مذاكره‌كنندگان ايران، ايالات‌متحده و 1+4 به وين بازگشتند
خروج
از بن‌بست اوليه
علی باقری، ريیس هیات مذاکره‌کننده: حضور ما در وين نشانگرجديت ايران است
سارا معصومي
رايزني‌ها براي شكستن يخ توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+4 و ايالات‌متحده به عنوان عضو خارج شده از برجام از روز پنجشنبه در هواي برفي وين، پايتخت اتريش ازسر گرفته شده است. هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران، سه كشور اروپايي و ايالات متحده در كمتر از يك هفته پس از آغاز دور جديد رايزني‌ها در دولت سيزدهم دوباره به هيات‌هاي مستقر روسيه و چين در وين ملحق شدند تا در ادامه دور هفتم مذاكرات براي احياي برجام، شانس خود را براي فاصله گرفتن از اختلاف‌ها امتحان كنند.
هيات مذاكره‌كننده ايران در حالي صبح روز پنجشنبه پا به هتل كوبرگ گذاشت كه نخستين رويارويي اين هيات با هيات‌هاي 1+4 با پايان خوشي همراه نبود. در دور پيشين هيات ايران دو متن پيشنهادي در حوزه هسته‌اي و رفع تحريم روي ميز مذاكره با كشورهاي 1+4 گذاشت و مسووليت انتقال اين متن‌ها به هيات امريكايي را به اعضاي باقي‌مانده در توافق واگذار كرد. نخستين واكنش سه كشور اروپايي به اين متن‌ها مخالفت صريح با آن و اعلام آمادگي براي قطع مذاكرات و بازگشت به پايتخت‌ها براي مشورت بيشتر بود. هيات ايراني در واكنش به اين اقدام سه كشور اروپايي اعلام كرد كه متن اين پيش‌نويس‌ها براساس متن به دست‌آمده در 6 دور مذاكرات ميان ايران و 1+4 در دولت گذشته و منطبق با برجام بوده است. با اين وجود نه توضيحات ايران طرف مقابل را متقاعد كرد و نه مخالفت طرف مقابل به ظاهر در موضع ايران تفاوتي ايجاد كرد. دور پيشين مذاكرات وين در حالي به اتمام رسيد كه ايالات‌متحده، ايران را به عدم جديت در مذاكره متهم كرد، نماينده روسيه در مذاكرات تلويحا درخواست ايران براي ادامه كار بر بستر 6 دور گذشته اما گفتوگو درباره همه موضوعات حل شده را سخت دانسته و طرف چيني نيز ضمن تاكيد بر حقانيت مطالبه ايران براي برداشته شدن تمام تحريم‌ها از تمام طرف‌ها خواست كه مواضع واقع‌بينانه اتخاذ كنند.
با بازگشت هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و سه كشور اروپايي به پايتخت‌ها، اظهارنظرها درباره اختلاف به وجود آمده در وين بيشتر شد و در حالي كه طرف غربي تلاش كرد ايران را مسوول بي‌نتيجه ماندن اين دور از مذاكرات جلوه دهد، وزير خارجه، رييس هيات مذاكره‌كننده و سخنگوي وزارت خارجه ايران در اظهارنظرهاي متفاوت تاكيد كردند كه آنچه ايران روي ميز قرار داده پيشنهادهاي تهران بوده و طرف مقابل هم مي‌تواند پيشنهادهاي خود را مطرح كند.
در فاصله 7 روزه ميان دو دور مذاكرات براي احياي برجام همزمان با همصدايي سه كشور اروپايي در اتخاذ مواضع يكسان در برابر ايران، تهران به مشورت مداوم با پكن و مسكو روي آورد و حتي علي باقري، رييس هيات مذاكره‌كننده ايران در سفري كوتاه و يك‌روزه به مسكو با همتاي روس خود درباره روند احياي برجام گفتوگو كرد.
