وزير خارجه ايرلند با حسن روحاني و جواد ظريف ديدار كرد
تلاش برجامي دوبلين
سارا معصومي
«سايمون كاووني» وزير امور خارجه ايرلند از شمال غرب اروپا در ميانه جدال جهاني با ويروس كوويد- 19 به ايران در غرب آسيا سفر كرد. تهران در روزهايي ميزبان وزير خارجه يك كشور اروپايي شد كه رابطه ميان ايران و سه كشور اروپايي حاضر در توافق هسته‌اي (بريتانيا، فرانسه و آلمان) تعريف چنداني ندارد و شايد حتي بتوان گفت كه در 10روز اخير هر گفت‌وگويي كه ميان مقام‌هاي ايراني با همتاهاي آنها در تروييكاي اروپايي انجام شده با تهديد و هشدار همراه بوده‌است. در چنين فضايي حضور سايمون كاووني - وزير خارجه كشوري كه هيچ‌گاه نامش در ميان كشورهاي اروپايي درگير در پرونده‌هاي متفاوت پيرامون ايران نبوده- در تهران، پرسش‌هايي را درباره چرايي انجام اين سفر و همچنين گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي درباره آن مطرح كرد.
از عضويت در شوراي امنيت تا بازگشايي سفارتخانه در تهران
اوايل بهمن‌ماه سال جاري بود كه محمدجواد ظريف و سايمون كاووني، وزراي خارجه ايران و ايرلند به صورت مجازي با يكديگر گفت‌وگو كردند. روابط دوجانبه، مسائل مرتبط به برجام و منطقه در زمره محورهاي رايزني‌هاي مجازي دو وزير بود. در جريان همان گفت‌وگو، وزير خارجه ايرلند از تصميم كشورش براي بازگشايي مجدد سفارت اين كشور در تهران خبر داد. يك ماه پس از اين تماس تلفني، وزارت خارجه ايرلند با انتشار بيانيه‌اي رسما اعلام كرد كه حضور ديپلماتيك اين كشور در ايران از سرگرفته خواهد شد. در اين بيانيه به نقل از وزير خارجه ايرلند نوشته شده بود: «ماموريت ديپلماتيك امسال در سطح كاردار با تعهد به بازگشايي سفارت ايرلند در سال ۲۰۲۳، احيا مي‌شود. اين تصميم بخشي از تلاش‌هاي دولت براي دو برابر كردن تاثير جهاني ايرلند تا سال ۲۰۲۵ تحت استراتژي «ايرلند جهاني» است. به عنوان يك عضو شوراي امنيت، اهميت ويژه‌اي دارد كه بتوانيم در مسائل خاورميانه كه در دستور كار شوراي امنيت قرار دارد، تعاملي عميق‌تر داشته باشيم. ايرلند مسووليت ويژه‌اي در ايفاي نقشي سازنده و تاثيرگذار در دستور كار منع گسترش تسليحات هسته‌اي به عنوان تسهيل كننده قطعنامه ۲۲۳۱ (قطعنامه مويد برجام) در دو سال آينده در شوراي امنيت دارد. ايرلند كاملا به موفقيت اين توافق و ممانعت از گسترش تسليحات اتمي متعهد است. حضور مجدد ايرلند در تهران نشانه مشخصي از تعهد ما براي تعميق گفت‌وگو با همه طرف‌هاي مرتبط از جمله ايران در اين زمينه است.»در سال 2012 زماني كه ايرلند اعلام كرد به دليل مشكلات مالي قصد دارد از بخشي از فعاليت‌هاي ديپلماتيك خود در سطح جهاني بكاهد، سفارتخانه اين كشور در ايران يكي از سه سفارتخانه‌اي بود كه به دليل صرفه‌جويي مالي تعطيل شد. اكنون پس از گذشت قريب به يك دهه از تعطيلي اين سفارتخانه، ايرلند قصد دارد همزمان با برخورداري از كرسي دوره‌اي در شوراي امنيت، حضور پررنگ‌تري در تهران داشته باشد. اين كشور كرسي خود در شوراي امنيت را در اول ژانويه ۲۰۲۱ (۱۲ دي) به عنوان عضو منتخب براي مدت دو سال در دست گرفت. براساس گزارش وزارت خارجه ايرلند، كاردار اين كشور در تهران تا زمان راه‌اندازي كامل سفارتخانه ايرلند به‌طور موقت در دفتري در سفارتخانه آلمان در ايران مستقر خواهد شد. تاكنون سفير ايرلند در تركيه مسووليت ارتباط‌هاي ديپلماتيك دوبلين با تهران را هم برعهده داشت.
