كره جنوبي از تنش چين با ايالات متحده فرار مي‌كند
گرفتاري‌هاي سئول در ائتلاف با واشنگتن
آرمين منتظري
كره جنوبي بيم دارد در رويارويي احتمالي سياسي و نظامي ميان چين و امريكا در باتلاقي سياسي گرفتار شود. سفر مون جائه، رييس‌جمهوري كره جنوبي به امريكا از همان ابتدا جنجالي شد. در جريان ديدار كامالا هريس، معاون رييس‌جمهوري امريكا و مون جائه بعد از اينكه دو طرف با هم دست دادند، هريس كف دستش را روي لبه كتش كشيد و پاك كرد. بسياري از كاربران شبكه‌هاي اجتماعي از اين اقدام هريس با عنوان توهين ياد كرده و خواستار عذرخواهي او شدند. شايد بتوان گفت كه اين واكنش كاربران شبكه‌هاي اجتماعي به اين اتفاق كه ممكن است يك عادت ساده و عاري از هر گونه توهيني باشد، نمودي از روابط شكننده و حاوي سوءتفاهم سئول و واشنگتن باشد.
قرار است سفر مون جائه به امريكا ائتلاف امريكا و كره جنوبي را در منطقه آسيا پاسيفيك تقويت كند. رييس‌جمهور امريكا بامداد در ديدار روز شنبه خود با مون جائه گفت دو كشور رويكرد مشتركي در قبال كره شمالي داشته و او مشتاق است همزمان با حركت به سمت خلع سلاح اتمي شبه جزيره كره گام‌هايي عمل‌گرايانه در راستاي كاهش تنش بردارد. رييس‌جمهور امريكا با اشاره به اينكه هر آنچه كره شمالي بخواهد به دست نخواهد آورد، گفت در صورتي قبول مي‌كند با كيم جونگ اون، رهبر اين كشور پاي ميز مذاكره بنشيند كه او پيش‌تر با خلع سلاح شبه جزيره كره موافقت كند.
تا بدين جاي كار اين كره جنوبي بوده كه براي تقويت اين ائتلاف گام‌هاي زيادي برداشته است. سئول سعي كرده با در اولويت قرار دادن اهداف مشتركش با امريكا، روابط خوبي را با ژاپن داشته باشد. كره جنوبي همچنين اعلام كرده، حاضر است در برخي از حوزه‌هاي كشورهاي گروه 4 شامل هند، ژاپن، استراليا و امريكا همكاري كند در حالي كه مي‌داند اين اقدامش ممكن است به كيفيت روابطش با چين ضربه وارد كند. سئول همچنين در ميانه همه‌گيري ويروس كرونا در خصوص زنجيره تامين سِمي‌كنداكتور‌ها بسيار با امريكا همكاري كرد. در آن سو امريكا نيز سياست‌هاي باج‌گيرانه دوران دونالد ترامپ را كنار گذاشته و اعلام كرد نيروهايش را از كره جنوبي خارج نخواهد كرد. واشنگتن همچنين در سياست خارجي‌اش در قبال كره شمالي كه البته جزييات زيادي از آن منتشر نشده است، سعي كرد برخي ملاحظات سئول را نيز در نظر بگيرد. دو كشور 5 سال پر تنش در روابط را پشت سر گذاشته‌اند و به نظر مي‌رسد كه هر دو طرف سعي دارند به سمت روابطي مبتني بر همكاري پيش بروند. اما افتراق‌هاي عميق استراتژيك ميان دو كشور و برخي مشكلات داخلي در هر دو طرف موجب مي‌شود اين همكاري آنچنان كه به نظر مي‌رسد، آسان نباشد.
روابط كره جنوبي و امريكا در دوران رياست‌جمهوري مون از همان ابتدا قيد و بندهاي زيادي داشت. مون اوايل سال 2017 قدرت را به دست گرفت؛ يعني درست زماني كه امريكا و كره شمالي در ميانه يكي از پرتنش‌ترين رويارويي‌هاي خود بودند. طبيعتا در آن زمان اولويت اصلي مون جلوگيري از در گرفتن جنگ ميان امريكا و كره شمالي بود چون در صورت در گرفتن چنين جنگي اين كره جنوبي بود كه بايد قرباني مي‌شد. دولت مون جائه به روش‌هاي مختلفي اين سياست را دنبال كرد. نخست به صورت علني عنوان كرد كه سئول در هر گونه تهاجم نظامي امريكا عليه كره شمالي مشاركت نخواهد كرد. در نهايت وقتي فاز پرتنش رويارويي فروكش كرد و پس از ابراز تمايل كيم جونگ اون براي گفت‌وگو، سئول تلاش كرد دولت دونالد ترامپ را متقاعد كند كه ممكن است امكان جوش دادن يك معامله‌اي بزرگ ميان امريكا و كره شمالي وجود داشته باشد.
