي ديگر دولتي نيز اين شفافيت در عرصه‌هاي مختلف از مبادلات اقتصادي، سياسي و... وجود ندارد؛ درحالي كه بودجه دولت چيزي به‌جز حق مردم در جامعه نيست و عموم ملت بايد بدانند كه چگونه سرمايه كشور و به دست چه كساني مصرف مي‌شود.
با وجود تمامي اين مسائل طرح شفافيت آراي نمايندگان، سرانجام روز ۷ آذر ماه 97 در كميسيون آيين‌نامه داخلي تصويب شد. اما اين مصوبه با طرح اصلي تفاوت بسياري دارد به گونه‌اي كه شفافيت آراي نمايندگان را محقق نكرده است. مجلس يازدهم نيز پيگيري‌هايي در اين زمينه نشان داده كه تاكنون تاثير مشخصي از آن نديده‌ايم و هنوز مشخص نيست نمايندگان به كدام پيشنهادها و چه طرحي راي مثبت و منفي داده‌اند.