ايرلند، تسهيل‌كننده قطعنامه 2231
حضور سايمون كاووني در ايران علاوه بر تلاش دوبلين براي توسعه رابطه دوجانبه با تهران از منظر جايگاه جديدي كه اين كشور در شوراي امنيت دارد نيز حائز اهميت است. همانطور كه در بيانيه وزارت‌خارجه ايرلند نيز به آن اشاره شده بود اين كشور از سال 2021 نقش تسهيل كننده قطعنامه ۲۲۳۱ در شوراي امنيت را به مدت دو سال در اختيار خواهد داشت. براساس يادداشت دستوري رييس دوره‌اي شوراي امنيت در ژانويه 2016، تسهيل‌كننده قطعنامه 2231 بايد هر شش ماه يك بار گزارشي را درباره عملكرد خود و همچنين نحوه اجراي مفاد اين قطعنامه به ساير اعضاي شوراي امنيت ارايه كند. در چند سال اخير كشورهاي هلند، ايتاليا و بلژيك هركدام به شكل دوره‌اي نقش تسهيل‌كننده قطعنامه 2231 را در اختيار داشتند و اين مسووليت از 2021 تا 2023 برعهده ايرلند است.
حسن سابقه، برگ امتياز تلاش‌هاي برجامي ايرلند
تاكيد وزير خارجه ايرلند بر تلاش اين كشور براي استفاده از ظرفيتش در شوراي امنيت سازمان ملل متحد به عنوان «تسهيل‌كننده قطعنامه 2231 »با توجه به شرايطي كه برجام در آن قرار دارد توجه رسانه‌اي بسياري را به اين سفر جلب كرد. مسعود اسلامي، سفير ايران در دوبلين در گفت‌وگو با خبرگزاري دولت (ايرنا) در اين‌باره گفت: زمان و شرايط سياسي كه اين سفر در آن انجام مي‌شود به لحاظ بعد بين‌الملل اهميت ويژه‌اي دارد. برجام در شرايط حاضر در اولويت دستور كار ايران قرار دارد و وضعيتي كه با آن مواجه هستيم اقتضا مي‌كند كه ما مشورت‌هاي خود را با كشورهاي علاقه‌مند و كساني كه مايل به كمك هستند، انجام دهيم و از نقش آنها به سود منافع ملي كشور استفاده كنيم. عضويت ايرلند در شوراي امنيت و نقشي كه آن شورا به عنوان هماهنگ كننده و تسهيل‌گر قطعنامه ۲۲۳۱ به ايرلند سپرده، اقتضا مي‌كند كه در مقطع كنوني اين كشور در اين زمينه فعال‌تر باشد.سفير ايران در ايرلند با اشاره به ارتباط خوب و وسيع ايرلند با دولت جديد امريكا افزود: دوبلين تلاش مي‌كند از موقعيتش در شوراي امنيت به نحوي استفاده كند كه نقش پر رنگ و موثري در انجام وظايفش در راستاي قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام داشته باشد. تا مادامي كه اقدامات ايرلند بر اساس رعايت حقوق و منافع ايران باشد، ما از آن استقبال مي‌كنيم. اسلامي در بخش‌هايي از اين گفت‌وگو به حسن سابقه رابطه تهران و دوبلين اشاره كرده و با امتياز خواندن آن مي‌گويد: «روابط ايران با ايرلند فاقد پيشينه منفي و نامطلوب است و برخلاف برخي كشورهاي بزرگ و قدرتمند اروپايي كه در سابقه روابط‌شان با ما آثار رفتارهاي منفي و موضع‌گيري‌هاي غيرمنطقي و يكجانبه و زياده‌طلبانه ديده مي‌شود، ايرلند در موقعيت مناسبي قرار مي‌گيرد كه بتواند مناسبات ديپلماتيك را در چارچوب برجام پيش ببرد.»