مون جائه اين سياست را به دلايلي چند در پيش گرفت. نخست به اين خاطر كه خطر جنگ را فرو بنشاند و بنيان‌هاي جديدي براي برقراري نوعي ارتباط با كره شمالي ايجاد كند. دوم اينكه مبحث آشتي ميان دو كره يكي از مسائل اسراتژيك براي هر دو كشور محسوب مي‌شود. سوم اينكه مون جائه قدرت را از يك دولت فاسد محافظه‌كار به ارث برده بود بنابراين سرمايه سياسي بسيار زيادي براي پيشبرد طرح آشتي را كره شمالي در اختيار داشت. طرحي كه از سوي دولت قبلي كاملا كنار گذاشته شده بود. در نتيجه اين رويكرد سئول، دولت دونالد ترامپ نيز به اين نتيجه رسيد كه منافع سياسي و استراتژيك امريكا حكم مي‌كند، اجازه دهد سئول ابتكار خود را پيش ببرد. از نظر دولت وقت امريكا نه فشار حداكثري و نه صبر استراتژيك دولت اوباما نتوانسته بود، سياست امريكا در قبال كره شمالي را به جايي برساند بنابراين امتحان كردن ابتكار كره جنوبي ضرري نداشت. اما پيگيري عملي چنين ابتكاري نيازمند اين بود كه امريكا و كره جنوبي گام‌هايي عملي بردارند و در آن سو نيز كره شمالي به واسطه جنگ قدرت در داخل ملاحظات خود را در برداشتن گام‌هاي عملي آشتي‌جويانه داشت بنابراين ابتكار كره جنوبي در عرصه عمل راه به جايي نبرد. علاوه بر اين روابط سئول و واشنگتن در دوره ترامپ به وسطه رجزخواني‌هاي ترامپ تنش‌آلود نيز بود. كره شمالي هم ناهماهنگي ميان سئول و واشنگتن را مشاهده كرد، تمام سعي خود را به كار گرفت از اين شكاف به نفع خود استفاده كند. ماجرا در نهايت اين‌گونه پيش رفت كه پيونگ يانگ تعهدي مبهم در خصوص توقف آزمايش‌هاي موشكي را مطرح كرد و ترامپ هم تا همين حد موضوع را خاتمه يافته تلقي كرد و ابتكار جامع كره جنوبي بيش از اين جلو نرفت.
علاوه بر كره شمالي، ائتلاف سئول و واشنگتن موانع ديگري نيز دارد و آن شكل و ساختار بالانس قدرت در منطقه آسيا پاسيفيك و جايگاه كره جنوبي در اين ساختار است. از يك سو كره جنوبي براي مهار همسايه شمالي خود به حمايت امريكا نياز دارد. امريكا هم در مقابل براي برقراري بالانس قدرت عليه چين به همكاري كره جنوبي نياز دارد. اما سئول به هيچ عنوان تمايل ندارد به واسطه همكاري‌هايش با امريكا، تنش با چين را تجربه كند. چه اينكه در نهايت سئول است كه بايد با پكن قدرتمند همزيستي كند نه امريكايي كه هزاران مايل از منطقه دور است. يكي از درخواست‌هاي امريكا از كره جنوبي اين است كه سئول اجازه استقرار سامانه‌هاي موشكي امريكا را در خاك خود بدهد و مسلما موافقت سئول با اين درخواست خشم چين را در پي خواهد داشت.
مخلص كلام اينكه كره جنوبي از يك سو به حمايت امريكا نياز دارد و از سوي ديگر از گرفتار شدن در مخصمه رويارويي واشنگتن با پكن هراسان است. البته هر ائتلافي در نتيجه ترس يك يا چند كشور از يك يا چند دشمن مشترك شكل مي‌گيرد اما اينكه كشوري در چارچوب يك ائتلاف هم از كشور يا كشورهاي خارج از ائتلاف بترسد و هم از نگراني تنها ماندن توسط كشورهاي داخل اتئلاف در هراس باشد، موضوعي نادر است! در چنين شرايطي چنين كشوري به طور اتوماتيك‌وار سعي خواهد كرد قبل از اينكه شراكت اينچيني در اين ائتلاف باتلاقي سياسي پيش پايش قرار دهد، راهي براي در امان ماندن از تبعات آن پيدا كند.
مخلص كلام اينكه كره جنوبي از يك سو به حمايت امريكا نياز دارد و از سوي ديگر از گرفتار شدن در مخصمه رويارويي واشنگتن با پكن هراسان است. البته هر ائتلافي در نتيجه ترس يك يا چند كشور از يك يا چند دشمن مشترك شكل مي‌گيرد اما اينكه كشوري در چارچوب يك ائتلاف هم از كشور يا كشورهاي خارج از ائتلاف بترسد و هم از نگراني تنها ماندن توسط كشورهاي داخل اتئلاف در هراس باشد، موضوعي نادر است!