ديپلماسي برجامي فعال روسيه
همزمان با ادامه رايزني‌ها در وين براي احياي برجام مي‌توان گفت كه روسيه نقش فعال‌تري را در كاستن از اختلاف ميان ايران با تروئيكاي اروپايي حاضر در برجام و ايالات‌متحده به عنوان عضو خارج از اين توافق برعهده گرفته است. ميخائيل اوليانوف كه در نشست اختتاميه كميسيون مشترك برجام در روز جمعه 12 آذر ماه به دليل سفر به نيويورك حضور نداشت پس از بازگشت به وين مجموعه‌اي از رايزني‌ها با تروئيكاي اروپايي، چين، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و همچنين ايالات‌متحده را پيش برد.
اوليانوف روز چهارشنبه با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وين ديدار كرد و در پیامی تويیتری نوشت: «در این دیدار درباره «وضعیت مذاکرات وین» با گروسی رایزنی کرده‌ام. انتظار می‌رود آژانس نقش چشم‌گیری در اجرایی شدن توافق متعاقب درخصوص احیای برجام ایفا کند. ما همچنین درباره فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران گفتوگو کردیم.»
«رابرت مالی» نماینده ویژه ریاست‌جمهوری امریکا در امور ایران نيز بامداد پنجشنبه از گفت‌وگوی تلفنی خود با مقام‌های روسیه، چین و شورای همکاری خلیج‌فارس درباره ایران خبر داد. مالی در صفحه تويیتر خود با اشاره به تماس تلفنی با «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه و «ما ژائوسو» معاون وزیر خارجه چین، نوشت: «همان‌طور که قبل از دور هفتم مذاکرات توافق کردیم، به هماهنگی نزدیک سه‌جانبه برای دستیابی به هدف مشترک خود مبنی بر پایبندی کامل متقابل برجام براساس پیشرفت‌های حاصل شده در 6 دور اول ادامه خواهیم داد.»
میخائیل اولیانوف در واكنش به سخنان رابرت مالي از همکاری حرفه‌اي بین طرف‌های مذاکرات وین خبر داد و در صفحه توييتر خود نوشت: «همان‌طور که از تويیت رابرت مالي مشخص است ما موفق به ایجاد همکاری حرفه‌ای با سایر همتایان خود در مذاکرات وین درباره برجام، از جمله ایالات متحده شده‌ایم. این خیلی خوب است، البته هنوز اختلاف‌نظرهای زیادی باقی مانده است، اما بدیهی است که همه ما با وحدت هدف پیش می‌رویم.»
«ماریا زاخاروا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نيز روز پنجشنبه درخصوص نتیجه‌بخش بودن مذاکرات هسته‌ای در وین ابراز امیدواری کرد و گفت: «مسکو از تهران و واشنگتن می‌خواهد در جریان مذاکرات وین برای احیای برجام، گام‌های خود را هماهنگ کنند. روسیه راه دیگری غیر از تسریع رایزنی‌ها و اتکا به تجربیات و نتایج دورهای قبلی مذاکرات نمی‌بیند. تلاش روسیه برای احیای برجام به سود طرف خاصی نیست بلکه به این دلیل است که فرض ما این است که این مکانیسم اصولا به شکلی متعادل براساس منافع همه طرف‌ها بنا شده است. می‌دانید که دولت قبلی امریکا بود که به صورت یک‌جانبه از این توافق خارج شد. بنابراین بازگرداندن واشنگتن به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت جای بحث ندارد. برای تمام تخلفات ایالات‌متحده امریکا باید جبران خسارت صورت گیرد.» امیدواریم ایران نیز تعهداتی را که در پی خروج امریکا از برجام تعلیق کرده، از سر گیرد.
همه به دنبال يك «توافق خوب»
به گزارش «اعتماد»، در فاصله 7 روزه ميان دو مرحله مذاكرات براي احياي برجام در دور هفتم، تعدادي از كارشناس‌هاي هيات ايراني در وين مانده و با هيات روسيه جلساتي را برگزار كردند. درنهايت صبح روز پنجشنبه، علي باقري با حضور در كوبرگ، رايزني سه‌جانبه با روساي هيات‌هاي روسيه و چين و همچنين گفتوگو با انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا را آغاز كرد.