انتقاد روحاني از بي‌عملي و بي‌تحركي اروپا
نخستين ديدار، سايمون كاووني وزير امور خارجه ايرلند در تهران با حسن روحاني رييس‌جمهور بود. حسن روحاني در اين ديدار ضمن اعلام آمادگي ايران براي همكاري با نهادهاي بين‌المللي براي حل و فصل بحران‌هاي منطقه، گفت: بهترين راه براي حل مشكلات با همكاران اروپايي در سطوح مختلف دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي، مذاكرات مبتني بر احترام متقابل و پرهيز از هرگونه تهديد و فشار است.روحاني با اشاره به شكست تحريم‌هاي غيرقانوني و فشار حداكثري امريكا عليه ملت ايران و اعتراف دولتمردان جديد اين كشور به اين موضوع، افزود: فعال شدن برجام به عنوان يك توافق چندجانبه بين‌المللي منوط به لغو تحريم‌ها از سوي امريكا و ايفاي تعهدات كامل همه اعضا است.رييس‌جمهور با انتقاد از بي عملي و بي تحركي اروپا نسبت به تعهدات برجامي، افزود: جمهوري اسلامي ايران متعهد به برجام و حفظ آن بوده و تنها طرفي است كه براي آن هزينه پرداخته است اما اين وضع نمي‌تواند به همين شكل تداوم يابد و براي حفظ و احياي برجام اجراي كامل قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل از سوي همه اعضاي برجام ضروري است.روحاني در ادامه با اشاره به اقدام ايران در توقف اجراي پروتكل الحاقي براساس مصوبه مجلس شوراي اسلامي، تاكيد كرد: به‌رغم توقف اجراي پروتكل الحاقي، ايران همچنان مصمم به همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در ايفاي وظايف اين سازمان براساس توافق صورت گرفته است. ايران آمادگي دارد پس از رفع تحريم‌هاي غيرقانوني امريكا و دست كشيدن اين كشور از سياست تهديد و فشار، بلافاصله اقدامات جبراني خود را منطبق با مفاد برجام انجام داده و به تعهدات خود عمل كند.روحاني همچنين در اين ديدار توسعه و تعميق روابط تهران - دوبلين در همه زمينه‌ها به‌ويژه روابط اقتصادي و تجاري را خواستار شد و با تاكيد بر استفاده از همه ظرفيت‌هاي موجود در اين زمينه، گفت: دو كشور ظرفيت‌هاي استفاده نشده زيادي در همه ابعاد دارند كه بايد براي استفاده از آن تلاش كرد.
دولت بايدن مصمم به بازگشت به برجام است
وزير امور خارجه ايرلند نيز در اين ديدار با اشاره به نقش اين كشور به عنوان عضو غيردايم شوراي امنيت سازمان ملل براي 2 سال آتي و جايگاه تسهيل‌گري در اجراي برجام و قطعنامه 2231 سازمان ملل متحد، گفت: خروج ترامپ از توافق برجام يك اشتباه تاريخي بود و دولت جديد امريكا مصمم به بازگشت به برجام است.سايمون كاووني با بيان اينكه برجام را به عنوان يك توافق بين‌المللي براي صلح بسيار ارزشمند مي‌دانيم، افزود: ما تمام تلاش خود را براي حفظ برجام انجام خواهيم داد و حاضريم هر نقش ممكن كه مي‌تواند به بهتر شدن شرايط و آغاز دوباره گفت‌وگوهاي همه اعضاي برجام كمك كند، ايفا كنيم.وزير امور خارجه ايرلند با اشاره به تغييرات ايجاد شده در دولت امريكا و تمايل دولتمردان اين كشور براي بازگشت به برجام، گفت: با شرايط جديد فرصت مناسبي براي مذاكره و گفت‌وگو ايجاد شده كه بايد از آن به عنوان ملزم شدن همه اعضا به اجراي برجام استفاده كنيم.رسانه‌هاي ايرلندي پس از پايان ديدار سايمون كاووني با حسن روحاني، رييس‌جمهور به نقل از او نوشتند: اين نخستين‌بار در 20 سال گذشته بود كه وزير خارجه ايرلند به ايران آمد. ما براي تامين يك هدف خاص اين سفر را انجام داديم. در حال حاضر تلاش‌هاي بين‌المللي بسياري براي حفظ برجام در جريان است. با توجه به آنكه دولت جديد امريكا مايل به بازگشت به برجام است، فرصت براي احياي اين توافق وجود دارد. حضور ما در ايران متمركز بر تشويق تمام اعضاي برجام براي بازگشت به آن است و به نظر مي‌رسد كه پيشرفت خوبي هم در اين سفر داشتيم.
