براي جامعه آرام فرهنگ‌سازي كنيم
مجيد ابهري*
شرايط محيطي تاثير مستقيمي در كاهش يا افزايش ناهنجاري‌هاي رفتاري و آسيب‌هاي اجتماعي دارد. هر سال با شروع تابستان و گرم شدن هوا به دليل تعريق زياد، غليظ شدن خون و كاهش فشار خون، درگيري‌هاي لفظي و فيزيكي، در غالب پرخاشگري افزايش پيدا مي‌كند. در كنار اين واقعيت كه به دليل مسافرت‌هاي زياد، آمار تصادفات جاده‌اي بالا مي‌رود و از اين رهگذر نيز تعدادي از رانندگان با رفتارهاي غيرقانوني باعث مصدوميت و حتي مرگ خودشان، خانواده‌هاي‌شان و حتي بعضي از هم‌وطنان مي‌شوند. غرق شدن در دريا به خاطر عدم آشنايي با فن شنا و كم‌توجهي به اعلام خطرهاي ناجيان غريق و مسوولان منطقه‌هاي شمالي كشور، يكي ديگر از آسيب‌هاي رو به افزايش در تابستان است. به دليل مسافرت‌هاي مختلف آمار سرقت هم بالا مي‌رود و افزايش سرقت ترس از ناامني را هم بالا مي‌برد. به اين ترتيب، فصل شروع گرما، نقطه‌اي براي پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي و رفتارشناسي است. اما در اين ميان آنچه بيشتر از ساير ناهنجاري‌ها و آسيب‌هاي اجتماعي در تابستان به‌چشم مي‌خورد، درگيري لفظي و فيزيكي است. درباره آمار تصادفات، غرق شدن در دريا و همين‌طور افزايش سرقت، آگاهي‌رساني‌هاي مختلف و اخبار و گزارش‌هاي زيادي براي پيشگيري و مراقبت در دسترس است. اما درباره تاثير گرما روي رفتار شهروندان، فرهنگ‌سازي و اطلاع‌رساني چنداني در دسترس نيست. در حالي كه همين بالا رفتن دماي هوا كه باعث بالا رفتن فعل و انفعالات شيميايي در بدن مي‌شود در كنار آلودگي صوتي و تنفسي، باعث كمرنگ شدن مديريت رفتاري شهروندان مي‌شود و از آنجا كه بسياري از ما قادر به كنترل هيجانات رفتاري نيستيم و با اندك ناخوشايندي، برافروخته مي‌شويم و پرخاشگري مي‌كنيم، بايد حواس‌مان به اين رفتارهاي هيجاني و تاثيرگرما باشد. در تابستان آمار مراجعه به پزشكي قانوني به دليل درگيري‌هاي فيزيكي در خيابان بالا مي‌رود.
گاه اتفاق افتاده كه اختلاف بر سر پارك كردن اتومبيل يا حتي برخورد تصادفي دو نفر يا به قول عوام «نگاه چپ چپ» باعث درگيري‌هاي شديد و حتي قتل شده است. چنين رفتارهايي كه از عدم كنترل خشم و مديريت رفتاري مي‌آيد، دقيقا نقطه حساسي است كه بايد براي آن در جامعه و براي شهروندان، فرهنگ‌سازي شود. همه ما در مسير اشتباه و ارتكاب به رفتارهاي نادرست هستيم، مگر گذشت، تحمل، بردباري و مديريت كنترل خشم و هيجان‌هاي رفتاري خود را بالا ببريم تا مگر مشكلي كه در جوامع ديگر با يك لبخند يا عذرخواهي حل مي‌شود، در جامعه ما هم با همين رفتار حل شود و هر اتفاقي تبديل به يك مشكل بزرگ و مصيبت نشود. خانواده‌ها، رسانه‌ها، نهادهاي فرهنگي و اجتماعي بايد درباره اين رفتار شهروندي صحيح و سالم، به عنوان راهي براي پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي، وارد ميدان شوند و با افزايش نشاط در جامعه و در كنار اطلاع‌رساني و فرهنگ‌سازي، شرايط رسيدن به يك جامعه مطلوب را فراهم كنند. در اين ماجرا مسير فرهنگ‌سازي بايد از مديران و نهادهاي مسوول به خانواده‌ها و از خانواده‌ها به فرزندان حركت كند. ما بايد بدانيم كه بهترين و آرام‌ترين شرايط يك جامعه، از همين مديريت رفتاري و ايجاد فضاي آرامش و نشاط مي‌آيد و تنها از اين راه است كه مي‌شود به جامعه‌اي با اخبار حوادث كمتر و آرام‌تر برسيم.
٭رفتارشناس و استاد دانشگاه