همزمان با آغاز رايزني در وين، در تهران حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه در تماس تلفني با جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا بر جديت ايران در ادامه مذاكرات تا رسيدن به توافق تاكيد كرد. سخنان بورل در اين تماس تلفني بر چند محور استوار بود: 1. مذاکرات واقع‌بینانه باشد و طرفین در آن احساس پیشرفت کنند. 2. تاكيد بر اهميت همکاری سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. 3. ضرورت رفع برخي نگراني‌ها درباره برنامه کنونی هسته‌ای ایران.
حسين اميرعبداللهيان نيز در اين گفتوگو بر چند محور مشخص تمركز كرد: 1. تاكيد بر حسن‌نیت و جدی بودن جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به یک توافق خوب. 2. اطلاع‌رساني درباره سفر یک هیات از سازمان انرژی اتمی ایران برای دیدار و گفتوگو با مقام‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به وين. 3. انتقاد از مواضع و بیانیه سه کشور اروپایی و رفتار آنها از طریق موضع‌گیری منفی سیاسی و رسانه‌ای عليه ايران.
حسین امیرعبداللهیان با انتشار يك پست در صفحه اينستاگرامش درباره مذاكرات وين بار ديگر بر تمايل ايران براي رسيدن به يك توافق خوب تاكيد كرده و نوشت: «طرف‌های غربی باید بدانند در هشت سال گذشته به اندازه کافی حرف زده شده و وعده بی‌عمل داده‌اند، اما امروز وقت عمل است و ما برای رسیدن به توافقی جدی و خوب تلاش می‌کنیم. برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز است، اما رفع نگرانی هسته‌ای ادعای طرف‌های غربی با رفع کامل تحریم‌های برجامی ارتباط مستقیم دارد. هر چند تردید داریم که آیا طرف غربی اصولا آماده رفع تحریم‌ها است، یا اینکه صرفا به دنبال رفع یک‌طرفه نگرانی‌های خود است، اما اگر طرف غربی مذاکرات با حسن‌نیت، ابتکار عمل و ایده‌های سازنده در ادامه مذاکرات حضور یابد، یقینا شاهد پیشرفت سریع مذاکرات خواهیم بود.»
باز هم جنگ روايت‌ها در رسانه‌ها
كار براساس متن دور ششم ادامه پيدا خواهد كرد
با تشكيل نشست كميسيون مشترك برجام در روز پنجشنبه و آغاز به كار دو كارگروه رفع تحريم و هسته‌اي، خبرنگاران به دنبال پاسخ اين پرسش بودند كه اختلاف موجود ميان ايران و سه كشور اروپايي درباره نقطه ادامه مذاكرات چگونه حل شده است؟ آيا تروئيكاي اروپايي پذيرفتند كه كار را از دو متن پيشنهادي ايران در دور پيشين ادامه بدهند يا ايران پذيرفت كه متن به دست آمده در دور ششم مذاكرات در اوايل تير ماه سال جاري مبناي ادامه كار باشد؟ نخستين مقامي كه به اين پرسش خبرنگاران در صفحه توييتر خود پاسخ داد درست مانند هميشه ميخائيل اوليانوف، نماينده روسيه در اين مذاكرات بود كه نوشت: مذاکرات وین براساس پیش‌نویس‌هایی که تا 20 ژوئن (پایان دور ششم) تدوین شده، ادامه پیدا خواهد شد. اما ایده‌های جدید ایران باید به درستی و به صورت کامل مورد بحث و بررسی قرار گیرد. میخاییل اولیانوف همچنين پس از پايان نشست كميسيون مشترك برجام در جمع خبرنگاران گفت: «در نشست روز پنجشنبه میان ایران و کشورهای 1+4 توانستیم شماری از سوءتفاهم‌هایی که برخی تنش‌ها را ایجاد کرده بودند، برطرف کنیم. همه طرف‌ها بر تعهد خود نسبت به تلاش سازنده جهت احیاي توافق هسته‌ای تاکید کردند. در طول مذاکرات، تایید شد که تلاش‌های متعاقب براساس اسنادی که تا ژوئن امسال (خرداد ماه) تدوین شده‌اند ادامه پیدا کنند.»
انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا پس از پايان نشست كميسيون مشترك برجام گفت: «در جریان مذاکرات تمامی طرف‌ها پیشنهادات خود را ارائه خواهند داد و هرگونه پیشنهادی باید براساس آنچه که در ۲۰ ژوئن حاصل شد، باشد. ما در مذاکرات یک نقطه شروع داریم و با آنچه که در ژوئن گذشته به دست آمد، شروع می‌کنیم.» ساعاتي پس از اين اظهارات، خبرگزاري رویترز به نقل از یک منبع اروپایی مطلع اعلام کرد که «ایران پذیرفته است مذاکرات براساس پیش‌نویسی که در آخرین دور در ژوئن توافق شده بود ازسر گرفته شود. این موضوع طی چند روز آینده مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.»
در واکنش به این اظهارات یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران در گفتوگو با خبرگزاري تسنیم گفت: «پیشنهادات و نظرات ارائه‌شده از سوی هیات ایرانی در گفت‌وگوهای هفته پیش همچنان روی میز قرار دارد و مذاکره‌کنندگان ایرانی در طول مباحث درخصوص متن براساس این دیدگاه‌ها پیش خواهند رفت. هیچ تجدیدنظری در موضع ما نبوده و پیش‌نویس‌های پیشنهادی پس گرفته نشده‌اند. طرف‌های مقابل پذیرفتند که به تفصیل درباره مطالبات ایران گفتوگو کنند.»
تلاش بي‌وقفه واشنگتن
براي تحت فشار قرار دادن تهران
مذاكرات براي احياي برجام در حالي در وين در جريان است كه دولت جو بايدن، رييس جمهور ايالات متحده علي‌رغم ادعاهاي بي‌شمار درباره جديت و آمادگي براي بازگشت به برجام در ميدان عمل سياست فشار حداكثري دونالد ترامپ عليه تهران را حفظ كرده، هر روز بر ليست تحريم‌هاي متفاوت ايران مي‌افزايد و همزمان با حضور رابرت مالي در وين از گزينه‌هاي ديگر در مقابل ايران سخن مي‌گويد. به اين زنجيره سخنان گاه و بي‌گاه مقام‌هاي امريكايي را هم درباره ناپايداري برجام حتي در صورت موفقيت طرفين در احياي آن را هم اضافه كنيد.
در چنين فضايي همزمان با ازسرگيري اين دور از مذاكرات در وين، چند مقام دولت «جو بایدن» تلاش کردند با سخن گفتن از گزينه‌هاي ديگر در صورت شكست مذاكرات به گمان خود تهران را تحت فشار قرار بدهند. نخستين حلقه اين زنجيره گزارشي بود كه در روزنامه امریکایی وال‌استریت‌ژورنال منتشر شد و در آن ادعا شد كه دولت جو بایدن قصد دارد در صورت شکست مذاکرات، اجرای تحریم‌ها علیه ایران را سخت‌گیرانه‌تر کند.
طبق این گزارش، بنا بر گفته مقام‌های ارشد وزارت خارجه و خزانه‌داری امریکا، ایالات‌متحده یک هیات عالی‌رتبه ازجمله «آندریا گاکی» ريیس دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری امریکا را هفته آینده به امارات عربی متحده اعزام می‌کند. در این گزارش درخصوص سفر هیات امریکایی به امارات نوشته است، امارات عربی متحده یکی از متحدان اصلی ایالات‌متحده اما دومین شریک تجاری ایران و کانال ارتباطی مبادلات تجاری و مالی ایران با سایر کشورها است. مقامات امریکایی با شرکت‌های پتروشیمی و سایر شرکت‌ها و بانک‌های خصوصی در امارات عربی متحده که میلیاردها دلار تجارت با ایران انجام می‌دهند، دیدار خواهند کرد. یکی از مقام‌های ارشد امریکایی گفته است، هیات امریکایی قصد دارند در سفر به امریکا به طرف اماراتی هشدار دهند که ایالات‌متحده «به معاملاتی که با تحریم‌ها سازگار نیست، توجه و نظارت دارد و اگر این روند (تعامل با ایران) ادامه داشته باشد، این بانک‌ها و شرکت‌ها با خطرات بسیار جدی روبه‌رو خواهند شد.» مقام‌های ارشد امریکایی گفته‌اند که سفر مقام‌های امریکایی به امارات، با وضع تحریم‌هایی علیه برخی مقام‌ها و شرکت‌های اماراتی همراه خواهد بود.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس، پس از گزارش وال‌استریت‌ژورنال «جنیفر ساکی»، سخنگوی کاخ سفید، «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا، «لوید آستین»، وزیر دفاع امریکا و «کنث مک‌کنزی»، ريیس سازمان سنت‌کام نیز در اظهارنظرهای جداگانه اما هماهنگ بر این نکته که امریکا در صورت شکست مذاکرات «گزینه‌های دیگری» دراختیار دارد تاکید کردند. لوید آستین که در یک کنفرانس خبری با «بنی گانتز»، وزیر جنگ رژیم اسراييل حضور داشت، گفت: «اگر دیپلماسی شکست بخورد ما آماده توسل به گزینه‌های دیگر هستیم. ما از خودمان دفاع خواهیم کرد، از دوستان‌مان دفاع خواهیم کرد و از منافع‌مان دفاع خواهیم کرد.»