تاكيد ظريف بر رفع كامل و موثر تحريم‌ها
سايمون‌كاووني‌پس از‌ديدار‌با رييس‌جمهور راهي وزارت‌خارجه شد و با محمد جواد ظريف، همتاي ايراني ديدار و گفت‌وگو كرد. دو طرف در اين ديدار، در خصوص موضوعات مهم روابط دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي گفت‌وگو كردند. ضرورت تداوم رايزني‌هاي سياسي و مبادلات اقتصادي از مهم‌ترين عناوين مورد گفت‌وگو در بخش روابط دوجانبه بود.بخش ديگر گفت‌وگوهاي دو وزير امور خارجه در خصوص آخرين تحولات مربوط به برجام بود. جواد ظريف در اين خصوص بار ديگر سياست اصولي جمهوري اسلامي ايران مبني بر ضرورت رفع كامل و موثر تحريم‌هاي غيرقانوني امريكا به عنوان گامي كه متعاقبا منجر به بازگشت گام‌هاي جبراني ايران خواهد بود را يادآور شد. وزير امور خارجه ايرلند در اين ديدار گفت: اين كشور در ظرفيت عضويت غير دايم شوراي امنيت و تسهيل‌گر قطعنامه ۲۲۳۱ اين شورا و نيز به عنوان عضو اتحاديه اروپا براي تسهيل اين فرآيند آمادگي دارد. در اين ديدار سايمون كاووني بار ديگر اعلام كرد كه مطابق ترتيبات توافق شده، سفارت اين كشور به تدريج در تهران بازگشايي خواهد شد. بررسي نحوه همكاري براي كمك به كاهش تنش‌هاي منطقه‌اي از ديگر موضوعات مورد گفت‌وگوي وزراي امور خارجه بود كه طي آن در خصوص تحولات منطقه خليج فارس، يمن، عراق، سوريه، لبنان، فلسطين، افغانستان و قفقاز گفت‌وگو و تبادل نظر شد.
بازيگري زيركانه ايرلندي‌ها
به گزارش اعتماد، حضور هيات سياسي ايرلند به رياست سايمون كاووني، وزير خارجه اين كشور در تهران در روزهايي صورت گرفت كه حرف و حديث درباره بازگشت اعضاي اوليه برجام به اجراي كامل اين توافق زياد است اما از اقدام در ميدان عمل خبري نيست. در حالي كه ايران و امريكا هركدام بازگشت به اجراي تعهدات هسته‌اي را منوط به برداشته شدن گام از سوي طرف مقابل كرده‌اند، سه كشور اروپايي نيز نه تنها تلاشي براي نزديك كردن ديدگاه‌هاي تهران و واشنگتن نمي‌كنند بلكه در مسير تخريب فضاي ديپلماتيك ناشي از خروج دونالد ترامپ از كاخ سفيد هم قرار گرفته‌اند. برهمين اساس نگاه رسانه‌هاي متفاوت منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به سفر وزير خارجه ايرلند، حول محور تلاش دوبلين براي احياي برجام متمركز بود. در عمده گزارش‌هاي منتشر شده درباره اين سفر به تنش اخير ميان ايران و تروييكاي اروپايي در نتيجه تلاش اين سه كشور براي تصويب قطعنامه ضدايراني عليه ايران در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اشاره شد. در حالي كه تروييكاي اروپايي در نتيجه تهديد تهران براي قطع همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در صورت تصويب قطعنامه از تعقيب آن در شوراي حكام عقب‌نشيني كردند، به نظر مي‌رسد كه كشورهايي چون چين و روسيه تلاش مي‌كنند تهران را به حضور در نشست غيررسمي با 1+4 به علاوه امريكا به عنوان مهمان ترغيب كنند. رسانه‌هاي ايرلندي در پوشش گزارش حضور وزير خارجه اين كشور در تهران به مهيا شدن فضا براي حضور اقتصادي ايرلند در ايران اشاره كرده و نوشتند: ايجاد تنش در رابطه تهران و واشنگتن در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ منجر به دلسردي و عقب‌نشيني كمپاني‌هاي ايرلندي شد كه ايران پس از برجام را بازار خوبي براي صادرات محصولات به خصوص تجهيزات پزشكي و محصولات كشاورزي مي‌دانستند. حضور جو بايدن در كاخ سفيد در حالي كه تيم او مي‌گويد به دنبال بازگشت به برجام و تعامل با ايران است، اميدها به اجراي دوباره برجام و مهيا شدن فضا براي كار در ايران را در ايرلند زنده كرده است. منابع آگاه در دولت ايرلند به رسانه‌هاي اين كشور گفته‌اند كه نمايندگي اين كشور در شوراي امنيت تلاش مي‌كند با استفاده از جايگاه خود به عنوان تسهيل‌كننده قطعنامه 2231 براي گفت‌وگو با نمايندگان كشورهاي عضو اوليه برجام براي تشويق آنها به بازگشت هرچه سريع‌تر به اين توافق استفاده كند.