همزمان «جنیفر ساکی» در نشست خبری روزانه کاخ سفید گفت: «با توجه به پیشرفت‌های مداوم در برنامه هسته‌ای ایران، ريیس‌جمهور از تیمش خواسته برای حالتی که دیپلماسی شکست بخورد آماده باشند.» «رابرت مالی»، نماینده امریکا در امور ایران در مصاحبه با الجزیره همین خط فکری را دنبال کرد و گفت: «ما نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم و برای مواجهه با دنیایی که ایران می‌خواهد برنامه هسته‌ای‌اش را پیش ببرد آماده نباشیم. مشخص است که مجبوریم به چنین رویدادی پاسخ بدهیم و این همان کاری است که داریم انجام می‌دهیم.» او همچنین مدعی شد که چارچوب زمانی برای گفت‌وگوهای وین، نامحدود و ابدی نیست. «ما در اینجا با یک ساعت فنی و با یک مساله زمان‌مند مواجه هستیم. اگر ایران برنامه هسته‌ای‌اش را آهسته بکند زمان بیشتری خواهیم داشت. اگر با همین سرعت فعلی ادامه بدهند، زمان رو به اتمام است.»
«ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز تصریح کرد: «در حال حاضر تمرکز ما روی دیپلماسی است. ما کماکان معتقدیم که بازگشت متقابل به پایبندی برجام مثمرثمرترین روش است، اما داریم با نزدیک‌ترین متحدان‌مان از جمله اسرايیلی‌ها درباره گزینه‌های‌مان رایزنی می‌کنیم. داریم درباره این رایزنی می‌کنیم که چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد که ایران هرگز نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.»
ساعت‌هاي سرنوشت‌ساز
به گزارش «اعتماد»، رايزني‌هاي چندجانبه ميان هيات ايراني با هيات‌هاي 1+4 در حالي ادامه دارد كه موانع
پيش روي هيچ كدام از طرفين كم نيستند و همين مساله باعث شده اظهارنظرها درباره فضاي حاكم بر مذاكرات هر ساعت تغيير كند. در حالي كه تا ظهر روز جمعه خبرهاي رسيده حاكي از فضاي رو به جلو در رايزني‌ها بود شامگاه جمعه برخي خبرنگاران اروپايي مستقر مقابل هتل كوبرگ اعلام كردند كه مذاكرات به كندي پيش مي‌رود و به سختي مي‌توان از پيشرفت در كار سخن گفت. با وجود اين فضاسازي‌ها نگاهي به تجربه مذاكرات ميان ايران و 1+5 وقت در دو سال منتهي به حصول برجام در سال 2015 نشان مي‌دهد كه طرح ايده‌ها و راهكارهاي جايگزين بعضا در دقيقه نود هم مي‌تواند به گشايش روزنه‌اي براي خروج مذاكرات از بن‌بست منتهي شود. بايد ديد در 24 ساعت آتي، هيات‌هاي مذاكره‌كننده حاضر در وين تا چه اندازه مي‌توانند با پرهيز از تحت تاثير تحركات رسانه‌اي يكديگر قرار گرفتن، مذاكره را در اتاق مذاكره و با هدف رسيدن به نتيجه برد-برد پيش ببرند.